بیست و ششمین شماره فصلنامة «فرهنگ مردم ایران»

سید علیرضا هاشمی

شماره بیست وششم فصلنامة «فرهنگ مردم ایران» مربوط به دوره پاییز 1390 منتشر شد. این شماره فصلنامه با توجه به همزمانی انتشار آن با ماه محرم، عمده مقالات آن به مقوله ماه محرم و مناسک عزاداری اختصاص داده شده است.
   در بخشی از سخن سردبیر آمده است: «آئین های عزاداری، پدیده هایی اجتماعی هستند که همگام با تغییرات اجتماع، در برخی موارد دچار تطّور شده اند؛ اما اساس و بنیان آنها هیچ تغییری نکرده است. به عبارت دیگر، این آیین ها به تبع متغیر-های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی، گاه صورت های جدیدی پیدا کرده-اند، اما روح آنها قرن هاست که برای هدفی والا در حال بازتولید و بازپخش است». از این رو این شماره از فصلنامه به بازنمایی برخی از وجوه فرهنگی و فولکلوریک این واقعه عظیم اختصاص یافته است.
   در این شماره، محور «محرم و هنر نمایشی تعزیه در رسانه» با چهار مقاله همراه شده است: مقالة «تجلی آیین های سوگواری ماه محرم» به آداب و مراسم این ماه اشاره دارد؛ مقالة «نگاهی مردم شناختی به آیین های توغ برداری در ایران»، یکی از نماد-های این آیین را مورد بررسی قرار داده و مقالة « تعزیه گونه ای از نمایش آیینی در ایران» به موضوع شبیه خوانی در این ایام پرداخته است. مقالة «ویژگی های تعزیه در سیستان» نیز اجرای   این گونه از نمایش را در سیستان بررسی کرده است.
   همچنین در محور«سوگ یادهای خانوادگی» دو مقالة «آیین های مرگ و مویه در لرستان» و «آیین سوگواری در ایل کاکاوند» آمده است. سوگواری و آداب و سنت های مربوط به آن، در عین گوناگونی، وجود برخی  اشتراک ها را در اغلب مناطق ایران نشان می دهد. پرداختن به این آداب و سنت ها، جامعه را با مناطق گوناگون آشنا می سازد و سنت های متنوع فرهنگی را برای مخاطب رسانه ملی به نمایش می گذارد.
   در محور «آموزش و رسانه» نیز دو مقاله با هدف معرفی مدارس روستایی و تأثیر آنها بر سبک زندگی مدرن  و آشنایی با مکتبخانه های یزد ارائه شده است.
   یکی از مقالات این شماره فصلنامه در حوزه آموزش و رسانه، مقالة دکتر نعمت الله فاضلی با موضوع: « نقش و کارکردفرهنگی مدارس روستایی در گسترش سبک زندگی مدرن؛ نمونه موردی روستای مصلح آباد» است. این مقاله که خلاصه یک گزارش تفصیلی به نام «مدرسه و مدرنیته؛ مردم نگاری تجارب دانش آموزی مدرسه روستایی» است، نمونه ای از خاطره نویسی و استفاده از آن برای تولید دانش و مبتنی بر روش مردم نگاری خود زندگینامه نویسی است که قسمت «چکیده» این مقاله در اینجا آورده می شود: «در این بررسی مردم نگارانه با تکیه بر تجربه های زیسته و خاطرات دوران تحصیل و مدرسه، تحلیل و توصیفی از مدرسه روستایی در ایران و نقش و کارکردهای فرهنگی این مدارس در زمینه تأثیرگذاری و گسترش شیوه زندگی مدرن یا تجدد در روستا ارائه می شود؛ سپس چالش ها و دستاوردهای این مدارس بیان می گردد. در این بررسی علاوه بر تجربیات نگارنده به منابع متعدد و تحقیقات موجود نیز استناد می گردد. بعلاوه شیوه پرداخت و نگارش موضوع به گونه ای است که با تصویر سازی فضای آموزشی روستایی در سال های دهه چهل، نویسندگان، فیلمنامه نویسان، کارگردانان و دیگر دست اندرکاران تولید برنامه های رادیویی و تلویزیونی بتوانند صحنه هایی را با استفاده از این فضاسازی نگارشی در تولیدات خود خلق نمایند».