پیشگیری از شایع‌ترین بیماری‌های حاد شیرخواران با شیر مادر

شایع‌ترین بیماری‌های حاد دوران شیرخواری و کودکی، عفونت‌های دستگاه گوارشی، تنفسی و بیماری‌های تب‌دار هستند که تغذیه با شیرمادر، در پیشگیری از بروز یا وقوع عوارض آنها تاثیر …

شایع‌ترین بیماری‌های حاد دوران شیرخواری و کودکی، عفونت‌های دستگاه گوارشی، تنفسی و بیماری‌های تب‌دار هستند که تغذیه با شیرمادر، در پیشگیری از بروز یا وقوع عوارض آنها تاثیر بسزایی دارد.

در شرایط نامساعد، عفونت‌های گوارشی (اسهال)، کم‌آبی و پرهیزهای غذایی‌ شیرخواران را مستعد ابتلا به سوءتغذیه می‌کند و این مساله خود موجب تضعیف سیستم ایمنی و درنهایت ابتلای بیشتر به عفونت می‌شود. در چنین شرایطی، شیرخواران دچار کاهش رشد و تاخیر در تکامل شده و در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرند. تاثیر شیردهی در پیشگیری و کاهش شدت بیماری‌های اسهالی در کشورهای در حال توسعه و علیه برخی بیماری‌های خاص روده‌ای کاملا ثابت شده است. شیرمادر خواران به مراتب کمتر از بچه‌هایی که از شیر گاو یا شیرمصنوعی تغذیه می‌کنند، دچار اسهال می‌شوند ضمن اینکه تغذیه با شیرمادر از لحاظ ترکیب مناسب آن باعث تامین آب کافی و مانع دهیدراتاسیون و هیپرناترمی می‌شود. از طرف دیگر وقتی شیرخوار دچار هر نوع عفونت از جمله عفونت گوارشی یا تنفسی می‌شود، دچار بی‌اشتهایی شده و از خوردن غذا امتناع می‌‌کند ولی تمایل او به گرفتن پستان و تغذیه با شیرمادر بیشتر و در نتیجه بهبودی او تسریع می‌شود.

مطالعه‌های انجام‌شده در کشورهای صنعتی که مورد تایید مجامع علمی نیز قرار گرفته، نشان‌دهنده اثر پیشگیری‌کننده شیردهی در برابر عفونت‌ها است به طوری که در تغذیه با شیرمادر ابتلا به اسهال به میزان ۳ تا ۴ برابر و کمتر از تغذیه مصنوعی است. از علل اسهال در شیرخواران حساسیت‌های غذایی و مهم‌ترین آنها حساسیت به پروتئین شیر گاو است که در موارد شدید حتی در صورت مصرف شیر گاو توسط مادری که خود به فرزندش شیر می‌دهد، می‌تواند موجب بروز اسهال در ۶ ماه اول عمر شیرخوار شود. بدیهی است مصرف غذاهای حساسیت‌زای دیگر توسط شیرخوار یا حتی مادر شیرده نیز گاه باعث بروز اسهال، استفراغ، دل‌درد و بثورات جلدی در کودک می‌شود.

لازم به ذکر است مدفوع شیرمادرخواران به طور طبیعی ممکن است شل، آبکی و دانه‌دانه، زرد یا حتی سبز و مکرر اما در حجم کم باشد. دفعات اجابت مزاج در این شیرخواران ممکن است به تعداد دفعات شیرخوردن یا برعکس یک نوبت در هر ۷ تا ۱۴ روز باشد. در برخورد با کودکان مبتلا به اسهال، تغذیه مکرر و به دلخواه شیرخوار با شیرمادر باید ادامه یابد و برای جبران کم‌آبی از محلول O.R.S نیز استفاده شود. در کودکان بالای ۶ ماه دادن غذاهای معمولی که مصرف می‌شده نیز باید ادامه یابد تا از کم‌آبی و سوءتغذیه پیشگیری شود. حتی پس از بهبود نسبی اسهال، دادن غذا و شیر مادر باید افزایش یابد. به هر حال قطع مصرف غذا و به خصوص ندادن شیرمادر به کودک اقدامی نادرست است که باعث ادامه اسهال و سوءتغذیه می‌شود.

دکتر محمداسماعیل مطلق

دانشیار دانشگاه جندی‌شاپور اهواز

مدیرکل دفتر سلامت جمعیت خانواده و مدارس وزارت بهداشت