قرآن در زبان امیر بیان امیرالمومنین ع

اگر قرآن کریم کامل ترین دستور زندگی است, کسی که به آیات آن به صورت کامل عمل کند, کامل ترین انسان هاست, زیرا انسان هنگامی می تواند کامل ترین باشد که به کامل ترین دستورات عمل کند

اگر قرآن کریم کامل‌ترین دستور زندگی است، کسی که به آیات آن به صورت کامل عمل کند،‌ کامل‌ترین انسان‌هاست،‌ زیرا انسان هنگامی می‌تواند کامل‌ترین باشد که به کامل‌ترین دستورات عمل کند.

‌برهمین اساس پیامبر اسلام (ص) و جانشینان او ،‌ کامل‌ترین افراد هستند زیرا تمامی زندگی آنان در مسیر دستور قرآن و تمامی تلاشهای آنان برای رساندن جامعه به یک کمال قرآنی است،‌ کمالی که مسیر آن قرآن،‌ کمال آن قرآنی و هویت آن آسمانی و الهی است، پیوستگی میان اهل بیت (ع) و قرآن کریم نیز براساس همین بیان قابل بررسی است،‌ پیوستگی میان قرآن نازل شده و قرآن مجسم! آنچه که می‌خوانید بخشی از سیره قرآنی امیر مومنان علی (ع) است. ‌

‌ ● تبیین فضائل قرآن

گام نخستین در انجام هر فعالیت،‌شناساندن برتری آن کار و معرفی فضایل آن است،‌امام علی( ع) نیز در باره فضایل این کتاب آسمانی و معرفی آن به جامعه انسانی سخنانی فراوانی گفته است که نمونه‌ای از آن را می‌توان در نهج البلاغه می‌توان یافت:

● ظاهری دلپذیر

حضرت در خطبه ۱۸ نهج البلاغه در سخنانی دراین باره می‌فرماید: «انّ هذا القرآن ظاهره أنیق، و باطنه عمیق، لاتفنی عجائبه، ولاتنقضی غرائبه ولاتکشف الظّلمات الاّ به؛ این قرآن ظاهری دلپذیر دارد و درونش بسیار عمیق و شگفتی‌هایش بی‌پایان است و به وسیله قرآن است که پرده‌های تاریکی کنار می‌رود.»

● راهنمایی که راه گم نکند

همچنین در خطبه دیگری می‌فرماید: «واعلموا أنّ هذا القرآن هو النّاصح الّذی لایغش و الهادی الذی لایضلّ والمحدّث الّذی لایکذب، و ماجالس القرآن أحدٌ الاّ قام عنه بزیادة أو نقصان، زیادة فی هدی، او نقصان من عمی؛ بدانید قرآن همانا ناصحی است که خلاف نمی‌گوید و راهنمایی است که راه گم نمی‌کند و گوینده‌ای است که دروغ نمی‌گوید و هیچ کس با قرآن نمی‌نشیند و بر نمی‌خیزد مگر به زیادت یا نقصان، زیادت در راهیابی یا نقصان در نابینایی.»

● شفاعت‌گری مقبول

امیرمومنان علیه‌السلام در ادامه خطبه ۱۷۶ می‌فرماید: «واعلموا أنّه شافع مُشفَّع و قائل مصدّق و أنّه من شفع له القرآن یوم القیامة شفّع فیه؛ بدانید که قرآن شفیعی است که شفاعتش پذیرفته می‌شود و گوینده‌ای است تصدیق شده و برای هر که در روز قیامت شفاعت کند، شفاعتش پذیرفته خواهد شد.»

● تشویق به قرائت قرآن

گام نخستین برای زندگی قرآنی،‌ تداوم بر تلاوت این آیه‌های آسمانی است،‌ روشن است که تداوم بر تلاوت،‌نقطه آغازین تلاش برای عمل به آیات قرآن است،‌ امام علی( ع) نیز در توصیه خود به فرزندان خویش هم بر خواندن قرآن تاکید می‌کردند و هم بر خواندن آن در منزل تاکید داشتند: ایشان در سفارشی که به فرزندش محمد بن حنفیه دارد، می‌فرماید: «علیک بقراءه القرآن والعمل بمافیه، و لزوم فرائضه و شرائعه و حلاله و حرامه و أمره و نهیه والتّهجد به و تلاوته فی لیلک و نهارک، فإنّه عهد من الله تبارک و تعالی إلی خلقه، فهو واجب علی کلّ مسلم أن ینظر کلّ یوم فی عهده و لوخمسین آیة » بر تو باد به تلاوت قرآن و برتو باد عمل به قرآن و التزام به فرایض و دستورات و تعهد در برابر حلال و حرام و امر و نهی آن و نیز تلاوت آن در دل شب و هنگام روز؛ زیرا قرآن عهدنامه خداست در میان مردم و هر مسلمانی باید در برنامه الهی در هر روز به آن نگاه کند، اگرچه پنجاه آیه باشد.»

● زمینه‌سازی و آماده سازی

اگر انسان بخواهد به محضر کتاب آسمانی برسد و از ویژگی‌های آن استفاده کند نیازمند شرایطی است همانگونه که بهره‌برداری کامل از هر چیز دیگری نیز نیازمند ابزارهای مناسب است امام علی( ع) نیز درباره لوازم استفاده مناسب از قرآن کریم نکاتی را می‌فرمایند:

● طهارت و وضو

امیرمومنان علیه السلام می‌فرماید: «لقاری ء القرآن بکل حرف یقروه فی الصّلاة قائماً مائة حسنة، و قاعداً خمسون حسنة، و متطهّراً فی غیر صلاة خمس و عشرون حسنة، و غیر متطهّر عشر حسنات..؛ به هر حرفی که تلاوت کننده در نماز ایستاده می‌خواند، صد حسنه داده می‌شود و اگر نشسته بخواند، پنجاه حسنه و اگر با وضو و در غیر نماز باشد، بیست و پنج حسنه و اگر بدون وضو باشد، ۱۰ حسنه به او داده می‌شود...»

● خضوع و خشوع

امام علی( ع) در وصف متقین به اوصافی از تلاوت کنندگان قرآن اشاره می‌کند، ایشان می‌فرمایند: «أما اللیل فصافّون اقدامهم، تالین لأجزاء القرآن، یرتّلونه (یرتّلونها) ترتیلاً، یحزّنون به أنفسهم و یستثیرون به، فاذا مرّوا بآیة فیها تشویق رکنوا الیها طمعاً، و تطلّعت نفوسهم الیها شوقاً، و ظنّوا أنّها نُصْب أعینهم...؛ پرهیزگاران در شب برپا ایستاده مشغول نمازند، قرآن را جزء جزء و با تفکر و اندیشه می‌خوانند. با قرآن جان خود را محزون و داروی درد خود را می‌یابند. وقتی به آیه‌ای برسند که تشویقی در آن است، با شوق و طمع بهشت به آن روی آورند و با جان پرشوق در آن خیره شوند و گمان می‌برند که نعمت‌های بهشت برابر دیدگانشان قرار دارد و هرگاه به آیه‌ای می‌رسند که ترس از خدا در آن باشد، گوش دل به آن می‌سپارند و گویا صدای برهم خوردن شعله‌های آتش، در گوششان طنین افکن است. پس قامت به شکل رکوع خم کرده، پیشانی و دست و پا بر خاک مالیده و از خدا آزادی خود را از آتش جهنم می‌طلبند.»

● تدبر

بیان شد که علی علیه السلام در وصف پرهیزگاران می‌فرمایند: آنان هنگام قرائت قرآن، این کتاب آسمانی را با دقت و تأمل و فکر و اندیشه در آیات تلاوت می‌کنند؛ چرا که در غیر این صورت، اثر گذار نخواهد بود. همچنین می‌فرماید: «ألا لا خیر فی قراءة لیس قیها تدبّر؛ آگاه باشید که تلاوت بدون تفکر در آن خیری نیست.»

● دعا و نیایش

امیرمومنان علیه السلام از پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم نقل می‌فرماید که: آن حضرت دستور داد به هنگام ختم قرآن چنین گویم: «اللهمّ إنّی أسألک إخبات المخبتین، و إخلاص الموقنین و مرافقة الأبرار و استحقاق حقائق الایمان و الغنیمة من کلّ برّ و السّلامة من کلّ اثم و وجوب رحمتک و عزائم مغفرتک والفوز بالجنّة والنّجاة من النّار؛ پروردگارا! خشوع خاشعین، و اخلاص یقین داران و مرافقت خوبان و رسیدن به حقایق ایمان و غنیمت و نصیب وافر از هر خیر و سلامتی و پیراستگی از کژی و گناه و فرودآمدن رحمت و آمرزیدن گناهان و دستیابی به بهشت و نجات از آتش جهنّم را از تو می‌خواهم.» ایشان همچنین می‌فرمایند: «اللهمّ اشرح بالقرآن صدری و استعمل بالقرآن بدنی و نوّر بالقرآن بصری و أطلق بالقرآن لسانی و أعنّی علیه ما أبقیتنی، فإنّه لاحول و لا قوّة إلاّ بک؛ پروردگارا! به وسیله قرآن به من شرح صدر ده و با دستورات قرآن اعضا و بدنم را به کار انداز و با آیات قرآن دید مرا زیاد فرما و با کلمات قرآن زبانم را گویا کن و توفیق تلاوتش را تا زنده هستم، عنایت فرما؛ زیرا تمام نیروها و قدرت‌ها از آنِ توست.»

سید علی‌اصغر حسینی