تلاش برای احیای مجددزبان فرانسه

به وب سایت بانك مركزی اروپا سری بزنید روی شمائل icon صفحات زبان فرانسوی كلیك كنید با لحنی مؤدبانه به شما توصیه میشود كه از زبان انگلیسی استفاده كنید, زیرا محتوای سایت به زبان انگلیسی است بنابراین از بانك مركزی اروپا صرفنظر میكنید و به سراغ صفحه بانك فرانسه میروید تا اطلاعات مورد نیاز خود را بگیرید

به وب‌سایت بانك مركزی اروپا سری بزنید! روی شمائل (icon) صفحات زبان فرانسوی كلیك كنید: با لحنی مؤدبانه به شما توصیه میشود كه از زبان انگلیسی استفاده كنید، زیرا محتوای سایت به زبان انگلیسی است. بنابراین از بانك مركزی اروپا صرفنظر میكنید و به سراغ صفحه بانك فرانسه میروید تا اطلاعات مورد نیاز خود را بگیرید. هنگام صحبت با یك تاجر فرانسوی مشهور، او ترجیح میدهد به جای كلمات فرانسوی از كلمات تركیبی مانند le laptop، le database و le cash-flow استفاده كند. استدنال مینویسد: «اولین ابزار نبوغ افراد، زبان است». این‌جاست كه زبان فرانسوی دچار مشكل میشود. این زبان مدتهاست در خانه‌اش محبوس شده و به قول برخی آدمهای با جرئت تحت تأثیر زبان زشت و ناهنجار انگلیسی قرار گرفته است.اكنون زبان آنها در حال محو شدن از صحنه بین‌المللی است. ژاك ویو رئیس مركز «اتحاد فرانسه» كه مسئولیت تبلیغ و ارتقای زبان فرانسه در خارج از كشور را به عهده دارد میگوید: «آنچه در خطر است، فرهنگ ماست. این‌جا مسئله مرگ یا زندگی در میان است». هلن كاره عضو آكادمی فرانسه نیز میگوید: «دفاع از زبان ما باید اصلیترین مسئله ملی در قرن جدید باشد». برای كشوری كه همیشه ادعا كرده زبانش، زبان عشق، دیپلماسی و حقوق بشر بوده این خطر و تهدید جدّیتر است. هنگامی كه یك سناتور آمریكائی بیزار از زبان فرانسوی، این زبان را «نزدیك به فراموشی» توصیف كرد، بسیاری دریافتند كه او بیراه نمیگوید، مگر این‌كه كاری صورت گیرد. در داخل فرانسه، زبان از قوانین حمایتی محكمی برخوردار است. ایستگاههای رادیوئی باید موسیقی را به زبان فرانسوی پخش كنند و آگهیهای بازرگانی نیز نباید به زبان انگلیسی باشند؛ جز مواردی استثنائی كه آنها هم باید بلافاصله با ترجمه فرانسوی پخش شوند. بیشتر این قوانین در قانون «loi toubon» ریشه دارند كه در سال ۱۹۹۴ به تصویب رسید و بر اساس آن به كار بردن كلماتی چون «le weekend» (پایان هفته) یا «le parking» مجازات زندان در پی دارد. حتی امروز هم شركتهای استفاده كننده از واژه‌های انگلیسی در بروشورهای تبلیغاتی خود تحت تعقیب قرار میگیرند. از همین رو، اخیراً استفاده از واژه «email» در این كشور ممنوع شده است و فرانسویان به جای آن باید از واژه «courriel» استفاده كنند. برنارد سركوپگلینی ـ یكی از مسئولان وزارت فرهنگ فرانسه ـ میگوید: «ما برای حفاظت از زبان راههای زیادی داریم؛ اما زبان تاریخ زنده است و تعادل قدرتها را نشان میدهد». فرانسویانِ منطقیتر معتقدند كه این كشور به جنگی پرداخته كه حاصل آن جز شكست نیست زیرا هجومِ اینترنتی زبانِ انگلیسی، مهارناشدنی مینماید. زبان فرانسوی و انگلیسی تنها دو زبان جهانی‌اند كه در پنج قاره ریشه دارند. به گفته دولت انگلیس، یك چهارم از جمعیت جهان انگلیسی صحبت میكنند، درحالی‌كه زبان فرانسوی یازدهمین زبان پرگوینده است و به‌عنوان زبان دوم، مقام نهم را دارد و زبان فرانسوی، زبان دوم تنها ۱۸۰ میلیون نفر است. اكنون در بسیاری از كشورهای جهان، فقط یك زبان خارجی جزو برنامه‌های آموزشی مدارس است كه آن هم غالباً انگلیسی است. از این رو، دولت فرانسه تلاشهای دیپلماتیك خود را آغاز كرده است تا برخی كشورها را تشویق كند كه دو زبان خارجی، ازجمله زبان فرانسوی را در برنامه‌های آموزشی خود بگنجانند. این تلاشها موفقیتهائی هم در پی داشته است؛ مثلاً در اسپانیا فقط ۲۵۰ هزار دانش‌آموز در سال ۲۰۰۰ زبان فرانسوی میآموختند درحالی‌كه این رقم در سال ۲۰۰۳ به ۳/۱ میلیون رسیده است. اما زبان فرانسوی با روندی كه در پیش است، بتدریج از صحنه دیپلماتیك جهانی خارج خواهد شد. حتی تلاشهای سازمان ملل كه زبان فرانسوی را یكی از زبانهای كاری رسمی در نظر گرفته نتوانسته است جلوی نزول تعداد گویندگان این زبان را در دو دهه پیش بگیرد. وضعیت زبان فرانسوی در اروپا بدتر است. ۵۸ درصد از اسناد كمیسیون اروپا در سال ۱۹۸۶ به زبان فرانسوی نگاشته شده بود درحالی‌كه این مقدار در سال ۲۰۰۳ به ۳۰ درصد كاهش یافت. این درصد برای زبان انگلیسی به ۵۹ درصد رسیده است درصورتی‌كه در سال ۱۹۹۷ برای زبانهای فرانسوی و انگلیسی برابر و ۴۲ درصد بود؛ بعید است وضعیت، بهتر از این شود. تمایل به استفاده از انگلیسی در اروپا رو به فزونی نهاده، درحالی‌كه زبان «مولیر» با كاهش طرفدار روبرو شده است.قوانین زبانی داخل فرانسه انتقاد شدید سایر كشورهای اروپائی را در پی داشته زیرا برای پخش آگهیهای بازرگانی آنان مشكلزا شده است. این وضعیت برای ژاك شیراك ـ رئیس جمهور فرانسه ـ وضعیتی جدی و خاص است كه او را واداشته در این مسئله دخالت كند. شیراك انگلیسی را عالی صحبت میكند اما به‌عنوان یك اصل از این كار خودداری میكند. فرانسه برای حفظ و گسترش زبانش بر آن است شبكه‌های خبری جهانی راه‌اندازی كند؛ شبكه‌ای شبیه به CNN كه صدای فرانسه را به گوش همه جهانیان برساند.ژان ماری كاوادا ـ رئیس رادیو فرانسه كه یك رادیوی دولتی است ـ میگوید: «خطر جدی است اما فرانسه برای مقابله با این خطر، مصمم است. زبان فراتر از صحبت كردن صرف است؛ سلاحی برای نبرد است؛ وسیله‌ای حیاتی برای هر كشور بزرگ».

جان هنلی / مترجم: گودرز میرانی