داروسازان به دنبال درمان درد خود

تحلیل استراتژیک صنعت دارویی جهان تغییر جهت گیری ها در صنعت داروسازی

تنها در چند سال گذشته صنعت داروسازی جهان تحت تاثیر عواملی مانند کاهش نسخه‌نویسی و تشدید رقابت از سوی داروهای ژنریک،دستخوش تغییرات عمده‌ای شده است.

پیش‌بینی می‌شود که در پنج سال آینده این صنعت شاهد عدم تعادل قابل‌توجهی بین انقضا پتنت‌های (patents) داروهای کنونی و معرفی داروهای جدید خواهد بود که به ویژه غول‌های داروسازی را تحت ناثیر قرار خواهد داد، زیرا از یک سو داروهایی که امروز ۱۳۷ میلیارد دلار فروش صنعت را تشکیل می‌دهند، با پایان گرفتن پتنت‌هایشان با رقابت ژنریک روبه‌رو خواهند شد و از سوی دیگر، هم‌زمان با پایان یافتن پتنت‌ها، امید به تکرار شاهکارهایی مانند لیپیتور، پروزاک، پلاویکس یا سرتاید که به منزله نقاط عطفی در داروسازی بودند، کمتر است، در نتیجه انتظار نمی‌رود که داروهای جدید بتوانند همان میزان فروشی را تکرار کنند که داروهای فعلی تحت پتنت توانسته‌اند ایجاد کنند. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که رشد بازار دارویی جهان طی سال ۲۰۱۳ در حدود میانه اعداد تک‌رقمی قرار خواهد گرفت.

● روند جهت‌گیری‌ها

با توجه به این شرایط، جهت‌گیری استراتژیک جدید صنعت داروسازی جهان بر محور سه روند زیر مشاهده می‌شود:

۱) برون‌سپاری تحقیق و توسعه

R&D)،۲)) تمرکز بر داروهای Orphan و

۳) تشدید روند خریداری و ادغام.

شرکت‌های داروسازی از خیلی وقت پیش، بیشتر فعالیت‌های خود را در بخش‌های منابع انسانی، بازاریابی و فن‌آوری اطلاعات، به شرکت‌های دیگر سپردند، ولی بخش تحقیق و توسعه (R&D) عمدتا دست‌نخورده باقی ماند و درون شرکت‌های داروسازی نگاه داشته شد. به این ترتیب، در حالی‌که بقیه دپارتمان‌ها کوچک می‌شدند، محققین و دانشمندان مقیم شرکت‌ها همان کاری را که قبلا می‌کردند، ادامه دادند: خیره شدن به درون میکروسکوپ‌هایشان و مطالعه و بررسی داده‌ها در شکار یک لیپیتور، پروزاک یا پلاویکس دیگر، اما این وضعیت شروع به تغییر کرده است.

با روبه‌رو شدن این صنعت با مساله انقضا حق امتیاز (patent) داروهای کنونی خود، یعنی ۱۳۷ میلیارد دلار از محصولات خود، در طول پنج سال آینده، مدیران آن دیگر نمی‌توانند برای رشد درآمدشان روی تک‌داروهایی مانند لیپیتور تکیه کنند. در عوض آنها تصمیم به ایجاد تنوع در پرتفولیوی دارویی خود گرفته‌اند. به ویژه، به امید توسعه محصولاتی با هزینه‌ای بسیار کمتر از بیش از ۸۰۰ میلیون دلاری که اغلب به عنوان هزینه رساندن یک داروی جدید به بازار ذکر می‌شود.

برای این منظور و با توجه به باور به وجود آمده مبنی بر اینکه نرخ بازگشت سرمایه مدل‌های کنونی نسبت به گذشته کاهش یافته، شرکت‌ها در حال افزایش قراردادهای خریداری و واگذاری حق امتیاز کوچک‌تر، واگذاری بیشتر امور تحقیق و توسعه به شرکت‌های دیگر و تولید داروهای موسوم به « Orphan drugs» (داروهایی که برای تشخیص، پیشگیری یا درمان یک بیماری نادر (بیماری که بیشتر از ۱ در ۲۰۰۰ نفر از جمعیت را درگیر نکند) و تهدید کننده حیات یا ناتوان کننده مزمن تولید می‌شوند و در نتیجه به تعداد نسبتا اندکی از بیماران کمک می‌کنند)، می‌باشند.

در سال ۲۰۰۹ صنعت بیوتک (Biotechnology) به یک رکورد ۸/۵۵ میلیارد دلاری دست پیدا کرد، یعنی ۸۶ درصد افزایش نسبت به سال ۲۰۰۸. بخش زیادی از این جهش، ناشی از قراردادهای واگذاری حق امتیاز (که یک شرکت دارویی برای حق به بازار عرضه کردن یک ترکیب مشخص که توسط شرکت دیگری توسعه‌یافته، پول می‌پردازد) بود.

● بازار شراکت گرم است

چند ماه آخر سال ۲۰۰۹ به تنهایی، شاهد هجوم اعلان‌های شراکت بود. در ماه دسامبر، Pfizer در برابر حدود ۶۰ میلیون دلار، حقوق جهانی درمان بیماری Gaucher۰۳۹;s (کمبود آنزیمی ژنتیکی نادر)، را از Protalix Biotherapeutics گرفت. خبر این قرارداد توجه تمام صنعت را به خود جلب کرد، زیرا معنی آن این است که بزرگ‌ترین تولید کننده دارویی جهان، داروهایی را مورد نظر قرار داده که تنها می‌توانند به چند هزار نفر از مردم یاری برسانند؛ به جای مدل قدیمی blockbuster که میلیون‌ها نفر را هدف قرار می‌داد. از سوی دیگر، GSK دومین تولید کننده بزرگ دارویی جهان، به تازگی اعلام کرده که یک واحد مستقل اختصاصی برای توسعه و به بازار دادن داروهایی برای بیماری‌های نادر تاسیس کرده است. حرکت استراتژیک دیگر GSK در سال ۲۰۰۹، شراکت با دو شرکت تخصصی به نام‌های Prosensa و JCR Pharmaceuticals بود.

هدف قرارداد با Prosensa توسعه درمان‌هایی بر پایه اسید نوکلئیک است برای بیماران مبتلا به دیستروفی عضلانی دوشن. همچنین مشارکت با JCR Pharmaceuticals که یک تولید کننده ژاپنی محصولات بیواکتیو است، به GSK حق جهانی بازاریابی تعدادی از درمان‌های جایگزینی آنزیمی را می‌دهد که در صورت تایید می‌توانند برای درمان بیماری‌های نادری مانند سندرم Hunter، بیماری Fabry و بیماری Gaucher به کار روند.

در ماه ژانویه نیز Roche داروسازی سوئیسی، بخشی از کار کشف داروی خود را به Galapagos، یک شرکت بیوتک بلژیکی، برون‌سپاری کرد. بنابراین قرارداد، Galapagos بابت به‌کارگیری تکنولوژی خود در کشف داروهایی برای درمان بیماری ریوی انسدادی مزمن (COPD) می‌‌تواند تا ۵۷۳ میلیون دلار به دست آورد. «انو وان دو استاپل»، مدیر عامل Galapagos به سرمایه‌گذاران گفت که اطمینان دارد شرکت‌های دارویی بزرگ سفارش‌های بیشتری را برایش خواهند فرستاد. او گفت: «ما در نقطه شیرینی از صنعت دارویی قرار داریم، از این جهت که در ارتباط با تحقیقات در زمینه کشف دارو، ما دقیقا همان چیزی را ارایه می کنیم که آنها (شرکت‌های دارویی) به دنبالش هستند.»

نویسنده: دکتر محسن پرورش