مسئولیت تامین امنیت در خاورمیانه بر دوش ایران

خاورمیانه این روزها شاهد تحولاتی است که بر آینده کشورها و نقشه فرایندهای امنیتی منطقه اثرگذار خواهد بود همزمان, مجراهای بروز و ظهور تهدیدات آتی و تمهیدات مربوط به سد کردن این مجاری به یکی از مهمترین دغدغه مقامات منطقه به ویژه دولت های پیشگام در مقابله با تروریسم و دیگر چالش های تمامیت سرزمینی کشورها تبدیل شده است قرار گرفتن در قلب حساس ترین و پرتنش ترین حوزه جغرافیایی جهان خواه ناخواه ضرورت هایی را پیش روی مقامات سیاسی و نیروهای مسلح کشور قرار می دهد که علاوه بر حفظ و حراست از مرزهای کشور در برابر تهدیدات خارجی, ناظر بر تامین ثبات و امنیت پیرامون و به صورت ویژه منطقه خاورمیانه است در ادامه بیشتر بخوانید

اواخر هفته گذشته بود که رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران برای دیدار و رایزنی با عالی ترین مقامات سیاسی و نظامی سوریه به این کشور سفر کرد. چند هفته پیش از این سفر نیز سردار سرلشکر «محمدحسین باقری» میهمان مقامات آنکارا بود و درباره دغدغه های مشترک امنیتی و راهکارهای گسترش همکاری های دو کشور با مسوولان ارشد سیاسی و نظامی ترکیه رایزنی کرد؛ رایزنی هایی که در سفر رییس ستاد ارتش ترکیه به ایران و سپس گفت وگوهای روسای جمهوری دو کشور که هفته دوم مهرماه در تهران صورت گرفت تداوم یافت.

در کنار گفت وگوهای صورت گرفته در زمینه تسریع و کارآمدی فرایند مبارزه با تروریسم و گروه های مسلح افراطی، اقدام رهبران اقلیم کردستان عراق در زمینه همه پرسی استقلال از عراق که پس از کش و قوس های فراوان در اوایل مهرماه برگزار شد به عنوان رخدادی با پیامدهای سهمگین برای ثبات منطقه محور رایزنی های تهران- بغداد- آنکارا قرار گرفت.

در تشریح تازه ترین تحولات نظامی و امنیتی منطقه می توان به دو رخداد مهم در عراق و سوریه اشاره کرد؛ نخست تسلط نیروهای دولتی بر شهر استراتژیک کرکوک که هفته گذشته صورت گرفت تا همزمان با حرکت ارتش و نیروهای مقاومت مردمی به سوی مراحل پایانی مبارزه با تروریسم در عراق، مسیر تسلط کامل دولت بغداد بر قلمروی این کشور هموار شود.

همچنین رسانه ها سه شنبه هفته گذشته (بیست و پنجم مهرماه) از آزادی کامل شهر «رقه» خبر دادند؛ شهری که در دوره اشغال، پایتخت خلافت خودخوانده داعش در سوریه اعلام شد و پس از چهار سال به دست نیروهای دموکراتیک سوریه متشکل از گروه های کُرد و سنی افتاد.

سمت و سوی تحولات یاد شده نشان می دهد فضای گروه های تکفیری مسلح به ویژه داعش برای فعالیت در قالب های حکومتداری روز به روز تنگ تر شده و در صورت تداوم اوضاع به سرنوشت نسل پیشین خود نظیر القاعده دچار خواهند شد. در برابر این دیدگاه، برخی صاحبنظران می گویند تداوم اختلافات سیاسی بین دولت های منطقه، شکاف های قومی و مذهبی و ابهام در مورد سرنوشت بحران سوریه و مناطق آزادشده به دست نیروهای غیردولتی در این کشور همچنان گریزگاه هایی را برای ادامه حیات داعش در قالبی به جز یک سازمان زیرزمینی و گروه تروریستی شبکه ای فراهم خواهد ساخت.

بنابر این رسیدن به نقاط تفاهم سیاسی برای جلوگیری از خیزش مجدد گروه های تروریستی مورد توجه ویژه دولت هایی قرار گرفته که در سال های گذشته هر کدام به نوعی با تروریسم تکفیری دست به گریبان بوده اند. با این حال نگاهی به تحلیل های برخی رسانه های نشان دهنده نگاه های متفاوتی به رایزنی های سیاسی- امنیتی جمهوری اسلامی ایران و دولت های منطقه است.

در این زمینه و در جریان رایزنی های رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح در سوریه، مقامات و رسانه های صهیونیستی با ابراز نگرانی شدید از رسیدن نیروها و تجهیزات نظامی ایران پشت مرزهای این رژیم در بلندی های «جولان» و نواحی «قنیطره» اعلام داشتند این وضعیت را تحمل نخواهند کرد.

علاوه بر موضع گیری های اینچنینی برخی تحلیلگران غربی مدعی شدند به واسطه تحول در روابط گروه های فلسطینی به ویژه حماس و دور شدن آن از ایران، تهران تکاپویی را برای تهدید رژیم صهیونیستی از موضع سوریه آغاز کرده است. این در حالی است که در ادامه گفت وگوهای حماس و فتح برای اداره کرانه باختری رود اردن و نوار غزه، هیاتی عالی رتبه از رهبران حماس روز جمعه برای رایزنی با مقامات جمهوری اسلامی وارد تهران شد، ضمن اینکه حل و فصل بخش مهمی از اختلافات دمشق و گروه های اخوانی نظیر حماس شرایط کنونی را تا حدی زیادی متفاوت از سال های اخیر ساخته است.

نکته قابل تاملی که در خصوص انگاره هایی از این دست باید مورد توجه قرار گیرد، سطح تحلیل و بررسی اهداف جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه است. ایران به رغم اهمیت مقابله با تهدیدات رژیم صهیونیستی، به ویژه در سال های اخیر رویکردی انفعالی را در این خصوص دنبال نکرده و از موضع یک قدرت بزرگ منطقه ای ماموریت تامین امنیت را برای قلمرو، مرزها و شهروندان خود و نیز کشورهای منطقه پیش رو می بیند. در همین ارتباط و با توجه به ارتباط مستقیم افزایش ثبات و تامین امنیت در منطقه و سیر صعودی منزلت و اقتدار جمهوری اسلامی تا حد زیادی دلایل تشدید فشارهای واشنگتن بر تهران و سیاست های یک بام و دوهوای آمریکا در مبارزه با تروریسم را می توان تبیین کرد.

تحولات کشوری چون افغانستان پس از حکومت طالبان، حمله نظامی آمریکا و ناکامی مبارزه نیروهای ائتلاف با گروه های افراطی که به تازگی نیروهای داعش را نیز رقیب خود می بینند از وضعیتی حکایت دارد که می تواند در عراق و سوریه نیز تداوم یابد. چند روز پیش بود که عملیاتی تروریستی در ولایت غور منجر به کشته شدن هفتاد تن شد و ده ها زخمی برجای گذاشت.

با توجه به آنچه گفته شد رهایی بسیاری از کشورها منطقه از چالش های امنیتی را باید در فرایندی درون زا و از دل فرایند همکاری های منطقه ای به ویژه نقش آفرینی بازیگران بزرگ جست و جو کرد و این واقعیت نقش و سیاست های تهران در ایجاد خاورمیانه منهای تروریسم و بی ثباتی را برجسته تر می سازد.