تأثیر و اهمیت وجدان كاری بر فقرزدایی و امنیت ملی

وجدان كاری, كه ریشه اصلی فقرزدایی محسوب می شود, بهرهوری و درآمد ملی را افزایش داده, منجر به رشد و توسعه اقتصادی می شود از دیگر تأثیرات وجدان كاری, توجه هرچه بیش تر به تحقیقات نظامی و در نتیجه, افزایش بودجه مربوط به آن می باشد كه این مهم, دستیابی به فناوری برتر نظامی را در پی خواهد داشت

پیشرفت و رشد اقتصادی كشورها از نظر سرمایه گذاری و طرح ریزی برای توسعه و فعالیت های مشابه، در گرو تأمین امنیت است. كشوری دارای امنیت است كه زمان صلح، مجبور به فدا كردن منافع حیاتی و راهبردی خود نباشد و در صورت وقوع جنگ، منافع حیاتی خود را با پیروزی در جنگ حفظ كند.

وجدان كاری، كه ریشه اصلی فقرزدایی محسوب می شود، بهرهوری و درآمد ملی را افزایش داده، منجر به رشد و توسعه اقتصادی می شود. از دیگر تأثیرات وجدان كاری، توجه هرچه بیش تر به تحقیقات نظامی و در نتیجه، افزایش بودجه مربوط به آن می باشد كه این مهم، دستیابی به فناوری برتر نظامی را در پی خواهد داشت. با افزایش قدرت نظامی، احتمال حمله به كشور كاهش یافته و یا در صورت وقوع جنگ، كشور به پیروزی كامل در صحنه نبرد دست می یابد. مجموعه این عوامل موجب افزایش رفاه و امنیت ملی می گردد.

بدین ترتیب، یكی از مهم ترین شیوه های حراست از امنیت ملی، افزایش قدرت واحدهای سیاسی از طریق رشد اقتصادی و قابلیت های رهبری نظام سیاسی است كه مؤثرترین عوامل دستیابی به آن، افزایش وجدان كاری و اطاعت از رهبری نظام سیاسی به منظور تحقق بخشیدن به هماهنگی و وحدت برای رسیدن به سطح بالایی از رشد اقتصادی و امنیت ملی است.

●مقدمه

فقر یكی از مهم ترین عواملی است كه امنیت ملی واحدهای سیاسی را به خطر می اندازد. همچنین وابستگی كشور به قدرت های بزرگ در زمینه های فناوری، اقتصادی و فرهنگی، تهدیدی جدی بر علیه امنیت ملی به شمار می آید. بدون امنیت، هیچ برنامه ای در داخل كشور قابل اجرا نیست. پیشرفت و رشد اقتصادی كشور از نظر سرمایه گذاری، طرح ریزی برای توسعه و فعالیت های مشابه، در گرو تأمین امنیت است. حتی در صورت محفوظ بودن تمامیت ارضی و استقلال و حاكمیت یك كشور، وجود تهدیداتی جدی همچون فقر و وابستگی اقتصادی، می تواند فعالیت بخش های مختلف سیاسی و اجتماعی آن كشور را مختل نموده، دستخوش آشوب و ناامنی نماید.

تحقیق در خصوص شیوه های حراست از امنیت ملی، مستلزم بررسی و مطالعه دقیق دیدگاه های روابط بین الملل و حقوق بین الملل در این زمینه می باشد. اما از آن جا كه در این مختصر، مجال پرداختن به همه آن ها نیست، تنها به یكی از مهم ترین شیوه های حراست از امنیت ملی كه موجب افزایش وجدان كاری و اطاعت از رهبری نظام سیاسی است، اشاره می شود. وجدان كاری موجب افزایش رشد اقتصادی و در نتیجه افزایش قدرت واحدهای سیاسی و نیز امنیت ملی می گردد.

این مقاله، ابتدا تعاریفی از وجدان كاری، فقر و امنیت ملی را ارائه می نماید، سپس به تشریح تأثیر وجدان كاری بر فقرزدایی و امنیت ملی می پردازد و در نهایت، نتیجه گیری می كند.

●تعاریف

▪تعریف وجدان

وجدان كاری عبارت است از: «درست انجام دادن كار درست»۱ وجدان كاری، حسی اخلاقی است كه خوب و تمام را از ناپسند و ناقص تمیز داده،به انجام خوب و تمام گرایش داشته و از انجام ناپسند و ناقص پرهیز می كند.

وجدان كاری را می توان وضعیتی دانست كه در آن افراد جامعه در مشاغل گوناگون، تلاش می نمایند كارهای محوله را به بهترین وجه و به طور دقیق و كامل انجام دهند. وجدان كاری از درون انسان را هدایت می كند تا نسبت به استحكام یك كار و صحت و دقت انجام كار حساس بوده و فرد را به انجام وظایف مورد انتظار وادارد.

▪تعریف فقر

فقر در كتاب های لغت به معنای «نیاز و احتیاج انسان» آمده است و معمولاً زمانی به عنوان مشكل و معضل جلب نظر می كند كه با عدم ارضای آن، برای انسان مشكلات روحی و جسمی پدید آید و روند زندگانی عادی او دچار اختلال شود. فقر به منزله ناتوانی انسان در برآورده ساختن نیازمندی های بنیادی خود است كه بر تندرستی، چگونگی فرهنگ خانواده و امكانات تحصیلی اثر منفی می گذارد.

مطمئناً كلمه فقر به طور عام، لفظی نسبی است; به این معنا كه، حتی در كشورهای توسعه یافته، كسانی كه در طبقه پایین جامعه قرار دارند; یعنی آن هایی كه از امكانات كم تری برخوردارند، خود را نسبت به طبقات بالا، فقیر احساس می كنند. نكته قابل ملاحظه، تفاوت بین فقیر در كشورهای توسعه یافته و فقیر در كشورهای در حال توسعه است. بنابراین، در بحث از فقر، به عنوان یك مسأله مطرح شده درتوسعه اقتصادی، مفهوم نسبی آن موردنظر نیست، بلكه منظور از فقر، فقر مطلق می باشد.

در اصطلاح اقتصادی، فقیر مطلق كسی است كه از درآمد لازم برای به دست آوردن حداقلِ غذا (برای حفظ سلامتی جسمی)، مسكن، حداقلِ لوازم ضروری خانه، پوشاك، بهداشت، آموزش در حد كسب سواد، آب سالم، حداقلِ انرژی برای گرم شدن، و حداقلِ تفریح برای حفظ سلامت روحی برخوردار نباشد.

طبق آمار سال ۱۹۷۵ بانك جهانی، حدود ۴۰% از كل جمعیت كشورهای جهان سوم در فقر مطلق به سر می بردند.۲

اكنون ۲۵ درصد از مردم جهان در فقر و محرومیت زندگی می كنند; ۳۰% بی سوادی به دلیل فقر است; سالانه ۲۰۰ میلیون نفر به جمع فقیران اضافه می شود.

كشورهای صنعتی مانع ورود فناوری به كشورهای فقیر می شوند و محصولات آن ها با موانع گمركی، روانه بازارهای جهانی می گردد. همین امر موجب شكاف هرچه بیش تر بین كشورهای صنعتی و در حال توسعه در سطح جهانی شده است. فقر و آثار منفی آن ساخته و پرداخته مستقیم و غیرمستقیم كشورهای صنعتی و ثروتمندان جهان است، كه تهدیدی برای صلح و امنیت جهانی محسوب می شود.۳

●تعریف امنیت ملی

اصولاً امنیت پدیده ای ادراكی، احساسی و نسبی است. برخی از اندیشمندان برای امنیت ملی دو وجه قایل شده اند: یكی جنبه خاص و دیگری جنبه عام.

اگر منظور از امنیت، حفظ صیانت كشور و یا به عبارتی، حفظ وجود خود باشد، آن را امنیت به معنای خاص می گویند. این جنبه شامل موارد و پدیده های زیر است:

الف. حفظ جان مردم;

ب. حفظ تمامیت ارضی;

ج. حفظ نظام سیاسی ـ اقتصادی;

د. حفظ استقلال و حاكمیت كشور.

امنیت ملی به معنای عام یعنی آسوده شدن از بیم تهدیدات جدی خارجی نسبت به منابع حیاتی و اساسی مملكت. به عبارت دیگر، امنیت عام بدین معناست كه یك كشور ارزش های حیاتی خود را از تهدیدات جدی دور نگه دارد.۴

كشوری دارای امنیت است كه در زمان صلح، مجبور به فدا كردن منابع حیاتی و راهبردی خود نباشد و در صورت وقوع جنگ، منابع حیاتی خود را با پیروزی در جنگ حفظ كند. از سوی دیگر، هرچه قدرت انسان (فرد،گروه،جامعه) افزایش یابد، احتمال حمله به او كاهش می یابد.

بدین ترتیب، داشتن امنیت نسبی مستلزم داشتن قدرت در یك واحد سیاسی است و از عوامل مهم تشكیل دهنده قدرت یك واحد سیاسی، قابلیت های مدیریتی و رهبری نظام سیاسی، قدرت نظامی، رشد اقتصادی، مساحت و موقعیت جغرافیایی و ایدئولوژی می باشد.

●ارتباط وجدان كاری با فقرزدایی و امنیت ملی

اگر در كشوری با موقعیت جغرافیایی مناسب و منابع طبیعی فراوان ـ كه از عوامل تشكیل دهنده قدرت است ـ مدیریتی نادرست و وجدان كاری ضعیفی وجود داشته باشد، احتمال تجاوز بیگانگان افزایش می یابد. از سوی دیگر، اگر ملتی نتواند با فرهنگ و وجدان كاری قوی و مطلوب، امور داخلی خود را مقتدرانه اداره و از منابع و امكانات خود به نحو مطلوب استفاده نماید، قطعاً در صحنه بین الملل روز به روز از كشورهای توسعه یافته فاصله خواهد گرفت یا در وضعیت توسعه نیافتگی باقی خواهد ماند. در چنین حالتی، بروز فقر و وابستگی به كشورهای صنعتی امری حتمی خواهد بود; استعمارگران به راه های گوناگون، اقتصاد آن كشور را آشفته ساخته و امنیت ملی آنان را تهدید خواهد كرد.

به هر حال، كشورهای صنعتی، با توسعه فقر و گرسنگی و وابستگی فنی، اقتصادی در جهان سوم، سیاست اقتصادی، فرهنگی خود را در كشورهای ضعیف و فاقد انسجام و یكپارچگی، اعمال می كنند و امنیت ملی آنان را به مخاطره می اندازند.

وجدان كاری ریشه اصلی فقرزدایی محسوب می شود. وجدان كاری بهرهوری را افزایش داده، منجر به رشد و توسعه اقتصادی می گردد. همچنین موجب افزایش درآمد ملی، بودجه امور اجتماعی ـ فرهنگی و به تبع آن، افزایش رفاه مردم می شود. از سوی دیگر، با وجدان كاری، بودجه تحقیقات نظامی افزایش یافته و امكان دست یابی به فناوری برتر و حساس نظامی میسّر می گردد. با افزایش قدرت تهاجمی ـ تدافعی، احتمال حمله به كشور كاهش می یابد و در صورت بروز جنگ نیز كشور به پیروزی كامل در صحنه نبرد دست می یابد.

برای سازماندهی آحاد مردم برای رفع فقر و افزایش امنیت ملی، ایجاد، نگهداری و گسترش و تقویت «سازمان وجدانی» یكی از مؤثرترین عوامل خواهد بود. سازمان وجدانی، سازمانی با آرمان مشترك در میان اعضاست كه اعتماد اعضا به یكدیگر در بالاترین حد ممكن است و افراد با تمام قوا در راستای رسیدن به مأموریت سازمان قدم برمی دارند. یكی از مشهورترین نمونه های سازمان وجدانی در ایران، كه در تاریخ توسعه بی نظیر است، تشكیل جهاد سازندگی به فرمان رهبر كبیر انقلاب امام خمینی(قدس سره) بود.

ضرورت تشكیل جهاد سازندگی از آن جا ناشی می شد كه نظام تشكیلات اداری و مؤسسات رژیم شاه براساس خدمت رسانی به بیگانگان و به مقدار كمی بر جوامع شهری بنا شده بود و در این تشكیلات برای رفع فقر و مشكلات و تأمین نیازمندی های قشر عظیم و زحمتكش روستایی چیز قابل توجهی پیش بینی نشده بود.

كاركنان جهاد سازندگی علاوه بر رشادت ها، تلاش ها و كوشش های خستگی ناپذیر در طول جنگ تحمیلی، میلیون ها انسان را به طور اساسی از مشكلات بهداشتی، تحصیلی و معیشتیِ به جا مانده از رژیم وابسته شاهنشاهی نجات داد و برگ سبزی را در تاریخ توسعه انقلاب اسلامی به ثبت رساند.

این سازمان وجدانی نشان داد كه اگر مردم با در نظرگرفتن رضایت خدا و مردم و با اطاعت از رهبری نظام سیاسی با وجدان كاری قوی و مطلوب خدمت نمایند، قطعاً ریشه فقر خشك خواهد شد و كشور از خط وابستگی و ناامنی خارج و به سوی رفاه و امنیت ملی قدم خواهد گذاشت.

●نتیجه گیری

وجدان كاری كه به معنی درست انجام دادن كار درست تعبیر شده است، به همراه پیروی از رهبر نظام سیاسی، عوامل تشكیل دهنده قدرت یك واحد سیاسی را تحت تأثیر مثبت قرار داده و با بهره گیری مطلوب از امكانات بالفعل و بالقوه موجود، منجر به افزایش رشد و توسعه اقتصادی می گردد و از راه های متعدد، قدرت واحدهای سیاسی را افزایش می دهد. بدین ترتیب، رفاه و امنیت ملی به طور نسبی افزایش می یابد.

اگر آحاد مردم عوامل تشكیل دهنده قدرت یك واحد سیاسی را دقیقاً مدنظر قرار دهند و مسؤولان نیز در كلیه مكان های كاری و آموزشی این نگرش را در افراد تقویت نمایند، می توان به افزایش رفاه و امنیت ملی در جامعه امیدوار بود.

نویسنده:رستم درخشان

پی نوشت ها

۱ـ ناصر میرسپاسی، مدیریت منابع انسانی (مجموعه مقالات)، تهران، انتشارات شروین، ۱۳۷۶، ص ۲۴

۲ـ محمد روزبهان، مبانی توسعه اقتصادی، چاپ مشعل آزادی، ۱۳۷۱، ص ۱۸۵ـ ۱۸۶

۳ـ تحقیق بانك جهانی كه در اخبار ساعت ۱۴ روز ۱۸/۴/۸۱ شبكه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شده است.

۴ـ علی اصغر جمراسی فراهانی، بررسی مفاهیم نظری امنیت ملی، انتشارات مركز آموزش مدیریت دولتی، ۱۳۷۴، ص ۱۰

۵ـ همان، ص ۹۷

منبع:ماهنامه معرفت ، شماره ۵۸