مهدی منتظَر در نهج البلاغه

او پیامبر پرچم حق را برافراشت و در میان ما به یادگار گذارد; آن کس که از زیر سایه این پرچم پای پیش نهد از شریعت اسلام خارج گردد; و آن کس که از پیرویش سر باز زند به هلاکت رسد; و سرانجام کسیکه زیر سایه این پرچم به پیش رود راه سعادت پیموده و به آن دست یابد

● خطبه ۱۰۰:

«و خلَّف فینا رایهَٔ الحقِّ، مَن تَقدَّمها مَرق، و مَن تَخلَّف عَنها زَهق، و مَن لَزِمها لَحَق، دلیلُها مَکیثُ الکَـلام، بَطـِیءُ القِیام، سَریعٌ إذا قَام، فإذا أنتُم أَلَنتم لَه رِقابَکم، و أَشَرتم إلیه بِـأَصابِعِکم جاءَهُ المَوتُ فذَهَب بِه فَلَبِثتُم بَعدَه ماشاءَ اللهُ، حتَّی یُطلِعَ اللهُ لَکم مَن یَجمَعُکم، و یَضُـمُّ نَشرَکم ، فلاتَطمَعوا فِی غَیرِ مُقبِل، و لاتَیأَسُوا مِن مُدْبِر ، فإنَّ المُدْبرَ عَسی أن تَزِلَّ بِهِ إِحدَی قائِمَتَـیْهِ، و تَثبُتَ الأُخرَی، فَتَرجِعَا حتَّی تَثْبُـتا جَمِیعاً »

او ( پیامبر ) پرچم حق را برافراشت و در میان ما به یادگار گذارد; آن کس که از زیر سایه این پرچم پای پیش نهد از شریعت اسلام خارج گردد; و آن کس که از پیرویش سر باز زند به هلاکت رسد; و سرانجام کسیکه زیر سایه این پرچم به پیش رود راه سعادت پیموده و به آن دست یابد.

ابن ابی الحدید همچون دیگر شارحان ، بی چون و چرا هدف از ایراد این خطبـه را پیشگـوئی از مهـدی و توصیف آن حضرت دانسته و می گوید: شخصی را که خدا برمی انگیزد از اهل بیت است; و این سخن اشاره به مهـدی آخرالزمان می باشد و در نزد ما ( اهل تسنن ) غیر موجود است و از این پس وجود پیدا خواهد کرد; و به عقیده امامیه اکنون موجود می باشد.

پرچمدار این پرچم با شکیبائی و آرامش سخن گوید; و با کندی و تأنی در اجرای کارها بپا خیزد; امّا چون بپا خواست بسی شتاب کند تا به پیروزی نهائی رسد; پس آنگاه که سر در گرو فرمانش نهادید ، و با سرانگشت به سویش اشاره کردید ، دوران او سپری شده و مرگش فرارسد.

از آن پس ناگزیر مدتی که مشیت الهی اقتضاء کند در انتظار بسر برید ، آنگاه خداوند شخصیتی را برانگیزد تا شما را ( که به اختـلاف و جـدائی گرائیده اید ) جمع کند و پراکندگی شما را سر و سامان بخشد. پس به کسیکه ( چیزیکه ) رو نکرده دل مبندید; و از آن که رو گردانده ناامید مشوید.

آگاه باشید که آل محمّد صلَّی الله علیه و آله همانند ستارگان این گنبد مینا باشند; آن هنگام که یکی از آنها غروب کند دیگری بدرخشد.

گوئی چنان است که در پرتو آل محمد(ص) نعمتهای الهی را بر شما فراوان و تمام شده می بینم; و آنچه را که آرزویش را در دل می پروراندید بدان دست یافتید.

ابن ابی الحدید می نویسد:امام این خطبه را در سومین جمعه زمامداری خود ایراد فرمود; و ضمن آن به مطالبی پیرامون احوال خود اشاره کرد.

سپس همچون دیگر شارحان ، بی چون و چرا هدف از ایراد این خطبـه را پیشگـوئی از مهـدی و توصیف آن حضرت دانسته و می گوید: شخصی را که خدا برمی انگیزد از اهل بیت است; و این سخن اشاره به مهـدی آخرالزمان می باشد و در نزد ما ( اهل تسنن ) غیر موجود است و از این پس وجود پیدا خواهد کرد; و به عقیده امامیه اکنون موجود می باشد.

اکنون لازم است که درباره « و لاتَیأَسُوا مِن مُدْبِر » توضیح دهیم که معنی آن این است که از کسیکه روگردانده مأیوس و ناامید مشوید; و مصداق آن غیبت حضرت مهدی(ع) و روگردانی آن حضرت از تصدّی ریاست و زعامت ظاهری باشد ، تا هنگام ظهور.

ولی ابن ابی الحدید به خاطر فرار از رفتن زیر بار ولادت آن بزرگوار و غیبتش به دست و پا افتاده ، و خواسته است وانمود کند لازمه « مُدْبِر » بودن ، موجود بودن است ، و در صورت عدم تولّد و موجود نبودن ، تعبیر به ادبار و روگردانی غلط است و مفهوم معقولی ندارد.

آگاه باشید که آل محمّد صلَّی الله علیه و آله همانند ستارگان این گنبد مینا باشند; آن هنگام که یکی از آنها غروب کند دیگری بدرخشد.

آنگاه کلمه « و لاتَیأَسُوا مِن مُدْبِر » را این چنین معنا می کند که هرگاه این مهدی از دنیا رفت و فرزندانش را بجانشینی برگزید و کار یکی از آنها به اضطراب و ناپایداری گرائید ، پس مأیوس نشوید و به شکّ نیفتید و نگوئید شاید ما در پیروی اینان دچار اشتباه شده ایم ، زیرا . . .

اکنون این گونه بیراهه روی در تفسیر کلام روشن امام(ع) را ، جز به مخالفت با واقعیات وتعصب مذهبی ، بر چه چیز می توان تطبیق کرد؟! جوابش به عهده خود خوانندگان است و نیازی به توضیح ندارد.

منبع:

مهدی منتظر در نهج البلاغه، مهدی فقیه امامی، بر اساس « نهج البلاغه » چاپ صبحی صالح