یکشنبه, ۲۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 12 May, 2024
چراغ راه هدایت و صداقت
۱- كار و تلاش و دستگیری از مستمندان
امام صادق(ع) نه تنها دیگران را دعوت به كار و تلاش میكرد، بلكه خود نیز با وجود مجالس درس و مناظرات و... در روزهای داغ تابستان، در مزرعه كار میكرد. یكی از یاران حضرت میگوید: آن حضرت را در باغش دیدم، پیراهن زبر و خشن برتن و بیل در دست، باغ را آبیاری میكرد و عرق از سر و صورتش میریخت، گفتم: اجازه دهید من كار كنم. فرمود: من كسی را دارم كه این كارها را انجام دهد ولی دوست دارم مرد در راه به دست آوردن روزی حلال از گرمی آفتاب آزار بیند و خداوند ببیند كه من در پی روزی حلال هستم. (۱)
حضرت در تجارت نیز چنین بود و بر رضایت خداوند تأكید داشت. لذا وقتی كار پرداز او كه با سرمایه امام برای تجارت به مصر رفت و با سودی كلان برگشت، امام از او پرسید: این همه سود را چگونه به دست آوردهای؟ او گفت: چون مردم نیازمند كالای ما بودند، ماهم به قیمت گزاف فروختیم. امام فرمود:سبحان الله! علیه مسلمانان هم پیمان شدید كه كالایتان را جز در برابر هر دینار سرمایه یك دینار سود نفروشید! امام اصل سرمایه را برداشت و سودش را نپذیرفت و فرمود: ای مصادف! چكاچك شمشیرها ازكسب روزی حلال آسانتر است. (۲)
حقیقت این است كه امام(ع) درنهایت علاقه به كار و تلاش، هرگزفریفته درخشش درهم و دینار نمیشد و میدانست كه بهترین كار ازنظر خداوند تقسیم دارایی خود با نیازمندان است، حقیقتی كه ما هرگز از عمق جان بدان ایمان عملی نداشته و نداریم. امام خود درباره باغش میفرمود: وقتی خرماها میرسد، میگویم دیوارها رابشكافند تا مردم وارد شوند و بخورند. همچنین میگویم ده ظرف خرما كه بر سرهریك ، ده نفر بتوانند بنشینند، آماده سازند تا وقتی ده نفر خوردند، ده نفر دیگر بیایند و هریك، یك مد خرما بخورند. آن گاه میخواهم برای تمام همسایگان باغ (پیرمرد، پیرزن،مریض، كودك و هركس دیگر كه توان آمدن به باغ را نداشته،) یك مد خرما ببرند. پس مزد باغبان و كارگران و... را میدهم و باقی مانده محصول را به مدینه آورده بین نیازمندان تقسیم میكنم و دست آخر از محصول چهار هزار دیناری، چهارصد درهم برایم میماند. (۳)
۲- ساده زیستی و همرنگی با مردم
امام همانند مردم معمولی لباس میپوشید و در زندگی ساده زیستی را رعایت میكرد. میفرمود: بهترین لباس در هر زمان، لباس معمول همان زمان است. لذا (۴) گاه لباس نو و گاه لباس وصله دار برتن میكرد. وقتی سفیان ثوری به ایشان اعتراض میكرد كه: پدرت علی چنین لباس گرانبهایی نمیپوشید، فرمود: زمان علی(ع) زمان فقر و اكنون زمان غنا و فراوانی است و پوشیدن آن لباس در این زمان، لباس شهرت است و حرام... پس آستین خود را بالا زد و لباس زیر را كه خشن بود، نشان داد و فرمود: لباس زیر را برای خدا و لباس نو را برای شما پوشیدهام. (۵)
با این همه حضرت همگام و همسان با مردم بود و اجازه نمیداد امتیازی برای وی و خانوادهاش در نظر گرفته شود و این ویژگیهنگام بروز بحرانهای اقتصادی و اجتماعی بیشتر نمایان می شد. ازجمله در سالی كه گندم در مدینه نایاب شد، دستور داد گندمهایموجود در خانه را بفروشند و از همان، نان مخلوط از آرد جو وگندم كه خوراك بقیه مردم بود، تهیه كنند و فرمود: «فان الله یعلم انی واجدان اطعمهم الحنطه علی وجهها ولكنی احب ان یرانی الله قد احسنت تقدیرالمعیشه. » (۶) :خدا میداند كه میتوانم به بهترین صورت نان گندم خانوادهام را تهیه كنم؛ اما دوست دارم خداوند مرا در حال برنامه ریزی صحیح زندگی ببیند.
۳- شجاعت
امام صادق(ع) در برابر ستمگران از هر طایفه و رتبهای به سختی میایستاد و این شهامت را داشت كه سخن حق را به زبان آورد و اقدام حق طلبانه را انجام دهد، هرچند با عكس العمل تندی رو به رو شود. لذا وقتی منصور از او پرسید: چرا خداوند مگس را خلق كرد؟ فرمود: تا جباران را خوار كند. و به این ترتیب منصور را متوجه قدرت الهی كرد. (۷) و آن گاه كه فرماندار مدینه در حضوربنی هاشم در خطبههای نماز به علی(ع) دشنام داد، امام چنان پاسخی كوبنده ای داد كه فرماندار خطبه را ناتمام گذاشت و به سوی خانهاش رفت. (۸)
۴- همزیستی و مدارا با مسلمانان
امام صادق(ع) شیعیان را به همزیستی با اهل سنت دعوت میكرد تا به این طریق هم شیعیان از جامعه اكثریت منزوی نشوند و هم بتوان احكام و اصول شیعی را با ملاطفت به آنان منتقل كرد. از این رو در مدار حق با مسامحه با آنان رفتار میشد، اما این سهل گرفتن هرگز به معنای زیرپای گذاشتن اصول نبود و آن جا كه مسئله اصولی در میان بود، حضرت هرگز تسلیم نمیشد. از جمله در یكی از سفرها،امام صادق(ع) به حیره (میان كوفه و بصره) آمد. در آنجا منصور دوانیقی به خاطر ختنه فرزندش جمعی را به مهمانی دعوت كرده بود.امام نیز ناگزیر در آن مجلس حاضر شد. وقتی كه سفره غذا انداختند، هنگام صرف غذا، یكی از حاضران آب خواست ولی به جای آن، شراب آوردند، وقتی ظرف شراب را به او دادند، امام بیدرنگ برخاست و مجلس را ترك كرد و فرمود: رسول خدا(ص) فرمود: «ملعون من جلس علی مائده یشرب علیها الخمر» (۹) ؛ ملعون است كسی كه دركنار سفرهای بنشیند كه در آن سفره شراب نوشیده شود.
امام حتی در مجالس عمومی خلیفه نیز حاضر نمیشد؛ زیرا حكومت را غاصب میدانست و حاضر نبود با پای خود بدان جا برود، زیرا با این كار از ناحق بودن آنان، چشم پوشی میشد و تنها زمانی كه اجبار بود به خاطر مصالح اهم به آنجا میرفت؛ لذا منصور ضمن نامهای به وی نوشت: چرا تو به اطراف ما مانند سایر مردم نمیآیی؟ امام در پاسخ نوشت: نزد ما چیزی نیست كه به خاطر آن از تو بترسیم و بیاییم، نزد تو در مورد آخرتت چیزی نیست كه به آن امیدوار باشیم. تو نعمتی نداری كه بیاییم و به خاطر آن به تو تبریك بگوییم و آنچه كه اكنون داری آن را بلا و عذاب نمیدانی تا بیاییم و تسلیت بگوییم. منصور نوشت: بیا تا ما را نصیحت كنی. امام نیز نوشت: كسی كه آخرت را بخواهد، با تو همنشین نمیشود و كسی كه دنیا را بخواهد، به خاطر دنیای خود تو را نصیحت نمیكند. (۱۰)
۵- علم امام صادق(ع) و اقدامات وی
آنچه به دوره امامت حضرت امام صادق(ع) ویژگی خاصی بخشیده، استفاده از علم بیكران امامت، تربیت دانش طلبان و بنیان گذاری فكری و علمی مذهب تشیع است. در این باره چهار موضوع قابل توجه است:
الف- دانش امام
شیخ مفید مینویسد: آن قدر مردم از دانش حضرت نقل كردهاند كه به تمام شهرها منتشر شده و كران تا كران جهان را فرا گرفته است و از احدی از علمای اهل بیت علیهم السلام این مقدار احادیث نقل نشده كه از آن حضرت نقل شده است. اصحاب حدیث، راویان آن حضرت را با اختلاف آرا و مذاهبشان گردآورده و عددشان را چهار هزار تن ذكركرده اند ، و آن قدر نشانههای آشكار بر امامت آن حضرت ظاهر شده كه دلها را روشن و زبان مخالفان را از ایراد شبهه لال كرده است. (۱۱)
سید مؤمن شافعی نیز مینویسد: مناقب آن حضرت بسیار است تا آنجا كه شمارشگر از حساب آن ناتوان است. (۱۲)
ابوحنیفه میگفت: من هرگز فقیه تر از جعفربن محمد ندیدهام و او حتماً داناترین فرد امت اسلامی است. (۱۳)حسن بن زیاد میگوید: از ابوحنیفه پرسیدم: به نظر تو چه كسی در فقه سرآمد است؟ گفت: جعفربن محمد. روزی منصور دوانیقی به من گفت: مردم توجه زیادی به جعفربن محمد پیدا كردهاند و سیل جمعیت به سوی او سرازیر شده است. پرسش هایی دشوار آماده كن و پاسخهایش را بخواه تا او از چشم مسلمانان بیفتد. من چهل مسئله دشوارآماده كردم. هنگامی كه وارد مجلس شدم، دیدم امام در سمت راست منصور نشسته است. سلام كردم و نشستم. منصور از من خواست سؤالاتم را بپرسم. من یك یك سؤال میكردم و حضرت در جواب میفرمود: درمورد این مسئله، نظر شما چنین و اهل مدینه چنان است و فتوای خود را نیز میگفتند كه گاه موافق و گاه مخالف ما بود. (۱۴)
ب- ویژگیهای عصر آن حضرت
عصر امام صادق(ع) همزمان با دو حكومت مروانی و عباسی بود كه انواع تضییقها و فشارها را بر آن حضرت وارد میكرد، بارها او را بدون آن كه جرمی مرتكب شود، به تبعید میبردند. ازجمله یكبار بههمراه پدرش به شام و بار دیگر در عصر خلفای عباسی به عراق رفت. یكباردر زمان سفاح و چند بار در زمان منصور به حیره، كوفه و بغداد رفت.
با این بیان، این تحلیل كه حكومتگران به دلیل نزاعهای خود، فرصت آزار امام را نداشتند و حضرت در یك فضای آرام به تأسیس نهضت علمی پرداخت، به صورت مطلق پذیرفتنی نیست، بلكه امام با وجود آزارهای گاه به گاه اموی و عباسی از هرنوع فرصتی استفاده میكرد تا نهضت علمی خود را به راه اندازد و دلیل عمده رویكرد حضرت، بسته بودن راههای دیگر بود. چنانكه امام از ناچاری عمداً رو به تقیه میآورد. زیرا خلفا در صدد بودند با كوچكترین بهانهای حضرت را از سر راه خود بردارند. لذا منصور میگفت: «هذا الشجی معترض فی الحلق»؛ جعفربن محمد مثل استخوانی در گلو است كه نه میتوان فرو برد و نه میتوان بیرون افكند. برهمین اساس خلفا در صدد بودند ولو به صورت توطئه، حضرت را گرفتار و در نهایت شهید كنند. حكایت زیر دلیل این مدعی است:
جعفربن محمد بن اشعث از اهل تسنن و دشمنان اهل بیت علیهم السلام به صفوان بن یحیی گفت: آیا میدانی با این كه در میان خاندان ما هیچ نام و اثری از شیعه نبود من چگونه شیعه شدم؟... منصور دوانیقی روزی به پدرم محمدبن اشعث گفت: ای محمد! یك نفر مرد دانشمند و با هوش برای من پیدا كن كه ماموریت خطیری به او بتوانم واگذار كنم. پدرم ابن مهاجر (دایی مرا) معرفی كرد. منصور به او گفت: این پول را بگیر و به مدینه نزد عبدالله بن حسن وجماعتی ازخاندان او از جمله جعفربن محمد -امام صادق(ع- برو و به هریك مقداری پول بده و بگو: من مردی غریب از اهل خراسان هستم كه گروهی از شیعیان شما درخراسان این پول را دادهاند كه به شما بدهم مشروط بر این كه علیه حكومت قیام كنید و ما از شما پشتیبانی میكنیم. وقتی پول را گرفتند، بگو: چون من واسطه پول رساندن هستم، با دست خط خود، قبض رسید بنویسید و به من بدهید. ابن مهاجر به مدینه آمد و بعد ازمدتی نزد منصور برگشت. آن موقع پدرم هم نزد منصور بود. منصور به ابن مهاجر گفت: تعریف كن چه خبر؟ ابن مهاجر گفت: پولها را به مدینه بردم و به هریك از خاندان مبلغی دادم و قبض رسید ازدستخط خودشان گرفتم ، غیر از جعفربن محمد - امام صادق(ع) - كه من سراغش را گرفتم. او در مسجد مشغول نماز بود. پشت سرش نشستم او تند نمازش را به پایان برد و بی آنكه من سخنی بگویم به من گفت: ای مرد! از خدا بترس و خاندان رسالت را فریب نده كه آنها سابقه نزدیكی با دولت بنی مروان دارند و همه (براثر ظلم) نیازمندند.
من پرسیدم: منظورتان چیست؟ آن حضرت سرش را نزدیك گوشم آورد وآنچه بین من و تو بود، بازگفت. مثل این كه او سومین نفر ما بود.
منصور گفت:«یابن مهاجر اعلم انه لیس من اهل بیت نبوه الا و فیه محدث و ان جعفر بن محمد محدثنا» ؛ای پسر مهاجر، بدان كه هیچ خاندان نبوتی نیست مگر این كه درمیان آنها محدثی - فرشتهای از طرف خدا كه با او تماس دارد واخبار را به او خبر میدهد- هست و محدث خاندان ما جعفربن محمد(ع) است.
فرزند محمد بن اشعث میگوید: پدرم گفت: همین (اقرار دشمن) باعث شد كه ما به تشیع روی آوریم. (۱۵)
آری این همه نشان از اختناق و فشاری دارد كه مانع از هر نوع اقدام علیه حكومت وقت میشد، لذا امام به سوی تنها راه ممكن كه همان ادامه مسیر پدر بزرگوارش امام باقر(ع) بود، روی آورد و از در دانش و علم وارد شد.
ج- اولویتها در نهضت علمی
حال باید توضیح داد كه امام صادق (ع) محتوای نهضت علمی را بر چه اساسی استوار ساختند؟
حقیقت این است كه جریان نفاق، خطرناك ترین انحرافی است كه از زمان پیامبراكرم(ص) شروع شده و در آیات مختلفی بدان اشاره شده است، مانند آیات۷ و ۸ سوره منافقین. این حركت هرچند در زمان پیامبر نتوانست در صحنه اجتماعی بروز یابد، اما از اولین لحظات رحلت، تمام هجمههای منافقان به یكباره بر سر اهل بیت علیهمالسلام فرو ریخت. لذا مرحوم علامه طباطبایی مینویسد:
هنگامی كه خلافت از اهل بیت علیهم السلام گرفته شد، مردم از آنها روی گردان شدند و اهل بیت علیهم السلام در ردیف اشخاص عادی ،بلكه به خاطر سیاست دولت وقت، مطرود از جامعه شناخته شدند و در نتیجه مسلمانان از اهل بیت علیهم السلام دورافتاده، از تربیت علمی و عملی آنان محروم شدند. البته امویان به این هم بسنده نكردند و با نصب علمای سفارشی خود، كوشیدند ازمطرح شدن ائمه اطهار علیهم السلام از این طریق نیز جلوگیری كنند. چنانكه معاویه رسماً اعلام كرد: كسی كه علم و دانش قرآن نزد اوست، عبدالله بن سلام است و در زمان عبدالملك اعلام شد: كسی جزعطا حق فتوا ندارد و اگر او نبود، عبدالله بن نجیع فتوا دهد،از سوی دیگر مردم از تفسیر قرآن نیز چون علم اهل بیت علیهمالسلام محروم ماندند با داستان های یهود و نصاری آمیخته شد ونوعی فرهنگ التقاطی در گذر ایام شكل گرفت. رفته رفته كه قیام های شیعی اوج گرفت و گاه فضاهای سیاسی به دلایلی باز شد، دو نظریه قیام مسلحانه و نهضت فرهنگی در اذهان مطرح شد. چون قیامهای مسلحانه به دلیل اقتدار حكام اموی و عباسی عموماً با شكست رو به رو میشد، نهضت امام صادق(ع) به سوی حركتی علمی میتوانست سوق پیدا كند تا از این گذر علاوه بر پایان دادن به ركود و سكوت مرگبار فرهنگی، اختلاط و التقاط مذهبی و دینی وفرهنگی نیز زدوده شود. لذا اولویت در نهضت امام بر ترویج وشكوفایی فرهنگ دینی و مذهبی و پاسخگویی به شبهات و رفع التقاط شكل گرفت.
پینوشت ها:
۱- بحارالانوار، ج۴۷، ص۵۶.
۲- همان، ص۵۹؛ "سبحان الله تحلفون علی قوم الا تبیعونهم الا بربح الدینار دینارا... ثم قال: یا مصادف! مجالده السیوف اهون من طلب الحلال."
۳- وسایل الشیعه، ج۱۶، ص ۴۸۸.
۴- بحارالانوار، ج۴۷، ص ۵۴.
۵- اعیان الشیعه، ج ۱، ص ۶۶۰.
۶- همان، ص۵۹.
۷- تهذیب الكمال، ج ۵، ص ۹۲، (یا ابا عبدالله لم خلق الله الذباب، فقال: لیذل به الجبابره)
۸- وسایل الشیعه، ج۱۶، ص۴۲۳.
۹- فروع كافی، ج۶، ص ۲۶۸.
۱۰- مستدرك الوسایل، ج ۲، ص ۴۳۸.
۱۱- ارشاد مفید، ص ۲۵۴.
۱۲- منتهی الامال، ج ۲، ص۱۳۹.
۱۳- الامام الصادق و ابو زهره، ص ۲۲۴; جامع المسانید، ص ۲۲۲.
۱۴- منتهی الامال، ج ۲، ص ۱۴۰.
۱۵- اصول كافی، ج ۱، ص ۴۷۵.
۱۶- رجال نجاشی، ج ۱، ص ۷۸ و۷۹؛ معجم رجال الحدیث، ج ۱، ش ۲
۱۷- رجال كشی، ج ۱، ص ۳۸۶.
۱۸- همان، ص ۱۳۸ و۱۳۹.
۱۹- بحارالانوار، ج۴۷، ص ۴۰۸.
۲۰- وسایل الشیعه، ج ۲، ص۵۷.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
انتخابات مجلس دوازدهم انتخابات مجلس مجلس شورای اسلامی مجلس انتخابات مجلس دوازدهم انتخابات مجلس شورای اسلامی ستاد انتخابات کشور وزارت کشور رئیس جمهور رئیسی رهبر انقلاب
ایران زلزله سلامت تهران هواشناسی سیل فضای مجازی شهرداری تهران سازمان هواشناسی پلیس بارش باران قتل
خودرو نفت یارانه قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو گاز ایران خودرو بانک مرکزی نمایشگاه نفت بازار خودرو مالیات
نمایشگاه کتاب رضا عطاران کیانوش عیاری تلویزیون نمایشگاه کتاب تهران کتاب سینمای ایران نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران دفاع مقدس سریال مهران مدیری کتابخوانی
فناوری اینترنت
رژیم صهیونیستی جنگ غزه فلسطین اسرائیل غزه آمریکا حماس روسیه رفح اوکراین افغانستان نوار غزه
پرسپولیس فوتبال هوادار استقلال لیگ برتر لیگ برتر فوتبال ایران لیگ برتر ایران رئال مادرید سپاهان باشگاه پرسپولیس لیگ قهرمانان اروپا بازی
شفق قطبی ایلان ماسک اپل طوفان خورشیدی ناسا گوگل مایکروسافت هوش مصنوعی فیبرنوری ماهواره
استرس فشار خون بارداری افسردگی شیر زایمان