نشانه زبانی، از سوسور تا لاکان (کنفرانس ارایه شده در توکیو، ژانویه 2004 )

لويی ژان کالوه ترجمه شلاله باحجب قدسی

چند هفته‌ایست که در فرانسه بحثی در مورد قانون منع حمل نشانه‌های مذهبی در مدارس در جریان است. آیا باید حمل نشانه‌های خودنما و  نمایشی را منع نمود‌؟ یا از حمل نشانه‌‌های دیداری جلوگیری کرد‌؟
مسالۀ اصلی دو مورد اول یعنی نشانه‌های خود‌نما و نمایشی هستند. در مورد نشانه‌های دیداری موضوع روشن است : یک شیء یا قابل دیدن است یا نیست، حالت سومی وجود ندارد. در حالیکه برای خودنما و نمایشی نمی‌توان حدّ مشخصی قائل شد: یک نشانه می‌تواند کم‌و‌بیش خودنما و یا کم‌وبیش نمایشی باشد . در اسنای این بحث به نظر نمی‌رسد کسی از خود پرسیده باشد که نشانه چیست؟ اگر سه مصداق آن را در نظر ‌بگیریم: (حجاب، کیپا یا کلاه مذهبی یهودیان و یک صلیب بسیار بزرگ) به این ترتیب امکانی بحثی گسترده و طولانی از مذاهب و سلوک مختلف و روشهای به نمایش در آوردن نشانه‌هایشان ایجاد می‌گردد.
تفاوت سه نشانۀ دیداری، خودنما و نمایشی در این است که اولی ناپیوسته و منقطع  (دیجیتال) است؛ درحالی که دو تای دیگر پیوسته و طیفی (آنالوژیک) هستند. و این مسأله بی‌ارتباط با مفهوم نشانه نیست، که در اینجا به فراموشی سپرده شده‌است. شاید ‌بتوان مسأله را اینگونه تعبیر نمود که بحث باید پیرامون نشانه دنبال شود و شاید انقطاع و پیوستگی از بستر نشانه برمی‌خیزد. امروز می‌خواهم در مورد همین موضوع صحبت کنم؛ همچنین به انانتیوسمی که به موقعیتی از نشانه اطلاق می‌شود که همزمان دارای دو معنی متضاد است، نیز اشاره خواهم نمود.

می‌دانیم فردینان دو سوسور ، که تعلیماتش مبنای درس زبانشناسی عمومی است و مدتهای مدید مرجع اصلی و مقدس زبانشناسی ساخت‌گرا بوده، چندین مفهوم مهم برای ما به یادگار گذاشته‌است. از آن جمله نشانه است که آنرا این گونه معنی می‌کند: "یک تمامیت انتزاعی با دو ظاهر" ، با این تعریف آنچه را قبلا مفهوم و تصور آوایی و سپس دال و مدلول می‌خوانده، یکی می‌سازد. اینجاست که مثال معروف ورق کاغذش را بیان می‌کند. وسپس می‌گوید: "نشانۀ زبانی تمامیتی انتزاعی با دو ظاهر است...این دو وجه از نشانه پیوندی ناگسستنی دارند و حضور یکی دیگری را می‌طلبد."

برای خواندن مقاله کامل در زیر کلیک کنید:

پیوست	اندازه
5880.doc	760.5 KB