زیرساخت هایی که مهیا نشد

گردشگری مانند بسیاری از فعالیت های اقتصادی, معادله ای دوسویه است

تحولات زیادی در جهان پیرامون ما در کشورهای مختلف اتفاق می‌افتد که بیشتر در جهت خارج شدن از حالت انفعالی و رسیدن به رشد و توسعه مطلوب است.

بخصوص این تحول در صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها در حال رخ دادن است. شرایط فعلی ما را وامی‌دارد تا با اقدام مناسب برای رقابت با دیگر کشورها با تدوین برنامه‌هایی بتوانیم سطح کیفیت و ارائه خدمات خود را تا آن اندازه بالا ببریم که از سهم مالی گردشگری در جهان، سهم بیشتری را به کشورمان جذب کنیم. از طرفی گردشگری مانند بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی معادله‌ای دوسویه است. در یک سوی آن عرضه و در سوی دیگر تقاضا قرار دارد.

از این رو باید ظرفیت و برنامه‌ریزی آن را مشخص کرد تا از این طریق تقاضا را به سوی عرضه هدایت کرد. از آنجا که هنوز زیرساخت‌های این صنعت بدرستی مهیا نشده ‌، سهم کشورمان از درآمد جهانی گردشگری بسیار اندک است و حتی قابل رقابت با برخی کشورهای همسایه هم نیست و با آن که متولیان این صنعت وعده‌های زیادی برای ارتقا و رونق گردشگری در کشورمان ‌داده‌اند، کمبودهای زیادی در زیرساخت‌های این صنعت وجود دارد که همین مساله باعث شد تا نتوانیم سهم بسزایی در این بازار گردشگری به دست آوریم و این امر به دلیل کمبود جاذبه‌‌های طبیعی و تاریخی در کشورمان نیست؛ بلکه در این بین نبود برنامه‌ریزی مشخص و مدیریت درست بخش‌های مختلف صنعت گردشگری از عوامل بازدارنده در این صنعت بوده است.

از سوی دیگر بعضی از مسئولان کشور هنوز با تردید به این صنعت نگاه می‌کنند وعده‌ای بر این باورند که در عرصه اقتصادی، سودآوری یک کارخانه بیش از حوزه‌هایی مانند گردشگری است.

● مشکلات زیرساخت‌ها

ظرفیت و کارایی پایین بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با بخش گردشگری کشورمان، مانند شبکه‌های حمل و نقل زمینی، هوایی، دریایی، کمبود تاسیسات اقامتی و پذیرایی، سرویس‌های بهداشتی، مشکلات ناشی از تاخیر پروازها، نبود امکانات مناسب در میانه‌های ورودی گردشگران، کمبود تجهیزات ارتباطی، برق، روشنایی، تجهیزات پزشکی و درمانی، استراحتگاهای مناسب مانند هتل، مهمان‌پذیرها و همچنین رستوران‌ها، تسهیلات ورزشی و تفریحی... از موانع و مشکلات عمده در راه توسعه گردشگری به شمار می‌روند.

تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در ایجاد زمینه‌های لازم در جهت ورود سرمایه‌های خارجی و انجام مطالعات و تحقیقات توجیهی برای احداث زیرساخت‌ها ازجمله راهکارهای پیشنهادی برای توسعه زیرساخت‌هاست.

● شناخت بازار گردشگری

بازار گردشگری ایران بیشتر یک بازار منطقه‌ای است و بسیاری از گردشگران خارجی، از کشورهای همسایه هستند. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد کسانی که به کشور ما سفر می‌کنند، اشخاصی هستند که برای کسب وکار، برگزاری نمایشگاه‌ها، دیدار اقوام و دوستان و همچنین دیدن اماکن تاریخی و فرهنگی می‌آیند که در این میان کسانی که برای گذراندن تعطیلات به کشورمان سفر می‌کنند، آمارشان از همه کمتر است. با توجه به این که ذائقه‌ها و علایق گردشگران همواره در حال تغییر است، انجام تحقیقات بخش‌های مختلف بازار و آگاهی در مورد خواسته‌ها و نیازهای گردشگران و سپس برنامه‌ریزی لازم برای همه اینها در چارچوب امکانات و شرایط موجود به عنوان اولویت اول پیشنهاد می‌شود. همچنین تشخیص انگیزه‌های گردشگران و طراحی صحیح و موثربرای گردشگری و انجام فعالیت‌های تشویقی و ترغیبی مناسب برای هر یک از بخش‌ها با توجه به فرهنگ و ویژگی‌های محیطی و جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات ، کارایی بالاتر را به همراه خواهد داشت.

● زمینه‌های تبلیغات

در دنیای امروز‌ تبلیغات هزینه نیست، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری برای پیشبرد اهداف هر سازمان یا مجموعه‌ای که برای کسب درآمد بیشتر در حال رقابت با دیگران هستند به حساب می‌آید و اگر بدرستی اجرا شود، دستاوردهای ارزشمندی به همراه خواهد داشت، در غیر این صورت باعث عقب ماندن از رقابت‌ها در ارتباط با بازاریابی گردشگری بین‌المللی می‌شود.

هدف تبلیغات، تغییر نگرش و دیدگاه‌های مخاطبان است که دستیابی به آن نیازمند نواندیشی، نوآوری و مهارت‌های حرفه‌ای است. در تنظیم برنامه تبلیغاتی باید اهداف را بر مبنای تصمیمات قبلی درباره بازار هدف، موضع بازار و عناصر بازاریابی تشخیص داد. عامل اصلی موفقیت در فعالیت‌های تبلیغاتی محتوای پیام و گیرا بودن آن است. پیام باید اطلاعات مورد نیاز را بخوبی منتقل و افراد را به مسافرت تشویق کند. میزان تاثیرگذاری پیام‌ها باید قبل از این که سرمایه‌گذاری‌هایی در این زمینه انجام شود ، مورد ارزشیابی قرار گیرد. این نکته از آنجا حائزاهمیت است که اطلاعات به طور مستقیم و دقیق ارائه شود. اطلاعات نادرست و گمراه‌کننده موجب نارضایتی گردشگران شده و حتی ممکن است مشکلاتی نیز ایجاد کند که زیان آن در وهله اول متوجه متولیان گردشگری کشورمان می‌شود.

● صدور ویزا و اجازه اقامت

حذف ویزا برای گردشگران خارجی برای مدتی مشخص‌. همچنین‌کاهش بروکراسی اداری، افزایش کارآیی ماموران گذرنامه در مرزها، تسهیل ورود و خروج ایرانیان مقیم خارج از کشور و تشویق و ترغیب آنان برای مسافرت به ایران، حذف ویزا برای اقامت کوتاه‌مدت در مناطق آزاد تجاری، صدور ویزا و اجازه اقامت بلندمدت به گردشگرانی که به صورت گروهی به کشورمان سفر می‌کنند، ارائه تسهیلات ویژه به سالمندان، دانشجویان، محققان، ایجاد امکانات لازم برای درخواست و صدور ویزا به صورت الکترونیکی و... ازجمله اقداماتی است که می‌تواند زمینه را به منظور تشویق گردشگران برای سفر به کشورمان مهیا کند.

● توسعه منابع انسانی در صنعت گردشگری

مفهوم توسعه منابع انسانی دربرگیرنده گستره‌ای از فعالیت‌هایی است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: گزینش و استخدام نیروی انسانی که در آن حقوق ، تکلیف کارفرما و کارمند تعریف شده باشد. همچنین فراهم آوردن امکانات تحصیل و آموزش برای کارکنان، ارزشیابی به وسیله کارکنان و بالعکس ‌می‌تواند کلید موفقیت و دستیابی به توسعه منابع انسانی کار در بخش‌های مختلف هر سازمانی باشد. به همین منظور استفاده از نیروهای متخصص با تحصیلات مرتبط در صنعت گردشگری باید مورد توجه بیشتر متولیان این صنعت قرار گیرد.

● حمایت از سرمایه‌گذاری

تردیدی نیست ‌ورود گردشگر خارجی به کشورمان نه‌تنها باعث رونق این صنعت می‌شود، بلکه به توسعه آن نیز کمک می‌کند. از طرفی افزایش درآمد و ایجاد ثبات را هم در پی خواهد داشت. به همین منظور باید زمینه‌های مناسب را برای مشارکت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کرد. از آنجا که امکانات اقامتی، پذیرایی و همچنین حمل و نقل برای گردشگران در کشورمان ظرفیت‌های محدودی دارد، اگر تعداد گردشگران از یک سطحی بیشتر افزایش پیدا کند با امکانات فعلی نمی‌توان نیازهای همه گردشگران را مرتفع کنیم؛ زیرا ما در این زمینه‌ها کمبودهای زیادی بخصوص در بیشتر شهرهای کشورمان داریم. از سوی دیگر برای افزایش تعداد هتل‌ها، مهمانپذیرها، مراکز بهداشتی، تفریحی و... مسلما سرمایه‌گذاری دولتی نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای فعلی باشد. به همین علت باید سرمایه‌گذاران را تشویق کرد تا در بخش‌های مختلف این صنعت مشارکت داشته باشند که یکی از راه‌هایی که به عنوان مشوق می‌توان به کار گرفت اعمال معافیت‌های مالیاتی، در اختیار گذاشتن وام بلندمدت با بهره کم، واگذاری زمین، تامین مصالح با نرخ دولتی، تسهیل صدور جواز ساختمانی و حذف تشریفات زائد و دست و پاگیر اداری برای جذب سرمایه‌گذاران است .

● اثرات منفی نبود امکانات

باید توجه داشت گردشگران زمانی تمایل پیدا می‌کنند به کشوری سفر کنند که آن کشور امکان ارائه تسهیلات مناسب را به آنان داشته باشد. از این رو، شناخت نیاز گردشگران و نوع خدماتی که باید به آنها داده شود، بسیار حائزاهمیت است. گردشگری که وارد کشور می‌شود، انتظار دارد برای هزینه‌ای که در سفر می‌کند، خدماتی در حد استانداردهای جهانی به او داده شود و این حق مسلم هر گردشگری است.

از طرفی دوام و بقای صنعت گردشگری و فرآیند آن فارغ از نوع گردشگر، نیازمند مهیا کردن امکاناتی است که در بخش‌های مختلف این صنعت وجود دارد .

اکنون ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات گردشگری در ایران در اغلب زمینه‌ها آنچنان که باید فراهم نیست به طوری که وقتی به هر کدام از شهرها سفر کنید، کمبودهای زیادی را احساس می‌کنید و این موضوع برای گردشگران خارجی که به ایران می‌آیند، کاملا مشخص‌تر است؛ زیرا آنها امکانات ما را با دیگر کشورها و حتی کشور خودشان مقایسه می‌کنند.

افزون بر این، بسیاری از جاذبه‌های گردشگری کشورمان به دلیل نبود تابلوهای راهنما و راه‌های دسترسی مناسب، همچنین نبود امکانات اولیه در محل مانند اقامتگاه، وجود آب و برق، مخابرات، خدمات درمانی، تفریحی، سرویس‌های بهداشتی و رستوران از مشکلات دیگر صنعت گردشگری محسوب می‌شود.

از طرفی دیده شده اشخاصی که در زمینه تورهای گردشگری در آژانس‌ها فعال هستند، آموزش‌های لازم را ندیده‌اند به همین علت خدمات مناسب را نمی‌توانند به گردشگران ارائه کنند و این مسائل تنها گوشه‌ای از کمبود امکانات موجود در صنعت گردشگری کشورمان است.

سعید کاکا آقازاده