تقابل علم و تخیل در دنیای سه بعدی

ورود فناوری های متفاوت تصویربرداری با جدیدترین فیلم جیمز کامرون

آواتار فیلم جدید جیمز کامرون، در حالی ۲۸ آذر در سینماهای جهان اکران شد که کارشناسان و صاحب‌نظران عرصه سینما از مدت‌ها پیش آن را مطرح‌ترین فیلم سال ۲۰۱۰ معرفی کرده بودند.

اگرچه ایده ساخت آواتار به سال ۱۹۹۵ بازمی‌گردد، اما کامرون باید سال‌ها صبر می‌کرد تا فناوری‌های لازم برای تحقق رویاهایش ساخته شوند. چراکه فیلم او تلفیقی از فیلم زنده و انیمیشن رایانه‌ای است و غیر از تکنیک‌های ویژه رایانه‌ای، فیلمبرداری آن هم به کمک دوربین‌های ویژه به صورت سه‌بعدی انجام شده است. صرف هزینه‌های بسیار زیاد برای خلق جلوه‌های ویژه تصویری باعث شدند تا آواتار پر هزینه‌ترین فیلم تاریخ سینما لقب بگیرد.

البته به نظر می‌رسد این سرمایه‌گذاری خیلی بیشتر از آنچه قبلا تصور می‌شد بازگشت داشته باشد، چراکه در هفته‌های اول اکران، سالن سینماهای جهان به تسخیر این فیلم علمی- تخیلی درآمده است.

داستان آواتاردر سال ۲۱۵۴ میلادی اتفاق می‌افتد و در رابطه با ماموریتی جدید توسط نیروهای نظامی آمریکا در قمری به اندازه کره زمین است که دور سیاره‌ای به نام پولی‌نموس در منظومه آلفا ‌ قنطورس،‌ می‌چرخد، در این ماموریت انسان‌ها در ادامه جستجوی خود برای پیدا کردن منابع جدید و حیات، به پاندورا می‌رسند.

پاندورا قمری سیاره مانند و سرسبز با جنگل‌های انبوه است و موجوداتی زنده به نام ناوی (Navi) در آن زندگی می‌کنند. این موجودات اگرچه دارای قدی حدود ۳ متر و پوستی درخشان و آبی رنگ هستند، اما شباهت بسیاری به انسان‌ها دارند. البته یک تفاوت بزرگ دیگر بین انسان‌ها و این موجودات وجود دارد و آن این‌که انسان‌ها در هوای موجود در پاندورا نمی‌توانند تنفس کنند.

به همین سبب انسان‌ها دست به شبیه‌سازی می‌زنند و موجودی به نام آواتار را ایجاد می‌کنند که ضمن آن که کاملا شبیه ناوی‌هاست، از طریق فناوری‌های پیشرفته ذهن انسان به آن منتقل می‌شود تا کاملا تحت کنترل باشد.

جیک سالی (سربازی معلول روی ویلچر که هنگام خدمت در تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا از ناحیه دو پا فلج شده‌است)، ماموریت پیدا می‌کند به شکل آواتار در آید، در سیاره کاوش کند، منابع طبیعی آن را بیابد و اطلاعاتی از موجودات سیاره کسب نماید تا انسان‌ها بتوانند منابع طبیعی سیاره را تصاحب کنند.

اما هنگامی که در سیاره به کاوش می‌پردازد با ناوی‌‌ها برخورد می‌کند و به یکی از آنها علاقه‌مند می‌شود. همین مساله موجب می‌شود او به موجودات این سیاره کمک کند تا جلوی نابودی سیاره و تصاحب آن توسط انسان‌ها را بگیرند و به این ترتیب نبرد بین انسان‌ها و موجودات پاندورا آغاز می‌شود.

در این فیلم، جیمز کامرون با بهره‌گیری از جدیدترین و مدرن‌ترین فناوری‌های روز، جلوه‌های ویژه منحصر به‌فرد و برخورداری از تکنیک و شیوه نمایش سه‌بعدی، تماشاگران بسیاری را به سال‌هایی می‌برد که هنوز آن را ندیده‌اند.

● تجربه‌ای جدید در سینما با استفاده از فناوری‌های نوین

برای آن که صحنه‌های فیلم تا حد ممکن واقعی به نظر بیایند، کامرون همانند گذشته که با فیلم‌های خود فناوری‌های جدیدی را به سینما وارد می‌کرد، این بار از سیستم دوربین فیوژن استفاده کرده تا تصاویر را همانند آنچه چشم انسان دریافت می‌کند ثبت کند. او در فیلمبرداری این فیلم، در دنیای مجازی گام برداشته یا حتی پرواز کرده تا بتواند هر صحنه‌ای را که بخواهد ثبت کند و با تصاویر واقعی هنرپیشگان ترکیب نماید و در کل در جریان تصویربرداری این فیلم ۵ گام متفاوت برداشته است.

▪ طراحی و ساخت صحنه: برای تصویربرداری از هر یک از پلان‌ها ۷۲ تا ۹۶ دوربین استفاده شده و سپس رایانه تمام فضای صحنه یعنی دیوارها، سقف و کف صحنه را با ساختار و تصاویر سه‌بعدی جایگزین کرده است. برای این کار یک‌سری از شبکه‌های رشته‌ای به عنوان نشانگر در فضای صحنه قرار داده شد تا براحتی تصاویر سه‌بعدی با فضای پشتی صحنه مورد نظر جایگزین شوند.

▪ گرفتن تصویر از حرکات: هنرپیشه‌ها، اسلحه‌ها و همه آنچه در صحنه وجود داشت با نقاط درخشان نشانه‌گذاری شدند تا شبکه دوربین‌ها فقط این نقاط را تعقیب کنند. یک رایانه فقط حرکات این نقاط را ثبت می کرد و سپس موقعیت‌های ثبت شده را سه‌بعدی کرده و این داده‌ها را روی اسکلت سیمی که در فیلم پس از بازسازی به بدن Navi مبدل می شد انتقال می‌داد.

▪ تصویربرداری سه‌بعدی: کار بعدی کامرون اضافه کردن حجم در غالب گوشت و پوست برای اسکلت سیمی Navi بود. تکنیک‌های سه‌بعدی پیشین از ۲ دوربین استفاده می‌کردند که درست در کنار هم قرار می گرفتند و به این ترتیب حجم در تصاویر ایجاد می‌کردند البته برای این‌که بتوانند این حجم را ایجاد کنند، فقط می‌توانستند در راستای یکدیگر و در یک خط حرکت کنند. این در حالی است که سیستم دوربین‌های فیوژن از ‌۲ لنز کنار هم تشکیل شده و به کمک استفاده از حسگرهای بسیار کوچکی که تصاویر دیجیتال را با کیفیت بسیار بالا دریافت می‌کنند این لنزها می‌توانند حتی از مردمک‌های انسان هم به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.

به این ترتیب لنزها در فواصل نزدیک، به یکدیگر نزدیک‌تر می‌شوند. البته این خصوصیت درباره فواصل دور نیز همانند چشم انسان چنان دقیق است که تصاویر را با واقعی‌ترین حالت ممکن ضبط می‌کنند.

▪ پیاده کردن و انطباق تصاویر: بعد از آن‌که رایانه حرکات ضبط شده را در محیط سه‌بعدی پیاده کرد، کامرون از دوربین مجازی استفاده کرده است. این دوربین که صفحه نمایشگر آن در بخش‌های مختلف از دکمه‌ها و شاسی‌هایی همانند دسته‌های کنترل بازی‌های ویدئویی تشکیل شده، به محض حرکت به کمک امواج رادیویی و ردیاب‌های چشمی موقعیت دوربین را به رایانه‌های خارج از صحنه که تصاویر مجازی را ایجاد می‌کنند منتقل کرده است.

این موضوع به کامرون امکان داد تا در میان صحنه‌های مجازی حرکت و صحنه‌های مورد نظرش را ضبط کند. با وجود این دوربین او حتی می‌توانست صحنه‌هایی که به جرثقیل یا هلیکوپتر احتیاج داشتند را هم ضبط کند. سپس صحنه‌های ضبط شده هنرپیشگان به آن اضافه شدند.

آماده کردن تصاویر برای نمایش: تصاویر سه‌بعدی برای آن‌که هرچه واقعی‌تر باشند به صورت متناوب و پشت سرهم از چشم چپ و چشم راست نمایش داده می‌شوند، البته این کار بسیار سریع و با تناوبی حدود ۱۴۴ مرتبه در ثانیه انجام می‌شود. همین سرعت بسیار زیاد باعث می‌شود عینک‌های پولاریزه فقط تصویر مورد نظر برای یکی از چشم‌ها را نمایش دهند.

● آنچه جدیدترین فیلم علمی تخیلی سال را دیدنی کرده است

کامرون برای فیلم جدیدش به دوربین‌های پیشرفته HD نیاز داشت که امکان تصویربرداری به صورت دوبعدی و سه‌بعدی را داشته باشند ضمن آن که این تصاویر باید به گونه‌ای به نمایش درمی‌آمدند تا افراد هنگام تماشای یک فیلم طولانی ۳ساعته دچار سردرد نشوند. اجرای همه این ضرورت‌ها باعث شدند تا مجله Wired در مطلب معرفی مراحل ساخت این فیلم از آن به عنوان اختراع دوباره فیلمسازی یاد کند.

به طور کلی در تصاویر سه‌بعدی مغز انسان با دریافت ۲تصویر توسط دو چشم از آنها یک تصویر بعددار و دارای عمق می‌سازد. برای یک فیلم سه‌بعدی دوربینی با ۲ عدسی جانبی لازم است که هر کدام یک صحنه واحد را در زاویه‌هایی که به مقدار بسیار کمی از یکدیگر متفاوتند فیلمبرداری می‌کند.

نمایش این تصاویر سه‌بعدی هم به یک سالن با پروژکتور مناسب و یک سرور که کپی دیجیتالی فیلم روی آن قرار می‌گیرد نیاز دارد و در نهایت عینک‌های Real D برای تکمیل این فرآیند به کار می‌رود.

به کمک این عینک‌ها چشم راست یا چپ به طور متناوب این اطلاعات بصری را دریافت کرده و احساس دیدن عمق به وجود می‌آید. ریتم این عمل ۱۴۴ مرتبه در ثانیه معادل سرعت تجزیه یا تشخیص مغز است. معمولا برای این‌که تمام زوایا در بر گرفته شوند از ۲ صادرکننده مادون قرمز در سالن استفاده می‌شود.

در فناوری Real D نور پلاریزه می‌شود یعنی نور منعکس روی پرده توسط عینک فیلتر شده و بسته به پلاریزاسیون امکان دیدن فقط برای چشم چپ یا چشم راست وجود دارد.

کامرون در جستجوی پیداکردن گزینه‌ای برای تحقق رویاهایش مطلع شد که شرکت سونی چنین دوربینی را ساخته است، اما مشکل در این بود که این دوربین ۲۰۴ کیلوگرم وزن داشت و عملا برای پروژه آواتار قابل استفاده نبود. برای همین در سال‌۲۰۰۰ به ژاپن سفر کرد و با سونی به توافق رسید تا دوربین‌هایی مخصوص این فیلم ساخته شود.

سونی این کار را با تکه‌تکه کردن دوربین به قطعات مختلف و جدا کردن پردازشگرهای بزرگ آن انجام داد به این ترتیب موفق شد تا وزن کلی دوربین را به‌۲۰ کیلوگرم کاهش دهد. به کمک این دوربین کامرون توانست در بخش‌هایی برای طبیعی جلوه داده شدن حرکات موجودات غیرزمینی، حرکت بازیگران واقعی را ضبط و سپس به انیمیشن تبدیل کند.

کامرون همانند گذشته که با فیلم‌های خود فناوری‌های جدیدی را به سینما وارد می‌کرد این بار از سیستم دوربین فیوژن استفاده کرده تا تصاویر را همانند آنچه چشم انسان دریافت می‌کند ثبت کنددر سال ۱۹۹۵ نمایشنامه آواتار را به اتمام رساند. این فیلم چندین سال در دست ساخت بوده و در لس‌آنجلس، نیوزیلند و خلیج مکزیک فیلمبرداری شده‌است.

در مراحل بعدی جلوه‌های ویژه و گرافیک‌های رایانه‌ای فیلم در ۳ قاره و در کشورهایی چون آمریکا، نیوزلند و انگلستان انجام شده و البته در تمام این مدت خود کامرون بر تمام کار کنترل داشته است. به عنوان مثال، تصاویری با حضور یک بازیگر جلوی پرده سبز به کمپانی فریمستور در لندن داده شده و آنها همه چیز از جمله وسایل صحنه و شخصیت‌های دیگر را روی تصاویر گذاشتند.

نکته جالب این است که تمام تصاویر به صورت استریو ضبط شده است؛ یعنی برای هر چشم یک تصویر. سپس با استفاده از نرم‌افزاری به نام اوکولا )ocala(تبدیل تصاویر به صورت سه‌بعدی تکمیل شده است. بیل کالیس، مدیر شرکت سازنده این نرم‌افزار می‌گوید: نوآوری این فیلم در آن است که موجودات غیرزمینی خیلی طبیعی به نظر می‌رسند. به این منظور تصاویر واقعی آواتار برای آن که سه‌بعدی نشان داده شود توسط ۲ دوربین فیلمبرداری شده است؛ یکی از چپ و یکی از راست. با استفاده از اوکولا می‌توان این تصاویر را دستکاری کرد. مثلا اگر ۲ دوربین کاملا با هم، تراز نباشند، تصاویر فیلمبرداری شده، بیننده را دچار سرگیجه و چشمانش را اذیت می‌کند.

وجود همه این ویژگی‌ها در آواتار باعث شده‌اند تا دریچه جدیدی در صنعت سینما گشوده شود. به طوری که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ومنتقدان صنعت سینما اگر شما هم این فیلم را ببینید، تمام تصوراتتان از جلوه‌های ویژه و فناوری متحول خواهد شد.

بهاره صفوی