روتا ویروس این نام را به خاطر بسپارید

این ویروس موذی هر سال جان ۷۰۰ هزار كودك را در كشورهای جهان سوم می گیرد حدود ۳۵ سال پیش, پزشكان راجع به علت های اسهال – اسهالی كه سالانه جان حدود ۳ میلیون كودك را در جهان می گیرد – خیلی كم می دانستند

این ویروس موذی هر سال جان ۷۰۰ هزار كودك را در كشورهای جهان سوم می‌گیرد.حدود ۳۵ سال پیش، پزشكان راجع به علت‌های اسهال – اسهالی كه سالانه جان حدود ۳ میلیون كودك را در جهان می‌گیرد – خیلی كم می‌دانستند.

آنها فقط می‌دانستند كه باكتریها و انگل‌ها متهمان احتمالی و عامل تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد كل موارد اسهال هستند، اما اینكه دقیقاً كدام ویروس‌ها متهمند، معلوم نبود. تا اینكه محققان در سال ۱۹۷۲ بالاخره توانستند اولین ویروس عامل اسهال را شناسایی كنند.

یك سال بعد محققان استرالیایی ویروس دیگری را كشف كردند و دریافتند كه عامل اسهال‌های شدید كودكان است و چون شكل كروی و چرخ مانندی داشت آن را روتا ویروس نامیدند.

این ویروس قاتل، كه شاید ‌تا به حال اسمش را هم نشنیده باشید، بیشتر از وبا آدم می‌كشد. این ویروس به تنهایی عامل اغلب مرگ‌های كودكان زیر دو سال در اثر اسهال است كه تقریباً ۱۳۰ میلیون كودك در جهان را در معرض خطر قرار می‌دهد. روتا ویروس سالانه بیش از ۶۰۰ هزار كودك را می‌كشد!

این آمار تخمینی در كل جهان است، اما فقط در آمریكا این بیماری معمولاً ۳ میلیون نفر از كودكان زیر ۲ سال را مبتلا كرده و عامل نیمی‌ از بستری‌های كودكان به دلیل اسهال است. علائم این بیماری یعنی اسهال و استفراغ‌های مكرر به سرعت پیشرفت می‌كند، به طوری كه اگر درمان نشود ممكن است در اثر از دست رفتن آب بدن، جان كودك را بگیرد. باورتان می‌شود؟ حتی در این دنیای پیشرفته هم اسهال می‌تواند آدم را بكشد!

البته به تازگی دانشمندان واكسنی خوراكی تهیه كرده‌اند كه بر اساس تخمین سازمان بهداشت جهانی، می‌تواند آمار مرگ كودكان در اثر اسهال را تا ۳۰ درصد كم كند. یعنی این واكسن می‌تواند سالانه جان یك میلیون كودك را نجات دهد؛ حالا بگذریم از كاهش هزینه‌هایی كه بر سیستم بهداشت و درمان تحمیل می‌شود.

بد نیست بدانید هزینه‌های بستری و درمان كودكان مبتلا به این ویروس در آمریكا سالانه ۵۰۰ میلیون دلار برآورد شده است، تازه آمریكا آمار ابتلای كمتری نسبت به كشور‌های درحال توسعه دارد!

كودك بد اقبالی كه مبتلا به این ویروس شده ممكن است حتی ۲۰ بار در روز دچار حمله اسهال و استفراغ شود. شاید به همین علت است كه اسهال روتا ویروسی، اضطراب و پریشانی واضحی در كودك و خانواده‌اش ایجاد می‌كند. اگر چه اغلب مردم (حدود ۸۴ درصد) چیزی راجع به این گونه از اسهال نشنیده‌اند اما اغلب بچه‌ها تا ۵ سالگی دست كم یكبار این عفونت را تجربه می‌كنند.

اسهال روتا ویروسی خیلی شایع است و در بهار و زمستان بیشتر هم می‌شود. علایم آن به صورت تب (كه ممكن است دو سه روز طول بكشد)، اسهال آبكی و استفراغی كه معمولاً با درد شدید شكم همراه است، خود را نشان می‌دهد. حتی ممكن است كودك مبتلا، سرفه و آبریزش بینی هم داشته باشد.

با این حال گاهی هم هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهد، بخصوص در بزرگترها! گاهی از دست رفتن آب بدن به قدری شدید است كه كودك را دچار تشنگی، تحریك‌پذیری، چشمان گود رفته، خشكی دهان و زبان، خشكی پوست و كم شدن ادرار می‌كند. به طوری كه ساعتها پوشك بچه خشك باقی می‌ماند. اگر نگران‌تان نمی‌كند بد نیست بدانید كم آبی شدید بدن حتی ممكن است منجر به التهاب كشنده مغز شود.

● ویروسی با بدجنسی اضافه

اسهال ویروسی به شدت مسری است، چرا كه ویروس عامل آن می‌تواند هفته‌ها در آب، تا ۴ ساعت روی پوست و حتی ممكن است به صورت معلق در هوا یا روی وسایل باقی بماند تا وقتی كه شرایط انتقالش به بدن فراهم شود. روتا ویروس از طریق غذا یا آب آلوده به مدفوع (قبل و بعد از شروع علایم ) از فرد آلوده به سالم منتقل می‌شود. فكر كنید تنها كافی است كودك دست خود را در دهانش كند، دستی كه با اسباب بازی آلوده تماس داشته و آن وقت است كه به همین راحتی مبتلا می‌شود.

معمولاً وقتی این اتفاق می‌افتد كه كودك فراموش می‌كند دست‌های خود را قبل از غذا خوردن و بعد از رفتن به توالت بشوید. گاهی هم مراقبین كودك فراموش می‌كنند كه بعد از تعویض پوشك بچه‌ها دست‌های خود را بشویند و همین بی‌توجهی كودك را بیمار می‌كند.

● پیشگیری بهتر از درمان

شستن مرتب دست‌ها – كه این همه شما را به آن توصیه می‌كنیم – بهترین راه برای پیشگیری از انتقال این بیماری به دیگران است. كودكان مبتلا باید در خانه مانده و استراحت كنند تا اسهال شان كاملاً خوب شود وگرنه ممكن است كودكان دیگر هم در مهد كودك بیمار شوند.

با وجود رعایت تمام این نكات بهداشتی باز هم احتمال ابتلای كودك به این ویروس وجود دارد چون روتا ویروس می‌تواند مدت‌های طولانی در محیط زنده بماند. جالب است بدانید محققان متوجه شدند كودكانی كه برای چندمین بار به این بیماری مبتلا می‌شوند، نوع خفیف‌تر بیماری را تجربه می‌كنند. به همین علت هم به فكر تهیه واكسن برای پیشگیری از این نوع اسهال، افتادند.

خوشبختانه این فكر هم به نتیجه رسید و واكسن از آزمایشات سربلند بیرون آمد. البته دانشمندان هنوز مشغولند تا واكسنی ارزان‌تر و با پوشش بهتری ارائه كنند، اما انجمن بیماری‌های كودكان در آمریكا توصیه می‌كند شیرخواران در سنین ۲، ۴ و ۶ ماهگی ۳ دوز واكسن خوراكی روتا ویروس را دریافت كنند. این واكسن كه Rota Teq نام دارد می‌تواند تا ۷۵ درصد جلوی این عفونت را گرفته و تا ۹۸ درصد از نوع شدید بیماری كم كند. به همین علت مسئولان بهداشتی انگلستان هم آن را به عنوان برنامه واكسیناسیون كشوری توصیه كرده‌اند.

● دوستی خاله خرسه

بدون شك وقتی كودكی دچار چنین اسهالی بخصوص از نوع شدیدش- كه ممكن است به ۲۰ بار در روز برسد- می‌شود، والدین نگران شده و می‌خواهند بیشترین تلاش را برای بهبودی او بكار بگیرند. اما متأسفانه گاهی به دلیل بی‌اطلاعی اقداماتی می‌كنند كه به ضرر كودك تمام می‌شود. مثلاً مادر نباید از دادن شیر خود به كودك اسهالی خودداری كند. شیر مادر برای كودك اسهالی مانند دارو عمل می‌كند.

بهتر است به این نكته توجه داشته باشید كه اسهال اگر چه علامت بیماری است اما یك موهبت است كه باعث دفع عامل عفونت از بدن می‌شود. بنابر این در زمان اسهال شدید بهترین راه برای نجات كودك این نیست كه داروهای بند آورنده اسهال – آن هم سر خود – به او بدهید. بلكه درست این است كه آنقدر مایعات به او بخورانید كه كم آبی بدنش جبران شود. خوشبختانه محلول‌های آماده او- آر- اس (كه بهترین درمان برای اسهال است) در تمام داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس است.

اگر هم نمی‌تواند چیزی بخورد و زیاد استفراغ می‌كند، ابتدا حجم كمتری از مایعات را در فواصل كم به او بدهید. اگر باز هم نتوانست آن را تحمل كند، طبق توصیه پزشك از راه تزریق سرم كمبود آب بدن جبران می‌شود.

تنها لازم است كه شما متوجه بوده و كودك را سریع نزد پزشك ببرید. بد نیست دوباره تاكید كنیم كه تنها درمان شناخته شده برای روتاویروس در حال حاضر، تأمین آب و املاح از دست رفته بدن است و آنتی‌بیوتیك‌ها هیچ نقشی در درمان این بیماری ندارند. پس، از دادن آنتی بیوتیك بدون اطلاع پزشك خود داری كنید. بهتر است بدانید اگر پزشك لازم بداند برای افتراق این اسهال از اسهال‌های میكربی و انگلی، آزمایش كشت مدفوع از كودك می‌گیرد؛ مصرف آنتی بیوتیك ممكن است نتیجه آزمایش راهم مخدوش كند.

دكتر مهشید چایچی