ثعلب سرا

ثعلب میمونی گیاهی است علفی چندساله و غده دار به ارتفاع ۴۵ سانتی متر با برگ های مستطیلی درخشان و گل هایی به رنگ سرخ بنفش به تعداد زیاد كاسبرگ ها و گلبرگ ها با هم به شكل كلاهخود درآمده اند و گلبرگ لابل از كاسبرگ هم بلندتر است

شاید خیلی ها با شنیدن نام اركیده گمان می كنند كه با یك گیاه خارجی و زینتی مواجه هستند كه در طبیعت ایران پیدا نمی شود. اما واقعیت این است كه سرزمین پهناور ایران با تنوع عظیم گونه هایش به هیچ وجه از داشتن این تكامل یافته ترین گل ها بی نصیب نمانده و دست كم ۵۰ گونه مختلف اركیده را در خود می پروراند. این ۵۰ گونه متعلق به ۱۸ جنس مختلف اند كه از این بین دو جنس Ophrys و Orchis دارای بیشترین گونه هایند.برای آشنایی با اركیده های ایرانی در اینجا چندگونه به اختصار توصیف می شوند.

● ثعلب میمونی

Orchis simia

ثعلب میمونی گیاهی است علفی چندساله و غده دار به ارتفاع ۴۵ سانتی متر با برگ های مستطیلی درخشان و گل هایی به رنگ سرخ بنفش به تعداد زیاد. كاسبرگ ها و گلبرگ ها با هم به شكل كلاهخود درآمده اند و گلبرگ لابل از كاسبرگ هم بلندتر است. این گلبرگ در قاعده به بخش های جانبی نواری و یك بخش میانی تقسیم می شود كه قسمت میانی خود به دو شاخه دورشونده كه رو به بالا خمیده اند ختم می شود. بین این دو شاخه دندانه كوچكی به چشم می خورد. شكل خاص گلبرگ لابل با گلبرگ ها و كاسبرگ های كلاهخودمانند به این گل ظاهری شبیه به میمون داده است. این گل در دامنه های آهكی، در میان بوته زارها و درختان پربرگ تا ارتفاع ۱۳۰۰ متری در نواحی شمالی، شمال غرب و غرب ایران می روید.

● ابرویی زنبوری

Ophrys apifera

جنس ابرویی در ایران ۹ گونه گیاه علفی دائمی دارد كه گونه های ابرویی تركمنی و ابرویی كردستانی انحصاری ایران است و مابقی علاوه بر ایران در آناتولی، قبرس، سوریه، لبنان، فلسطین، عراق، قفقاز، ماورای قفقاز و مناطق مدیترانه ای نیز می رویند.

ابرویی زنبوری كه به خاطر شباهتش به زنبور به این نام خوانده می شود گیاهی محكم به ارتفاع ۵۰ سانتی متر با گل های بزرگ و سرنیزه ای متعدد است.

گلبرگ ها كوچك و مثلثی و گلبرگ لابل بزرگ و كاملاً برگشته است. این گلبرگ تخم مرغی شكل به سه قسمت تقسیم شده كه بخش های جانبی مثلثی و كرك دارند و بخش میانی مخملی و دارای نقشی یقه مانند بوده كه ناحیه ای به رنگ قرمز قهوه ای را دربرمی گیرد. این اركیده از اوایل فروردین تا خرداد گل می دهد و در مناطق كم ارتفاع و باز علفزارها و در میان درختان جنگلی شمال و غرب ایران می روید.

● خربقی جنگلی

Epipactis rechingeri

جنس خربق در ایران شش گونه گیاه علفی چندساله دارد كه از این بین خربقی جنگلی انحصاری جنگل های خزر است. مابقی خربق ها عبارتند از خربقی برگ ریز، باتلاقی، ایرانی، معمولی و خربقی.

خربقی جنگلی گیاهی است راست قامت و محكم به ارتفاع ۷۰ سانتی متر كه نیمی از آن توسط گل های فراوان تزئین می شود. این گل ها نسبتاً بزرگ بوده و به رنگ سبز زیتونی و كمی بنفش دیده می شود. گلبرگ هایش كوتاهتر از كاسبرگ هایند. لابل جلو آمده است و لبه پائینی آن نیم دایره و فنجانی شكل و حاوی شهد درخشنده ای به رنگ سبز تیره است. لب بالا به شكل مثلثی قلبی و به رنگ قرمز بنفش است. از اواخر مرداد تا اوایل مهر گل می دهد و در سایه درختان جنگلی به ویژه در ارتفاعات مناطق ساحلی تا ۲۲۰۰ متر و در بستری از زمین های آهكی مطبق در شمال ایران می روید.

● گلسركردی

Cephalanthera kurdica

این جنس در ایران پنج گونه گیاه علفی چندساله دارد كه از این بین گلسر قفقازی بومی جنگل های خزر است.

گلسر كردی گیاهی است مجلل به ارتفاع ۱۰ تا ۷۰ سانتی متر با گل های صورتی روشن كه قسمت زیادی از ساقه مستقیم و انعطاف پذیر آن را اشغال می كنند. تراكم گل ها متغیر است و برگ های ساقه كوچك اند. گلبرگ لابل به صورت مشخصی به دو قسمت لب بالا (صورتی كم رنگ) و لب پایین (مایل به سفید) تقسیم می شود. ساقه زیرزمینی به عمق زمین فرو می رود و دارای ریشه های نسبتاً گوشتی است. در خرداد به گل می نشیند و در نواحی كم ارتفاع تر از اوایل فروردین تا اردیبهشت گل می دهد. در بوته زارهای جنگل های بلوط غرب ایران در بستری آهكی و مطبق تا ارتفاع ۲۱۰۰ متری پیدا می شود.