چهارشنبه, ۲ خرداد, ۱۴۰۳ / 22 May, 2024
باورداشت های قلبی یا ظاهری
قرآن کریم دین را فطری معرفی کرده است.« فاقم وجهک الدین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها لاتبدیل لخلق الله ذلک الدین القیم و لکن الکثر الناس لایعلمون. »که نشان از توجه خالا و بی‌انحراف دین دارد. این همان فطرتی است که خداوند مردم را بر آن فطرت خلق کرده است، در آفرینش خدا دگرگونی و تغییر وجود ندارد، این است دین محکم و استوار، ولی بیشتر مردم از این حقیقت مطلع نیستند. مهمترین رکن دین خداشناسی است بنابراین با توجه به اهمیت نوع نگرش، در دین پژوهی شایسته است نگاهی به مطالعات جامعه‌شناسی دین داشته باشیم.
●مطالعات جامعه‌شناسی دین
یکی از مهمترین مفاهیم کلیدی در مطالعات جامعه‌شناسی دین مفهوم دین است، این مفهوم از دو جنبه قابل تعریف است: از جنبه زبان‌شناختی ریشه شناسی و واژه‌شناسی و دوم از جنبه جامعه شناختی. از نظر زبان‌شناختی واژه از ریشه لاتینی و به معنای تکلیف قید و بند، الزام و تعهد و تکریم و تقدیس گرفته شده است و از نظر فیولوژی به معنای دستگاهی از باورداشتها، عقاید، آداب و پرستش است.
دین در لغت به معنی جزا، طاعت و روز قیامت است که آن را برای شریعت اعتبار کردند. چنانچه در قرآن کریم آمده است:ان‌الدین عنه‌الله الاسلام دین یعنی طاعت لااکراه فی‌الدین در این آیه دین را به معنای طاعت گرفته‌اند و گفته شد که طاعت چیزی نیست مگر با اخلاص و در اخلاص اکراهی وجود ندارد، چون امر قلبی است نه ظاهری.
همچنین دین به معنای جزا و پاداش آمده چنانچه خداوند فرمود: فلولا ان کنتم غیرمدینین.
در این قسمت چند تعریف عام از دین را ارایه می‌دهیم: «یانگر» جامعه‌شناس معاصر ضمن ترجیح تعاریف کارکردی به تعاریف ارزشی یا ذاتی تاکید می‌کند که دین نظامی از باورها و اعمال است که گروهی از انسانها به وسیله آن با مسائل غایی زندگی انسان همچون امتناع از تسلیم شدن به مرگ، مواجهه با نومیدی و حرمان، مقابله با عوامل از هم‌گسیختگی پیوند انسانها درگیر می‌شوند.
آلن بیرو در تعریف دین تاکید می‌کند: بطور کلی و با در نظر گرفتن تمامی انسانیت در همه زمان‌ها، می‌توان دین را همچون گرایش شدید انسانها به سوی وجود والای خداوند یا نیروهای برین یا احساس ساده وابستگی به آنان، به منظور تبیین علل وجودی خویش در جهان و بازیابی معنایی برای هستی، دانست. در نتیجه دین، اعتقادات نسبت به این واقعیت‌ها و اشکالی که به خود می‌گیرند مناسک، کیشها واعمال گوناگون مذهبی را مشخص می‌دارد.
آبرکرامبی نیز در تعریفی که از دین داده است از دو دیدگاه دین را مورد بررسی قرار داده و آن را تعریف کرده است: در جامعه شناسی بطور مجازی دو تلقی در مورد تعریف دین وجود دارد، اولی به پیروی از دورکیم جامعه‌شناس فرانسوی که آن را از نقطه نظر آثار و وظایف اجتماعی‌اش تعریف می‌کند: دین دستگاهی از باورها و آداب است، در رابطه با مقدساتی که مردم را به صورت گروه‌های اجتماعی به یکدیگر پیوند می‌دهد. در معنی کردن دین با این تلقی، بعضی از جامعه‌شناسان مفهوم آن را ربط داده و دین را در برگیرنده ملیت‌گرایی نیز به حساب آورده‌اند.
تلقی دوم به پیروی از ماکس وبر دانشمند الهیات پ . تلیچ دین را به عنوان هر مجموعه مفروضی از پاسخ‌های محکم و منسجم به معماهای هستی بشر که معنایی برای جهان و زندگی به وجود می‌آورند تعریف می‌کند.
●نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی دین
در خصوص جامعه‌دینی دو دیدگاه وجود دارد، یک دیدگاه با نگرش از بالا به پایین و دیگری نگرش از پایین به بالا. نگرش از بالا به جامعه دینی سبب میشود تا این جامعه، جامعه‌یی مقدس جلوه کند و چنین به ذهنش متبادر میشود که ارزش‌های آن به قصد ایجاد نظام‌های انسانی ولی از منبعی غیرانسانی صادر میشود و به همین دلیل نیز اساطیر و ارزش‌های مقدس و فرافردی آن به تقویت نظام‌های اجتماعی... می‌رسانند، در این چشم‌انداز جامعه دینی هویتی مستقل و ذاتی دارد که فراتر از حاصل جمع تک‌تک افراد یا گروه‌های تشکیل دهنده آن است. اضافه بر این پیوندهای اجتماعی در این نوع جامعه از منابع قدسی نشات می‌یابد و افراد و گروه‌های آن در تعیین خیر و مصلحت عمومی نقش دارند، زیرا اراده عمومی مستقل از اراده‌های تک‌تک افراد است. از این زاویه احساسا همه نهادهای اجتماعی و سیاسی در نهادهای دینی مضمحل شده‌اند، معهذا نگرش از پایین به جامعه دینی، این جامعه را مجموعه‌یی از افراد دیندار می‌داند که دینداری افراد و اکثریت داشتن آنان در جامعه برای دینی خواندن آن کفایت می‌کند. محور فردگرایانه این نگرش از پایین به جامعه دینی در واقع نشانگر ضرورت تقویت مشارکت و فرآیندهای آن از طریق تعمیم جامعه‌پذیری مشارکت جویانه است.
پل تیلیش دین پژوه برجسته معاصر نیز با تاکید بر پیوند ناگسستنی میان دین و فرهنگ بر آن است که میان دین و فرهنگ نوعی پیوند محتوایی وجود دارد. به نظر وی فرهنگ بدون دین ممکن نیست. از دیدگاه تیلیش پیوند فرهنگ و دین مانند پیوند صورت و محتوا در هنر است. براین اساس صورت دین فرهنگ است و محتوای فرهنگ دین است. به نظر تیلیش وضعیت بشری در طول تاریخ همواره پرستش‌هایی را برانگیخته است که فرهنگهای گوناگون آنها را به شیوه‌های مختلف بیان داشته‌اند و سنت‌های دینی گوناگون نیز پاسخ‌های گوناگون به آنها داده‌اند.
ماکس وبر دانشمند علوم اجتماعی بزرگ معاصر درباره اهمیت و مطالعه اجتماعی فرهنگی دین می‌گوید: واقعیت این است که ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حقوقی از دیرباز تحت تاثیر اعتقادات دینی مردم قرار داشته‌اند. دین یکی از آنتن‌های حساسیت انسانی است و بی‌اعتنا بودن نسبت به آن محکوم کردن خدا به نفهمیدن پدیده فرهنگ است.
تاکیدات دو دین پژوه برجسته معاصر وبر و تیلیش نشان می‌دهد که دین بخش مهم فرهنگ محسوب میشود و میان این دو پیوند ناگسستنی وجود دارد، این امر برای علوم اجتماعی که عمدتا با بررسی و مطالعه جنبه‌های گوناگون فرهنگ سروکار دارند حایز اهمیت فراوانی است.
ملکم همیلتون در کتاب جامعه‌شناسی دین در همین باره می‌گوید: گنجایش انسان برای باورداشت تقریبا نامحدود است، همین گنجایش و شگفتی حیرت‌انگیز باورداشتها و عملکردهای ناشی از این باور داشتن‌ها در جامعه و تاریخ بشری است که توجه و کنجکاوی بسیاری از اندیشمندان از جمله جامعه‌شناسان موضوع دین را برانگیخته است.
تام باتامور در کتاب جامعه‌شناسی مطالعاتی پیرامون جامعه‌شناسی دینی انجام داده است، مطالعات جامعه‌شناسی دین در ابتدای کار سه خصیصه اصلی داشت، آنها تکامل گرا، اثبات‌گرا و روان‌شناسی‌گرا بودند. تایلور و اسپنسر به تبیین منشا دینی پرداختند و اعتقاد به روح را خصیصه اصلی ایمان دینی می‌دانستند و درصدد بودند با ملاک‌های عقلی چگونگی پیدایش این اعتقاد را در ذهن ابتدایی نشان دهند. دورکیم جامعه‌شناس به عنوان بنیانگذار عمده مطالعات جامعه‌شناسی دین قایل به تمایز میان امر مقدس و امر نامقدس شد و دین را نظام وحدت یافته‌یی از اعتقادات و اعمال مربوط به امر مقدس دانست که گروندگان را در اجتماع اخلاقی واحدی وحدت می‌بخشند.
ویژگی‌ها، کارکردهای اجتماعی فرهنگی نهاد دین
الف ویژگی‌های نهادی دین:
دین نیز به عنوان یک نهاد اجتماعی فرهنگی مهم علاوه بر اینکه دارای این ویژگی‌های عام است، ویژگی‌ها و مشخصه‌های منحصر به فردی را نیز دارا است که آن را از سایر نهادهای جامعه مجزا می‌سازد.
د.دریسلرو وی.ام.ویلیز در کتاب جامعه‌شناسی ویژگی‌های اصلی و منحصر به فرد نهاد اجتماعی فرهنگی دین را اینگونه ذکر میکنند:
۱. عقاید
عقاید در شکل آیین‌ها، آموزه‌ها و اصول ایمانی ادیان بیان می‌گردد، منبع این عقاید مقدس، کتب مقدس ادیان است نظیر مقررات یهودیت، انجیل مسیحیت، قرآن اسلام، اوستا زرتشت‌گری و... این عقاید هم به صورت مکتوب و هم شفاهی به پیروان ادیان انتقال داده میشود.
۲. سلسله مراتب
عموما هر کدام از ادیان جهانی نظیر یهودیت، مسیحیت و اسلام از سلسله مراتب سازمان یافته‌یی برای پاسداری و گسترش و تقویت دین برخوردارند.
۳. نمادها
برای انتقال محتوا و مفهوم دین معمولا اشیا و کلماتی که تبلور دهنده‌ها محتوای دین هستند انتخاب میشود نظیر صلیب در مسیحیت یا هلال در اسلام.
۴. شعائر و مناسک
در هر کدام از ادیان پیروان دین موظف به انجام اعمال و رفتارهایی هستند که دین تجویز کرده است، نظیر روزه، نماز، دعا کردن و...
۵. هنجارهای مثبت و منفی
در هر کدام از ادیان پاره‌یی از اعمال و رفتارهای مقبول و پاره‌یی نیز نامقبول است، نظیر غسل تعمید در مسیحیت هنجار مقبول مثبت و گناه هنجار منفی.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور شهدای خدمت شهید جمهور سقوط بالگرد رئیسی ابراهیم رئیسی سیدابراهیم رئیسی رئیسی شهادت ایران سقوط بالگرد بالگرد
هواشناسی امتحانات نهایی پیام تسلیت تهران کنکور شهرداری تهران هلال احمر سانحه بالگرد رئیسی بارش باران سیل قوه قضاییه پلیس
قیمت دلار خودرو قیمت خودرو قیمت طلا بورس بازار خودرو یارانه دلار یارانه نقدی حقوق بازنشستگان سایپا بازنشستگان
سینمای ایران سینما ژیلا صادقی جشنواره کن سریال داریوش ارجمند آیت الله سید ابراهیم رئیسی هنرمندان شعر رسانه ملی لیلا حاتمی قرآن کریم
کنکور ۱۴۰۳ دانش بنیان
رژیم صهیونیستی اسرائیل روسیه غزه امیرعبداللهیان فلسطین ترکیه جنگ غزه آمریکا چین ولادیمیر پوتین عربستان
فوتبال پرسپولیس استقلال رئال مادرید لیگ برتر باشگاه پرسپولیس لیگ برتر ایران فدراسیون فوتبال والیبال لیگ برتر انگلیس باشگاه استقلال منچسترسیتی
هوش مصنوعی اپل مایکروسافت گوگل سامسونگ ناسا تبلیغات موبایل آیفون
سلامت مغز کاهش وزن سلامت روان سرطان آلزایمر طول عمر افسردگی مغز انسان فشار خون