برر سی نظام ارزشی افراد محبوب ومطرودگروه و تعمیم آن به فرهنگ عمومی

اگر بپذیریم كه گرایش افراد محبوب ,همان جو حاكم ودلخواه گروه از نظر ارزشی است , می توان به ماهیت كلی و تمایلات گروه تا حد مطلوبی دست یافت و با دستیابی به ارزشهای حاكم برگروه بسیاری از تنگناهای مدیریت در اداره كردن سازمان ازبین می رود

هر چه علم بیشتر گسترش می‌یابد، دامنه و توانائی كاركردن انسان بیشتر و عمیق‌تر می‌شود، بدیهی است فعالیت موثر انسان در تعامل و تأثیر و تاثر متقابل با دیگر انسانهاست.

نیاز آدمی به زیست اجتماعی و همراهی درگروه برای حل مشكلات وراهیابی به مقصود سابقه‌اش به خلقت و پیدایش انسان در این كره خاكی می‌رسد. بدین معنی كه زیست اجتماعی، امنیت، رفاه بیشتر، و آسودگی و آرامش را در بردارد . نص صریح قرآن كریم و تاكیدات متعدد و فراوان ائمه معصومین (ع) برزیست اجتماعی سالم و اعتصام بحبل ا... حاكی از این مدعاست كه همبستگی بین افراد می‌تواند چاره ساز بسیاری از معضلات اجتماعی باشد.

یكی از فعالیتهای اساسی در روابط انسانی، انگیختن افراد برای انجام‌كار به صورت گروهی است و لازمه نیل به این هدف نیز شناخت فرهنگ‌كار در جامعه و همچنین شناخت گروهی است كه به عنوان نیروی مولد و به صورت یك گروه منسجم و پویا در انجام وظایف محوله نقش ایفا می‌كنند. در روابط انسانی به عوامل انسانی بیش از عوامل اقتصادی یا ماشینی توجه می‌شود، چون هدف آن مطالعه رفتارآدمی در محیط است .

پویائی گروه ومیزان همبستگی بین افراد گروه بی‌تردید یكی از شرایط مهم و لازم برای پیشرفت و تعالی جامعه در محیط‌های كاری است . و نیز یكی از اساسی‌ترین پارامترهای نیل به رشد اقتصادی ( كارآئی ) و اجرای عملیات موثر با حداقل هزینه و جلوگیری از زیانهای احتمالی است. دانش پویای گروه برمبنای شناخت گروه وراههای پویای آن استوار است .

زمانی كه دانش گروه یا تكنولوژی كاركردن با گروهها كشف شد ، كاربرد وسایل و استفاده از قوانین آن برای شناخت گروه و چگونگی كاركرد گروهها، مورد توجه فراوان قرارگرفت.

هم اكنون نیز دانش پویائی گروه در جهات و ابعاد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. ما در این تحقیق ضمن بررسی تعامل گروه در محیط صنعتی و نحوه ارتباط آنها، به گرایش و تمایلات افراد نیز توجه می‌كنیم .

بطور مشخص به گرایش‌های درون گروهی و برون‌گروهی نظر می‌افكنیم، گرایشهای درون گروهی از نظر نحوهٔ ارتباط افراد با یكدیگر وگرایشهای برون گروهی از نظر معیارهای ارزشی پذیرفته شده و قابل قبول در گروه .

براین اساس مصمم شدیم تا با بررسی گرایشات و معیارهای مختلف ارزشی بتوانیم به این سئوالات پاسخ مطلوبی داده باشیم كه آیا بین افراد گروه از نظر نظام ارزشی ، تفاوتهائی وجود دارد؟ و اگر چنین است در چه جهتی است؟ و همچنین نظام ارزشی درافراد به اصطلاح محبوب و مطرود چگونه است ؟ و آیا همبستگی قابل قبولی بین این افراد و نظام پذیرفته شده در كل گروه وجود دارد؟

لازم به توضیح است، افراد محبوب افرادی هستند كه مورد قبول و تائید گروه بوده وگروه آنها را به عنوان معتمد وافراد با اعتبار قبول دارد و افراد مطرود افرادی هستند كه مورد قبول و تائید گروه نبوده و از اعتبار چندانی برخوردار نیستند.

روشن است در هر گروهی این دو دسته افراد وجود دارند .اگر بپذیریم كه گرایش افراد محبوب ،همان جو حاكم ودلخواه گروه از نظر ارزشی است ، می توان به ماهیت كلی و تمایلات گروه تا حد مطلوبی دست یافت و با دستیابی به ارزشهای حاكم برگروه بسیاری از تنگناهای مدیریت در اداره كردن سازمان ازبین می‌رود. بنابراین اگر بپذیریم كه شناخت نظام ارزشی افراد، شناخت یكی از اساسی‌ترین ابعاد شخصیتی آنها نیز هست، در نتیجه می‌توان تا حدودی به شناخت شخصیت گروه نائل شد كه این خود به شناخت وسیعتری از گروه كمك می‌نماید دلیل اصلی این تحقیق آن است كه با بخش كوچكی از حیطه وسیع كاربرد مدیریت روابط انسانی در سازمان آشنا شدیم ، علاوه بر آشنائی با زمینه‌های كمی به ابعاد انسانی محیط‌كار و فرآیند رفتار خود و دیگران توجه نمائیم.

در مجموع باید گفت روان‌شناسی این پژوهش می‌تواند درشناخت نیروهای بالقوه افراد و پرورش ورشد استعدادهای خلاق و متخصص مارا یاری دهد تابا شناخت روحیهٔ كاركنان در محیط شغلی و ارزشهای حاكم بر آنها با توجه به ضرورت برنامه ریزیهای صحیح و كارآمد در جامعه كنونی ایران ، در جهت نیل به آرمانها و اهداف والای اسلام كه از طریق قطع وابستگیهای فرهنگی واتكای به خود میسر است، گاهی برداشته شود . شناساندن بسط وگسترش این گونه مسائل مخصوصاً در كشور ایران كه مردم آن به مسائل ارزشی توجه خاصی دارند، می‌تواند در پیشبرد بهداشت روانی جامعه و محیط‌های‌كاری و در نهایت به همزیستی مسالمت آمیز وخوشایند بیانجامد و در جهات مختلف باعث سازندگی وبالندگی جامعه گردد.

همان طوری كه اشاره شد، فرضیه‌های اصلی تحقیق عبارت است از اینكه :

۱) بین نظامهای ارزشی افراد محبوب در گروه همبستگی وجود دارد .

۲) بین نظامهای ارزشی افراد مطرود در گروه همبستگی وجود دارد.

۳) بین نظامهای ارزشی محبوب و مطرود در گروه ، همبستگی ورابطه مثیت و مستقیمی وجود ندارد.

سعی شده كه حتی الامكان، متغیرهای مزاحمی كه احیاناً به روائی و اعتبار طرح خدشه وارد می‌سازند شناسائی و در جهت رفع آنها اقدام شود. به همین منظور انتخاب یك قسمت منسجم كه از لحاظ نوع شغل، سن، تاهل، وضعیت دستمزد كه تقریباً هماهنگ باشند ضروری به نظر می‌رسید وبر این اساس، آزمایشگاه مركزی شركت پلی‌اكریل كه با تعداد پرسنل حدوداً -/۱۳۰ نفر شرایط مناسبی را داشت، انتخاب شد.

● شرح مختصر آزمون

ابتدا بوسیله نمونه‌گیری تصادفی، تعدادی از گروه انتخاب شدند، سپس به آنها پرسشنامه دو سئوالی داده شد و از آنها به صورت كاملاً محرمانه خواسته شد كه آن را به دقت خوانده و آن گونه تمایل دارند پاسخ دهند.

یكی از فعالیتهای اساسی در روابط انسانی برانگیختن افراد برای انجام كار به صورت گروهی است و لازمه نیل به این هدف نیز شناخت فرهنگ كار در جامعه وهمچنین شناخت گروهی است كه به عنوان نیروی مولد به صورت یك گروه منسجم و پویا در انجام وظایف محوله نقش ایفا میكند. در روابط انسانی به عامل انسانی بیش از عوامل اقتصادی یا ماشینی توجه می شود چون هدف آن مطالعه رفتار آدمی در محیط است.

متن دو سؤال عبارت است از اینكه :

۱) اگر قرار باشد در محیط كارتان دوست صمیمی و صادقی انتخاب كنید چه كسانی را نام می‌برید؟

۲) در محیط كارتان با چه كسانی مشكل می‌تواند رابطه برقرار كنید ؟

پس از بدست آوردن میزان محبوبیت افراد،۳ نفر از افرادی كه بالاترین محبوبیت را در گروه داشتند به نام محبوبین و همچنین ۳ نفر از افرادی كه كمترین محبوبیت را داشتند به نام مطرود ین گروه انتخاب شدند و به منظور دستیابی به جواب سئوالات تحقیق، به هر یك از آنها تست بررسی ارزشهای «آلپورت ورنن لیندزی » كه برای بررسی ارزشها بسیار مناسب است، داده شد.

لازم به توضیح است ،افراد محبوب افرادی هستند كه مورد قبول و تأئید گروه بوده و گروه آنها را به عنوان معتمد و افراد با اعتبار قبول داردو افراد مطرود افرادی هستند كه مورد قبول و تأئید گروه نبوده واز اعتبار چندانی برخوردار نیستند .

به طور مختصر می‌توان گفت تست بررسی ارزشهای « آلبرت ورنن لیندزی » كه به صورت پرسشنامهٔ رتبه‌ای است،۶ نظام ارزشی ( اجتماعی ، اقتصادی ،مذهبی ،سیاسی ، نظری ، زیباشناسی ) را می‌سنجد و به صورت رتبه‌ای وضعیت پای بندی افراد را به نظامهای ارزشی در آن مقطع زمانی را تا حدود زیادی مشخص می‌كند.

پس از جمع آوری آزمون بررسی ارزشی افراد به جمع بندی نتایج این آزمون اقدام و اولویت انتخاب ارزشی افراد مشخص شد.

در بررسی این ارزشها مشخص شد كه همه افراد محبوب گروه به ترتیب اولویت

۱) نظم ارزشی اجتماعی

۲) نظام ارزشی زیبا شناسی

۳) نظام ارزشی مذهبی را پذیرفته بودند. سپس اولویتهای دیگر نظام ارزشی بین آنها برقرار بود كه بقیه نبز آهنگ منظمی داشت.

بدین ترتیب، فرضیه اول كه بین نظام ارزشی افراد محبوب رابطه وهمبستگی وجود دارد ثابت شد. همچنین با مطالعه تستهای بررسی ارزشهای افراد مطرود در گروه نیز می‌توان به یك رابطه جالبی دست یافت به این شكل كه هر سه نفر افرادی كه دراین گروه به عنوان افراد كم محبوب یا مطرود مشخص گردیده بودند به ترتیب اولویتها، معیار ارزشی خود را

۱) اقتصادی

۲) نظری

۳) سیاسی

مشخص نموده‌اند، بقیه اولویتهای ارزشی افراد نیز آهنگ منظم و مشخصی داشت و فرضیه دوم ما نیز كه عبارت بود از اینكه بین نظامهای ارزشی افراد مطرود در گروه همبستگی وجود دارد كاملاً به اثبات می‌رسد و به این ترتیب با بررسی كلیه تستهای تحقیق، فرضیه سوم ما كه عبارت بود از اینكه بین نظامهای ارزشی افراد محبوب ومطرود رابطه مستقیم همبستگی وجود ندارد نیز به اثبات رسید زیرا هماهنگی مشخصی بین نظام ارزشی افراد محبوب و مطرود با یكدیگر وجود نداشت .

اگر بپذیریم كه افراد محبوب به همان شرایط حاكم بر گروه گرایش دارند و گروه به واسطه اعتقاداتشان، آن افراد را به عنوان محبوب پذیرفته‌اند می‌توان به این نتیجه رسید كه اكثریت گروه مورد نظر، از نظام ارزشی افراد محبوب، حمایت و تبعیت می‌كنند .

نتایج این تحقیق با كاربردی چندگانه همراه است : اول آنكه می‌توان با شیوه گروه سنجی، افراد محبوب و مطرود گروه را مشخص كرد كه در دل گروه بزرگتر قرار دارند آشنا شد، كه این نكته نیز، از جهت هماهنگی گروه و یا عدم هماهنگی گروه می‌تواند قابل ملاحظه و بررسی باشد.

در بعد دیگری به گرایش و تمایلات افراد گروه و ارزشهای مختلف آنها می‌توان توجه نمود و شناخت عمیق‌تری از وضعیت گروه‌كاری بدست آورد .

ضمن اینكه افراد محبوب گروه را می‌توان به طور نسبی، افراد مطلوب و الگوهای گروه در آن مقطع زمانی دانست . الویتهای ارزشی افراد محبوب را نیز می‌توان اولویتهای ارزشی مطلوب گروه و یا الگوهای ارزشی گروه دانست،كه اكنون بدان معتقدند و یا در آینده به آن گرایش خواهند داشت .

بطور خلاصه با شناخت وضعیت گروه می‌توان به اصلاح گروه وسازمان آن در ابعاد مختلف اقدام نمود و روابط مناسبی بین گروه و اهداف سازمان برقرار كرد كه این خود نقش بسیار بسزایی در رشد و تكامل فرهنگ كار ایفا می‌كند و موجبات پویائی و بالندگی آن سازمان را فراهم می‌سازد. قابل ذكر است كه نظام ارزشی افراد در موقعیتهای مختلف زمانی به لحاظ عوامل متعددی همچون وضعیت اقتصادی و سیاسی و باورهای مذهبی جامعه در تغییر و دگرگونی است و این نكته پر اهمیت سبب تغییر بسیاری از مسائل اجتماعی در زمانهای مختلف شده و حتی بی‌ثباتی نظامها را همواره به همراه داشته است .

تا فرهنگ گروه، نظام ارزشی مورد قبول گروه و در سطح كلان، تا فرهنگ مورد قبول گروه در سطح كلان، تا فرهنگ جامعه و نظام ارزشی مورد قبول جامعه را نشناسیم و سیر تغییرات و دگرگونی‌های آن را ندانیم، بهترین قوانین و چارچوبها نمی‌تواند از كارآئی مفیدی برخوردار باشد. به ناچار بایستی فرهنگ جامعه را درك كرد، سیر دگرگونیهای آن را مطالعه كرد، جهت آن را فهمید تا بتوان در اصلاح، تعدیل و یا پذیرش. آن كاری صورت داد.

● موارد استفاده از نتایج این پژوهش

۱) نتایج این پژوهش می‌تواند در پویایی گروه و میزان همبستگی گروهی در محیط‌های مختلف از جمله محیط‌های صنعتی، شناخت روحیات افراد و فرهنگ حاكم برآنها، ارزشهای مورد قبول افراد در گروه، ایجاد محیط‌كاری سالم و صمیمی، علاقمندی به كار (رضا یمتمندی شغلی ) نقش داشته و در كاهش تخلفات و جرائم، افزایش تولید و كاهش ضایعات مورد استفاده قرار گیرد.

۲) همچنین این پژوهش می‌تواند مورد استفاده برنامه‌ریزان اقتصادی در جهت‌گیری‌های اقتصادی و تعیین خط مشی‌ها در برنامه‌ریزی‌های خرد و كلان، قرار و برای مدیران صنایع در نحوه ارائه بخشنامه‌ها، دستورالعملها، آیین‌نامه‌ها و كنترل واحد، صرف و تخصصص هزینه‌های متناسب با ارزشهای مورد قبول گروه پرداخت مالیاتهای نشانه دار، مفید واقع شود .

۴) مدیران و سرپرستان واحدها می‌توانند برای ایجاد تفاهم‌كاری در محیط شغلی، نحوه ارتباط آنها با پرسنل ذیربط، نحوه تقسیم كار، گزینش افراد برای شغل‌های متناسب، استخدام، ایجاد امكانات رفاهی متناسب با ارزشهای مورد قبول گروه و یا اصلاح آنها از نتایج این تحقیق بهره‌گیرند.

۵) نهادهای كارگری برای شناخت گروه، سازمان‌كاری، نحوه ارتباط و فعالیت متناسب آنها، بهداشت‌كار، طب صنعتی و بكارگیری روشهای مناسب در سلامت بهداشت روانی افراد مورد استفاده قرار گیرد.

در پایان چون مقاله در ارتباط با روان شناسی و جامعه شناسی است. لازم می‌دانم نكته‌ای را متذكر شوم.

در دهه‌های اخیر، علوم روان شناسی جامعه شناسی تجربی، در كشورهای غربی پیشرفت ریادی داشته است و دانشمندان ایرانی و اسلامی بیشتر به روش تحلیلی وتعقلی روی آورداند.

در عین حال بایستی در نظر داشته باشیم كه فرهنگ غنی اسلام پایه و اساس بسیاری از علوم بوده‌است و به جزاحادیث و روایات پیامبر بزرگ اسلام حضرت محمد مصطفی (ص) و ائمه معصومین (ع) كه به مسائل مربوط به انسان وپرورش روح و روان آن توجه خاص داشته‌اند دانشمندان و اندیشمندان بزرگ اسلامی هم ستون‌بندی و پایه ریزی علوم انسانی را برعهده داشته‌اند. هنوز پس از قرنها حرف اول در تعریف علم النفس یا روان‌شناسی را شیخ ابوعلی سینا و فارابی (مفاخر ایران ) برعهده دارند كه روح یا روان یا نفس را كمال اول جسم طبیعی آلی می‌دانند.

به این جهت لازم است جنبه‌های كاربردی و عملیاتی روشهای مذكور پیگیری تبین و مورد استفاده قرار گیرد.

نویسنده : حمید رضا جوهری