اسرار جدید اختروش‌ها

اختروش‌ها، چشمه‌های بسیار پُرانرژی اما کوچک کیهانی در دوردست‌های عالم مدت‌هاست ذهن اخترشناسان را به‌خود مشغول کرده‌اند. درحالی که اکنون سال‌هاست اخترشناسان منبع تولید …

اختروش‌ها، چشمه‌های بسیار پُرانرژی اما کوچک کیهانی در دوردست‌های عالم مدت‌هاست ذهن اخترشناسان را به‌خود مشغول کرده‌اند. درحالی که اکنون سال‌هاست اخترشناسان منبع تولید انرژی اختروش را اَبَرسیاهچاله‌هایی در مرکز آنها می‌دانند، گروهی از اخترشناسان نظریهِ تازه‌ای به‌جای سیاهچاله مطرح کرده‌اند.

تحریریه نجوم

در عالم دوردست و جوان، اختروش‌ها (کوازارها) با چنان درخششی می‌تابند که هیچ چیز در کل عالم با آنها برابری نمی‌کند. هر چند اختروش‌ها از درون تلسکوپ‌های نوری اجرامی ستاره‌مانند به‌نظر می‌رسند، در واقع هسته‌های بسیار درخشان کهکشان‌هایی‌اند که میلیاردها سال نوری از ما فاصله دارند. آنها اغلب بر اثر برخورهای میان‌کهکشانی که در دوران جوانی عالم (یعنی در فواصل دور) بیشتر رخ می‌داده است شکل می‌گیرند. هسته مُتلاطم اختروش‌ها تابه‌حال چنین تصویر شده که دارای قرصی از گاز داغ چرخان به‌دور سیاهچاله‌ای اَبَرپُرجرم (صدها میلیون تا چندین میلیارد جرم خورشید) است. بخشی از این گاز با فشار به‌شکل دو فوران از دو سو بیرون می‌زند و با سرعتی نزدیک به‌سرعت نور به‌فضا پرتاب می‌شود. نظریه‌پردازان مُشتاقِ درک فیزیک قرص بَرافزایشی و فوران‌ها، و اخترشناسانِ رصدگر مُشتاقِ نفوذ به‌قلب اختروش‌ها هستند. بررسی <موتور> مرکزی که نیروی فوران‌ها را فراهم می‌کند با تلسکوپ‌های زمینی مشکل است چون این ناحیه بسیار فشرده است و رصدگران زمینی بسیار دورند.

اخترشناسان مرکز اخترفیزیک هاروارد-‌اسمیتسونی اختروش ۵۶۱+۰۹۵۷Q را بررسی کردند که در فاصله ۹ میلیارد سال نوری از ما در جهت صورت فلکی دُب‌اکبر قرار دارد. در مرکز این اختروش جرمی فشرده با جرم ۳ تا ۴ میلیارد برابر جرم خورشید قرار دارد. بیشتر اخترشناسان آن را سیاهچاله می‌دانستند اما بررسی‌ها چیز دیگری نشان داد. آنها شواهدی پیدا کردند که این جسم در درون حاوی میدان مغناطیسی‌ای است که درست از میان سطح جسم رُمبیده مرکزی رِخنه کرده و با محیط اختروش برهم‌کنش دارد.

گروه شیلد نشان داده‌اند که میدان مغناطیسی اختروش برخلاف تصور عمومی اخترشناسان که آن را حاصل قرص برافزایشی می‌دانند، متعلق به‌هسته مرکزی اختروش است. اگر واقعاً چنین باشد باید یا در سناریوهای موجود درباره سیاهچاله‌های اَبَرپُرجرم تغییر داد یا هسته مرکزی این اختروش و شاید نمونه‌های مشابه آن را چیزی بجز سیاهچاله دانست.

سناریو گروه شیلد آن‌قدر عجیب و غیرمنتظره است که برخی از اخترشناسان آن را حاصل اشتباه داده‌ها دانسته‌اند اما به‌نظر می‌رسد نتایج این گروه بسیار به‌واقعیت نزدیک باشد.