الهه و دانه ، سه رساله در باب ادیان عصر نو سنگی

نیکلاس ژورنه ترجمه ی گروه مترجمان پیشرو

تصویر: بانوی کتل هویوک
آلن تستار ، با معیار قرار دادن حقایق باستان شناسی خاور نزدیک ، صحت نظریه هایی را که پیدایش کشاورزی را با به قدرت رسیدن الهه ها مرتبط میدانند زیر سوال میبرد. وی همچنین نظریه ی مکمل آیین گاوپرستی را که به پرورش حیوانات پرداخته است تکذیب میکند.او در نهایت ، اشاره ی مستقیمی به شکننده بودن استدلال هایی که هنوز هم در باستان شناسی مطرح میشوند کرده و برای مثال از " شاخ گاو " یاد میکند که بیشتر میتوان آن را به باقی مانده ی مراسم قربانی کردن نسبت داد تا مشخصه ای ربوبی. آلن تستار همچنین " بدن های بدون سر " را بیشتر معرف مراسمی متعلق به آیینی جنگ طلبانه میداند تا تمثالی که نشان دهنده ی مراسم تدفین است.

الهه و دانه ، سه رساله در باب ادیان عصر نو سنگی

آلن تستار، انتشارات ارانس (Errance) انتشار یافته در سال 2010

نیکلاس ژورنه (Nicolas Journet)

گروه مترجمان پیشروhttp://pishrotranslation.ir

در ترجمه ی مقاله ی قبلی با عنوان  آلن تستار ، یک انسان شناس منحصر به فرد  ( http://www.anthropology.ir/node/20906 ) به معرفی  آلن تستار و نظریه ی الهه - مادر وی پرداختیم. ترجمه ی پیش رو معرفی آخرین اثر منتشر شده از وی که در سال 2010 به چاپ رسیده است میباشد.

آلن تستار ، با معیار قرار دادن حقایق باستان شناسی خاور نزدیک ، صحت نظریه هایی را که پیدایش کشاورزی را با به قدرت رسیدن الهه ها مرتبط میدانند زیر سوال میبرد. وی همچنین نظریه ی مکمل آیین گاوپرستی را که به پرورش حیوانات پرداخته است تکذیب میکند.او در نهایت ، اشاره ی مستقیمی به شکننده بودن استدلال هایی که هنوز هم در باستان شناسی مطرح میشوند کرده و برای مثال از " شاخ گاو " یاد میکند که بیشتر میتوان آن را به باقی مانده ی مراسم قربانی کردن نسبت داد تا مشخصه ای ربوبی. آلن تستار همچنین " بدن های بدون سر " را بیشتر معرف مراسمی متعلق به آیینی جنگ طلبانه میداند تا تمثالی که نشان دهنده ی مراسم تدفین است.

آلن تستار که در سال 1945 متولد شده است ، مدیر مرکز مطالعات CNRS و عضو لابراتوار باستان شناسی اجتماعی (Laboratoire 
d’anthropologie sociale) است. از او در حدود 15 اثر منتشر شده است که از آخرین آنها میتوان به    نقد موهبت (Critique 
du don)  ، مطالعه ای در باب جریانی غیر تجاری (Études sur la circulation non 
marchande) که توسط انتشارات سیلپس (Syllepse) در سال 2007 انتشار یافته است و نهایتا بندگی اختیاری (La Servitude volontaire ) که در دو جلد توسط انتشارات ارانس در سال 2004 به چاپ رسیده است اشاره کرد. آخرین اثر وی ، الهه و دانه به معرفی سه رساله در باب ادیان عصر نوسنگی پرداخته است.

بانوی کتل هویوک (La dame de Çatal Höyük  )

جیمز ملارت (James Mellaart) باستان شناس در سال 1958 سایت کتل هویوک را در ترکیه کشف کرد. این روستا که عمرش به 7000 سال قبل از میلاد مسیح باز میگردد یکی از قدیمیترین روستاهای مقیم ( یک جا نشین ) شناخته شده است که جستجوهای صورت گرفته در آن سبب کشف هنری پویا و دیواری شد که جیمز ملارت از آن تعبیری مذهبی کرد. در بین پیکره های بیشمار زنانی  که در آنجا یافت میشد ، قدیمی ترینشان یعنی بانوی یوزپلنگی ( dame aux léopards) به او وجود آیینی را نشان میداد که سرمنشا آن الهه ی باروری بود. به همین منوال شاخه ای باشکوهی از ارش ( نوعی گاو در قرون وسطی) که به دیوار وصل شده بودن شاهدی بود بر حضور آیین گاو پرستی.  بنابراین به نظر میرسید که نشانه ی بروز این تمدن ها " الهه – مادر " و " ایزد – گاو " بوده است.

این ماریژا ژیمبوتاس (Marija Gimbutas ) باستان شناس بود که در اواخر دهه ی 1980 نظریه ی حضور نمادین و اجتماعی زنان را گسترش داد.وی که در ابتدا متخصص عصر برنزی (âge du Bronze) در اروپای شرقی بود ، به جستجو در اماکن مربوط به عصر نو سنگی در بالکان و ایتالیا پرداخت و حضور همه جانبه ی پیکره های زنانه او را به شگفتی وا داشت. ماریژا در سال 1991 ، پرتره ی جامعه ی مربوط به دوران نوسنگی را ترسیم کرد که معرف آن الهه – مادر بوده : تنها علت انقراض این جامعه ی کشاورز ، صلح طلب ، طرفدار مساوات و زن محور ( matrifocale) هجوم سواره های هندی – اروپایی بود که اندیشه ای کاملا متضاد ( بادیه نشین ،جنگ طلب و ضد زن یعنی مرد محور) داشتند. تمدن الهه ( civilisation de la déesse) سبب زنده شدن نظریه ی باخوفن (Bachofen ) حقوق دان یعنی زن سالاری اولیه (matriarcat primitif ) را که قبل تر ارائه شده بود زنده کرد. از آن زمان به بعد ، انتقادات تکنیکی سفت و سخت سبب شده اند نا ژیمباتوس دیگر طرفداران چندانی نداشته باشد. اما همین عده ی قلیل همچنان به فمینیسم ماقبل تاریخ (féminisme préhistorique) اعتقاد راسخ دارند.

ژاک کووَن (Jacques Cauvin) نویسنده ی کتاب  تولد ربوبیت ، ظهور کشاورزی (Naissance des divinités, naissance de l’agriculture ) که در سال 1994 منتشر شده است به شکلی ملایم تر به تقویت بعد مذهبی نهضت های اجتماعی پرداخته است. وی با پرداختن به اصل آیین دوگانه ی الهه و گاوپرستی در اماکن قدیمی در خاور نزدیک به بیان این مساله میپردازد که این نشانه ها قبل از آنکه حتی انقلاب کشاورزی و پرورش دام صورت بگیرد وجود داشته اند.این مساله برای او نشانه ایست دال بر اینکه این افکار قبل از ظهور صنعت ، اقتصاد و جامعه وجود داشتند و نه بعد از آنها.