کارگردان خلاق

به نظر حجت قاسم زاده اصل, کارگردان باید کار خودش را بلد باشد و برای هر موضوعی نمابندی خاصی در نظر بگیرد

برخی از اهالی سینما از بازیگران گرفته تا تهیه‌کننده و کارگردان‌ها مدیوم و فرم فیلمسازی تلویزیون یا به اصطلاح «تله‌فیلم» را چندان جدی نگرفته و سطح آن را پایین‌تر از شأن حرفه‌ای خود می‌دانند.

گروهی دیگر نیز تله‌فیلم را حیات‌خلوت و زنگ‌تفریحی در مسیر شغلی خود دانسته که شاید تنفس یا تجربه مفرحی برای دستگرمی و سرگرمی باشد، اما وقتی کسی در این میان این شکل از فیلمسازی را جدی گرفته و مولفه‌ها و محدودیت‌های آن را می‌شناسد و با ذائقه مخاطب تلویزیونی آشناست محصول کارش نه فقط واجد استانداردهای لازم در این رسانه می‌شود که بدان اعتبار و منزلت نیز می‌بخشد.

عملکرد حجت قاسم‌زاده اصل در تله‌فیلمسازی با چنین نتایجی همراه بوده و اکنون نام او به یک الگو در ساخت تله‌فیلم تبدیل شده است. درخشش آثار او در جشنواره فیلم‌های تلویزیونی جام‌جم گواهی بر این مدعاست. وی یکی از کارگردان‌هایی است که در عرصه فیلم‌های تلویزیونی سلیقه مخاطب را ارتقا داده و به جرأت می‌توان گفت که مجموعه آثار او از بسیاری از فیلم‌های سینمایی‌ای که بر پرده سینما نمایش داده می‌شوند از جذابیت و کیفیت بیشتری برخوردار بوده و تایید منتقدان را نیز درپی داشته است.

تعداد دفعات پخش تله‌فیلم‌های او گاهی از انگشتان دست هم فراتر رفته اما همچنان پربیننده هستند. یکی از ویژگی‌های کارهای قاسم‌زاده اصل پرداختن به جزئیات و روزمرگی‌های زندگی افرادی است که معمولا با بی‌تفاوتی از کنارشان عبور می‌کنیم. این کارگردان، پرداختن به این جزئیات را بسته به تجربه زیستی فیلمساز می‌داند و معتقد است هرچه تجربه زندگی کردن بیشتر باشد، نگاه کارگردان به رویدادها دقیق‌تر و موشکافانه‌تر می‌شود. واقعیت این است که او به تلویزیونی بودن اثری که خلق می‌کند نمی‌اندیشد بلکه به حرفه‌ای بودن و استاندارد کار خود فکر می‌کند و زاویه نگاهش به قصه و شکل روایت نیز واجد خلاقیت و استقلال هنری است به گونه‌ای که می‌توان امضای او را پای آثارش تشخیص داد. این کیفیت بالا در فرم و اجرا به این دلیل است که او تله‌فیلم را جدی گرفته و کم‌فروشی نمی‌کند.

خودش در این باره می‌گوید: «فکر می‌کنم هر فیلمی در وهله اول باید فیلمی خوب باشد. بیننده تلویزیون حق دارد از هر چیزی بهترینش را ببیند. بهترین تصویر، بهترین صدا و بهترین کارگردانی. اگر ما به او محصول خوب نمی‌دهیم، گناه از ما‌ست و به همین خاطر او به رسانه‌های دیگر رومی‌آورد. این مثالی که می‌خواهم بزنم مثال خوبی نیست، اما به هر حال می‌توانیم بگوییم کار ما مثل پزشکی می‌ماند که می‌خواهد به بیمارش خدمات بدهد. کارگردان و عوامل تهیه تله‌فیلم‌ها نیز نباید کم‌فروشی‌ کنند.»

قاسم‌زاده این کم‌فروشی را جور دیگری هم معنی می‌کند و بر این باور نیست که مشکلات مالی می‌تواند دلیلی بر پایین بودن کیفی تله‌فیلم باشد. او معتقد است مدیریت منابع مالی در تولید تله‌فیلم اهمیت زیادی دارد که این به هنر تهیه‌کننده و کارگردان برمی‌گردد که چگونه در چارچوب محدودیت‌هایشان حرفه‌ای عمل کنند.

فارغ از این مسائل، عناصر سینمایی و تکنیکی تله‌فیلم‌هایی که قاسم‌زاده کارگردانی کرده واجد روح زندگی است‌؛ آدم‌ها و دغدغه‌ها و کنش‌هایشان ملموس و باورپذیر است و فضای دراماتیکی قصه‌هایش به دل می‌نشیند درست مثل نام یکی از تله‌فیلم‌هایش که «قصه‌ها و واقعیت‌ها» نام دارد و بارها از تلویزیون پخش شده است و در جشنواره تلویزیونی جام‌جم نیز نامزد دریافت جوایز متعددی است. این فیلم قصه و روایتی از واقعیت‌هاست. واقعیت‌هایی که در تجربه‌های زیسته مخاطب، ریشه داشته و از جنس خود زندگی است. قاسم‌زاده زندگی امروز و مردم زمانه خود را بدرستی می‌شناسد و وقتی قصه و آدم‌هایش از جنس واقعیت باشد و زمانی که این قصه‌ها درست روایت شوند به دل مخاطب می‌نشیند و فرقی نمی‌کند که آن یک اثرسینمایی باشد یا در قالب تله‌فیلم تهیه شده باشد. توجه و اهتمام قاسم‌زاده به جزئیات زندگی با التزام او به روایت جزیی این تجربه‌ها می‌آمیزد تا قصه‌ها و واقعیت‌ها در یک تجربه مشترک به تصویر کشیده شود. او در فرآیند تولید تله‌فیلم نیز به این جزئیات اهمیت داده و کاستی‌ها و ضعف‌های آن را صرفا به ضعف فیلمنامه محدود نمی‌کند و اتفاقا مشکل اصلی سینمای ایران را کارگردانی می‌داند.

وی در جایی گفته است: «از نظر من کارگردانی یک شغل نیست، دریچه‌ای است که باید همه را پشت آن دعوت کنید تا از آن به دنیایی که شما ساخته‌اید نگاه کنند. کارگردان‌های ما این دریچه نگاه را ندارند و امضا پای کارهایشان نیست. کارگردان‌های جوان ما فکر می‌کنند برای ساخت فیلم‌های جنگی، ترسناک و کمدی باید از یک نوع دکوپاژ استفاده کنند. اینها یک جور فیلمسازی بلد هستند. هر فیلمی مضمون خودش را دارد و هر مضمونی روش خاص خودش را می‌طلبد.»

او کارگردان صاحب سبک و مستقلی است که یکی از ویژگی‌ها و چه بسا خلاقیت ویژه او در پردازش موازی یا چند ضلعی در بازنمایی و تعریف قصه است. ساختار فیلمنامه‌های او به گونه‌ای طراحی می‌شود که از ابعاد و زوایای مختلف به داستان‌گویی می‌پردازد و مخاطبان خود را از زاویه دید همه شخصیت‌های قصه به تماشا و قضاوت‌کردن درباره حوادث داستان وامی‌دارد.

بدیهی است وقتی قاسم‌زاده کارگردانی را مهم‌ترین ضلع و عنصر فیلمسازی می‌داند دیگر فرقی نمی‌کند که فیلم سینمایی بسازد یا تلویزیونی. حالا برگزاری جشنواره فیلم‌های‌ تلویزیونی فرصتی شده تا از وی و آثارش تقدیر شود و هم این‌که شاخص‌ها و استاندارد تله‌فیلمسازی، مورد بازشناسی قرار بگیرد. با تماشای آثار وی مثل قصه‌ها و واقعیت‌ها، تنهایی، چند داستان کوتاه و... لذت تماشای تله‌فیلم را تجربه کنید.

سیدرضا صائمی