به یاد لئو فره: آنارشیستی دلباخته

ناصر فکوهی

شاعر، خواننده و آهنگساز فرانسوی
1916-1993
درک تاریخ فرهنگی فرانسه، بدون تامل و تحلیل موقعیت شعر و به ویژه تبدیل اشعار به آنچه می توان  به فارسی «ترانه» (chanson) ترجمه کرد، ممکن نیست. در فرهنگ لاتین قرن بیستم ، ترانه سرایان که اغلب خود شاعران مدرن این کشورها نیز بوده اند،  نقشی عظیم در ایجاد محبوبیت برای ادبیات کلاسیک و جدید کشورهای خود، پس از دموکراتیزاسیون فرهنگی نیمه دوم قرن بیستم داشتند و این به ویژه در دو کشور ایتالیا و فرانسه  واقعیت دارد.  یکی از تاثیر گزارترین شاعران  قرن بیستم فرانسه، ژاک پره ور(Jacques Prévert) (1900-1977) در همان حال  ترانه سرایی بود که مهم ترین  خوانندگان فرانسه اشعار او را به ترانه هایی مردمی و محبوب تبدیل کرده اند. خوانندگان بزرگی در فرانسه، از ژان فرا (Jean Ferrat)(1930-2010) تا ژرژ برسن (Georges Brassens)(1921-1981) نیز خود جزو مهم ترین شاعران فرانسه قرن بیستم شمرده می شوند.
ترانه سرایی، شکلی از تولید فرهنگی مردمی و گسترده در حوزه زبان فرانسه و گاه در برابر موسیقی نخبگان بود، بود که در فرانسه به ویژه پس از جنگ جهانی دوم  اوج گرفت و این دقیقا زمانی بود که لئو فره، خواننده آنارشیست فرانسوی کار خود را ابتدا با خواندن در کاباره های پاریس آغاز کرد. از این زمان یعنی از حدود سال 1946 تا هنگام مرگ، فره هرگز از خواندن باز نایستاد و محبوبیت او به صورتی روزافزون افزایش یافت.  به صورتی که نه تنها برای اشعار خود آهنگ می ساخت و به اجرا در می آورد ، نقشی مهم در  مردمی کردن  و گسترش  و شناخت  اشعار بودلر(Baudelaire)(1821-1867)، ورلن(Verlaine) ، رمبو (Rimbaud)(1854-1891) و مالارمه (Mallarmé)(1842-1898) نیز از آ خود کرد. فره در عین حال یک فعال سیاسی خستگی ناپذیر بود که تا به پایان از ارزش های انسانی و علیه نژاد پرستی و تبعیض و  فاشیسم و استبداد مبارزه کرد.
لئو فره در طول عمر خود به ویژه با پای فشاری اش بر ارمان های سیاسی خود و مردمی کردن شعر و حتی ارکستراسیون کلاسیک (با چندین رهبری در اجرای ارکسترهای فیلارمونیک) به بالاترین  مرزها و نمادهای وجدان بیدار فرانسه در قرن بیستم تبدیل شده بود به گونه ای که شاید بتوان در کنار برسنس و پیاف او را محبوب ترین خواننده قرن بیستم فرانسه به حساب آورد.
افزون بر این مثلثی که شامل ژرژ برسن، ژاک برل (Jacques Brel)(1929-1978)(بلژیکی) و لئو فره می شد، مثلث خوانندگان آنارشیست فرانسوی زبان که در برنامه ای رادیویی  درباره آنارشیسم جاودانه شد، تاثیری عمیق بر  فرایند اندیشه در فرانسه داشت. امری که محبوبیت مردمی این شاعران و ترانه سرایان بر آن می افزود.  نفوذ و احساسی تعلقی که انیشه عمومی فرانسه به این خوانندگان می کرد و تا امروز حفظ شده بی پایان  است وامروز  حتی در نسل های جوانی که هرگز آنها را از نزدیک و زنده ندیده اند،  جایگاهی ویژه دارد چنانکه سی دی این خوانندگان هنوز جزو پر فروشترین  ترانه های فرانسه است. هر یک از این خوانندگان از اواخر حیاتشان تا امروز به نوعی به نمادی برای زبان فرانسه در زیبا ترین  اشکال و محتواهایش تبدیل شده اند. هر چند  این شاعران و خوانندگان بر خلاف نسل نخستین خوانندگا زن و مرد فرانسه، از شارل ترنه (Charles Trenet)(1913-2001) گرفته تا ادیت پیاف (Edith Piaf)(1915-1963)  و برخی از چهره های جدید  و بسیار محبوب  این پهنه از ایو مونتان (Yves Montant)(1921-1991) گرفته تا شارل آزناور(Charles Aznavour)(1924-)، دارای موضع گیری های سیاسی بارز و ضد قدرت بودند و به خصوص فره و برسنس، به گونه ای فعال از آرمان های آنارشیستی در دفاع از آزادی ها در برابر قدرت ها  تا به آخر حمایت می کردند.
اما یکی از مهم ترین و جذاب ترین جنبه های زندگی  لئو فره، در اشعار و ترانه های عاشقانه او است که شهرتی  خاص در میان گستره بزرگ آقارش دارند و در میان این ترانه ها، ترانه معروف « همپای زمان...» (Avec le temps…)(1970) که شهرتی جهانی دارد، زیبایی  اندیشه های  فره را در رویکرد انسانی و شاعرانه به زندگی و عشق می نمایاند.  این ترانه  و برخی دیگر از ترانه های او از جمله «آفیش سرخ» با نام «دارکوب سرخ» اثر لوئی آراگون شاعر نامدار فرانسه به وسیله فره اجرا شده استف به فارسی ترجمه شده و روی شبکه وجود دارند.


مطالب مرتبط

یادبود  ژرژ برسنس  در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/10678

یادبود  فابریتزیو د آندره در انسان شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/10612

سایت لئو فره (فرانسوی)
http://www.leo-ferre.com


فره در ویکیپپدیای انگلیسی
http://en.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9o_Ferr%C3%A9

فره در ویکیپدیای فرانسوی
http://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9o_Ferr%C3%A9

پرونده «ناصر فکوهی» در انسا شناسی و فرهنگ
http://www.anthropology.ir/node/9132
 

 

دوست و همکار گرامی

چنانکه از مطالب و مقالات منتشر شده به وسیله «انسان شناسی و فرهنگ» بهره می برید و انتشار آزاد آنها را مفید می دانید، دقت کنید که برای تداوم کار این سایت و خدمات دیگر مرکز انسان شناسی و فرهنگ، در کنار همکاری علمی،  نیاز به کمک مالی همه همکاران و علاقمندان وجود دارد. برای اطلاع از چگونگی کمک رسانی و اقدام در این جهت خبر زیر را بخوانید