گره چینی چوب

گره چینی چوب از هنرهای ظریفی است که از اوایل دروه اسلامی در ایران رایج بوده است. برخی پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از این هنر چه در حالت مشبّک و چه در حالت آلت و لغت از دوران …

گره چینی چوب از هنرهای ظریفی است که از اوایل دروه اسلامی در ایران رایج بوده است. برخی پژوهشگران احتمال داده اند استفاده از این هنر چه در حالت مشبّک و چه در حالت آلت و لغت از دوران خلفاء عباسی شروع شده و در قرن ۶ تا ۸ هجری قمری در مصر و سوریه متداول شده است و از همان زمان به ایران رسیده است. براساس شواهد و آثار موجود پیشینه هنر گره چینی در معماری ایرانی به دورهء‌سلجوقی و صفوی برمی‌گردد و خاستگاه آن نیز شهر اصفهان بوده است.

از این سبک کار معمولاً در ساخت درهای اماکن مقدسه،‌ مقابر، منابر، و از مشبّک در پنجره های منازل و کاخها، نرده ها استفاده می شده است. از دوران صفویّه به بعد تعبیه شیشه های رنگی در چوب های مشبّک رایج شده و اصطلاحاً به "ارسی" مشهور گردید.

گره چینی با قطعات برش خورده چوب و شیشه های رنگی در اشکال مختلف و متعدد الاجرا و وحدت گرای هندسی که به طور هماهنگ در یک کادر مشخص و تکرار شونده در کنار هم قرار گرفته باشند. در واقع هندسه نقوش و گره گشی جرء لا ینفک این هنر به حساب می آید

روش تولید گره چینی به این صورت است که ابتدا طراحی و رسم گره مورد نظر براساس اندازهء کار انجام می‌شود سپس از روی قسمت‌های موردنیاز گره رسم شده الگو یا قالب برداشته می شود. و چارچوب یا کارگاه در اندازه موردنظر ساخته می‌شود. گره ها اتصالات کوچکی از چوب هستند که به صورت زبانه ای به یکدیگر قفل می شوند و نقشهای زیبایی را به وجود می آورند، که هرچه ظریفتر باشند، از نظر هنری ارزش بیشتری دارند. برای ایجاد نقش گره، چوب‌ها، به ضخامت بند رسم شده بریده و در عین حال چوب‌های واگیره(قطعاتی که در کار تکرار می شود) از قالب‌های آماده شده تهیه می‌شود. سپس به وسیلهء‌اره پشت بنددار، زاویه‌های اتصالات روی چوب را برش می‌زنندو با رنده ابزار، روی آلتها ابزار می زنند سپس دو سر هر یک از آلتها فاق و زبانه می شود(یا هر نوع اتصال دیگری که مورد نظراستاد کار باشد). و در آخر کار چیدن گره و درگیر کردن اتصال‌های ساخته شده و شیشه های رنگی برش خورده.

ابزاری که برای ساخت گره، مورد استفاده قرار می گیرد تقریباً همان ابزاری است که در یک کارگاه درودگری وجود دارد؛ مانند: انواع اره، رنده، گیره، میز کار، خط کش و ...

بهترین مادهء اولیه ساخت گره چینی و موردتوافق استادکاران چوب درخت چنار است که خوشبختانه این درخت، درخت بومی ایران است زیرا بافتی منسجم داشته و از مقاومت بالایی برخوردار است. البته از چوب نارنج، گلابی،گردو و عناب و چوب های درختان جنگلی ایران از نوع آزاد و راش هم برای ساخت گره چینی استفاده می‌شود

ابزاری که برای ساخت گره، مورد استفاده قرار می گیرد تقریباً همان ابزاری است که در یک کارگاه درودگری وجود دارد؛ مانند: انواع اره، رنده، گیره، میز کار، خط کش و ...

بهترین نمونه های گره چینی ار ایران را در عمارت‌های چهل ستون و هشت بهشت در اصفهان و تغدادی از خانه های تاریخی اصفهان، یزد و کاشان مشاهده نمود.

سارا مردانی

/isfhandicraft.blogfa.com