ماخذشناسی هویت های قومی- بومی

مرجاان والا

بررسی هویت از دیدگاه علوم اجتماعی یا به طور خاص انسان‌شناسی یکی از موضوعات مورد توجه پژوهشگران و دانشجویان در سال‌های اخیر بوده است. تنوع فرهنگی جامعه ایرانی چه براساس سابقه تاریخی و چه با توجه به سرعت و شدت دگرگون شدن فرهنگ از جمله مهم ترین دلایل این توجه بوده است. بررسی هویت‌ جنسیتی، شهری،جهانی و قومیتی از جمله مهم ترین حوزه‌های مطالعات هویتی در ایران هستند.

تلاش برای ماخذشناسی مقاله‌های نگاشته‌شده در حوزه ارتباط میان هویت و فرهنگ‌های قومی، بومی و جماعت‌های گوناگون این نکته را نشان می‌دهد محور اصلی پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی در سال‌های اخیر بررسی ارتباط میان قومیت‌ها و دولت مرکزی بوده است. بررسی دلایل این امر خود نیاز به پژوهش دارد در مرتبه دوم نیز تاثیر جهانی شدن بر هویت‌های محلی مورد توجه قرار گرفته است.

باید توجه داشت صرف نظر از نیاز فرهنگی و سیاسی به چنین مطالعاتی فقدان بررسی هویت‌های محلی بر اساس مولفه‌های دیگری مانند آموزش، جنسیت، پزشکی و محیط‌زیست شناخت این پهنه‌ها و فرهنگ‌ها را با دشواری روبه‌رو می‌سازد و در نهایت تصویری ناقص و یک‌جانبه را ارائه می‌کند.

• اباذری، یوسف و گودرزی، محسن (1382)، مدل مطالعه قومیت و گروه‌های قوی: بر اساس مطالعه موردی منطقه سیستان و بلوچستان، نامه علوم اجتماعی، شماره 22.
• ابوالحسنی، سید رحیم (1388)، سازگاری هویت‌ها در فرهنگ ایرانی (مطالعه موردی: شهروندان تهرانی)، فصل‌نامه سیاست، دوره 39، شماره 2، صص: 49-23.
• احمدی، حمید (1381)، جهانی شدن؛ هویت قومی یا هویت ملی؟، مطالعات ملی، شماره 11، صص: 36ـ13.
• احمدی‌پور، زهرا و دیگران (1391)، جهانی شدن و تاثیر آن بر هویت اقوام ایرانی، فصل‌نامه جغرافیا، سال 10، شماره 34.
• افروغ، عماد و احمدلو، حبیب (1381)، بررسی عوامل داخلی موثر بر هویت قومی و هویت ملی در میان اعراب شهرستان اهواز، مطالعات ملی، شماره 13، صص: 143-109.
• افضلی، رسول و ضرغامی، برزین (1388)، تحلیل بنیادهای پایدار همگرایی و متغیرهای اعتباری تهدید قومی در ایران، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 70، صص: 90-77.
• اکوانی، سیدحمدالله (1387)، گرایش به هویت ملی و هویت قومی در عرب‌های خوزستان، فرهنگ اندیشه، شماره 26 و 27، صص: 90-61.
• امان‌اللهی بهاروند، سکندر (1381)، بررسی علل گونه‌گونی قومی در ایران از دیدگاه انسان‌شناسی، مطالعات ملی، شماره 9، صص: 24-13.
• امیدیان، مرتضی (1385)، مقایسه وضعیت هویت‌یابی دانش‌آموزان پیش دانشگاهی در گروه‌های قومی استان خوزستان، مطالعات ملی، شماره 28، صص: 124-109.
• پاینده، محبوبه و جعفرزاده‌پور، فروزنده (1389)، بررسی رابطه میزان هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان دهدشت، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 5، صص: 122-101.
• پوراحمد، احمد و کلانتری، محسن (1381)، نقش مهاجرین در نوع و میزان جرایم ارتکابی شهر تهران، نامه علوم اجتماعی، شماره 20، صص: 69-53.
• پورافکاری، نصرالله (1385)، تنش‌های قومی و ریشه‌های آن در پیرامون شوشتر، علوم اجتماعی (فصل‌نامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر)، ‌ شماره 2، صص: 68-53.
• توسلی، غلام‌عباس و قاسمی، یار محمد (1381)، مناسبات قومی و رابطه آن با تحول هویت جمعی (نمونه مطالعه: ایلام)، جامعه‌شناسی ایران، شماره 4، صص: 25-3.
• توسلی، غلام‌عباس و قلی‌پور سیاوش (1386)، جهانی شدن و هویت فرهنگی قوم لک، جامعه‌شناسی ایران، شماره 31، صص: 104-81.
• جمشیدیها، غلام‌رضا و خالق‌پناه، کمال (1381)، دگرگونی نسلی و هویت اجتماعی در کردستان: مطالعه جوانان شهر سقز، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 3، صص: 82-53.
• حاجیانی، ابراهیم (1387)، نسبت هویت ملی با هویت قومی در میان اقوام ایرانی، جامعه‌شناسی ایران، شماره 3و 4، صص: 164-143.
• حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد (1385)، نقش هویت قومی در همبستگی ملی (مطالعه موردی قوم بلوچ)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 1، صص: 46-15.
• حسنی، قاسم (1383)، نسبت هویت ایلی و هویت قومی در ایلات و عشایر ایران، مطالعات ملی، شماره 19، صص: 102-83.
• حسین‌زاده، فهیمه (1380)، گروه‌های قومی در ایران، شباهت‌ها و تفاوت‌ها، مطالعات ملی، شماره 8، صص: 67-43.
• ذکائی، محمد سعید (1380)، اقلیت‌های قومی و دولت ملی: جامعه‌شناسی سیاسی جوامع چندفرهنگی، مطالعات ملی، شماره 8، صص: 186-163.
• ذوافقاری، ابوالفضل و سلطانی، لاوین (1389)، بررسى رابطه سبک زندگى با هویت قومى جوانان (مطالعه موردى: شهرستان مهاباد)، جامعه‌شناسی ایران، سال 11، شماره 2، صص: 50-24.
• ربانی، علی و دیگران (1387)، بررسی رابطه هویت ملی و قومی با تأکید بر احساس محرومیت و جامعه‌پذیری قومی: مطالعه موردی دانشجویان آذری، کرد و عرب، مسائل اجتماعی ایران، شماره 63، صص: 69-33.
• رحمت‌اللهی، حسین (1384)، جهانی شدن و تاثیر آن بر هویت‌های قومی و ملی، اندیشه‌های حقوقی، سال 3، شماره 8، صص: 111-91.
• رضایی، احمد و احمدلو، حبیب (1384)، نقش سرمایه اجتماعی در روابط بین قومی و هویت ملی (بررسی جوانان تبریز و مهاباد)، مطالعات ملی، شماره 24، صص: 33-8.
• رضایی، احمد و ریاحی محمداسماعیل و سخاوتی‌فرد، نورمحمد (1386)، گرایش به هویت ملی و قومی در ترکمن های ایران، مطالعات ملی، شماره 44، صص: 140-119.
• رضوی آل‌هاشم، بهزاد و دیگران (1388)، هویت‌های قومی، انسجام اجتماعی و امنیت ملی، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 16، صص: 23-16.
• زلفعلی‌فام، جعفر و غفاری، مظفر (1388)، تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی دختران دانشجوی دانشگاه گیلان، پژوهش جوانان فرهنگ و جامعه، شماره 3، صص: 140-121.
• ساعی ارسی، ایرج (1384)، جهانی شدن و بحران هویت قومی در ایران، فصل‌نامه تخصصی جامعه‌شناسی، شماره 4، صص: 45-31.
• سحابی، جلیل و آفی بیگ‌پوری (1389)، بررسی تأثیر بعد فرهنگی جهانی شدن بر هویت قومی (مطالعه موردی جوانان 15 تا 29 ساله شهرستان بوکان)، مطالعات ملی، شماره 41، صص: 154-135.
• سعیدی نژاد، حمیدرضا و آریاپوران سعید (1389)، رابطه هویت قومی و سنخیت فرهنگی با ارزش‌های سیاسی و اجتماعی دانشجویان، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 5.
• سیف‌اللهی، سیب الله و حافظ امینی، حمیرا (1388)، برنامه‌های توسعه اقتصادی- اجتماعی وتاثیر آن بر واگرایی و همگرایی گروه‌ههای قومی در ایران، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی گرمسار، سال 3، شماره 2، صص: 103-69.
• شیخاوندی، داور (1381)، جهانی شدن و هویت فرهنگی محلی، رشد آموزش علوم اجتماعی، شماره 23، صص: 10-4.
• عباسی شوازی، محمد جلال و صادقی، رسول (1385)، قومیت و باروری : تحلیل رفتار باروری گروه‌های قومی در ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 29.
• عبداللهی، محمد و حسین‌بر، محمد عثمان (1381)، پیشرفته گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران، جامعه‌شناسی ایران، شماره 16، صص: 126-101.
• عبداللهی، محمد و قادرزاده، امید (1382)، فاصله قومی و عوامل مؤثر بر آن در ایران، فصل‌نامه علوم اجتماعی، شماره 24، صص: 36-1.
• عبداللهی، محمد و مروت، برزو (1384)، هویت جمعی غالب در بین دانشجویان دانشگاه‌های شهر سنندج، فصل‌نامه علوم اجتماعی، شماره 32، صص: 112-77.
• عبداللهی، محمد و حسین‌بر، محمد عثمان (1385)، هویت جمعی و نگرش به دموکراسی در ایران، جامعه‌شناسی ایران، شماره 28، صص: 37-3.
• عبداللهی، محمد و قادرزاده (1389)، هویت جمعی غالب کردها در کشورهای ایران و عراق، نامه علوم اجتماعی، شماره 36.
• فکوهی، ناصر (1381)، شکل‌‌گیری هویتی و الگوهای محلی، ملی و جهانی (مطالعه مورد لرستان)، جامعه‌شناسی ایران، شماره 4، صص: 161-127.
• فکوهی، ناصر (1385)، فرهنگ ملی، فرهنگ‌های قومی – جماعتی و بازار اقتصاد صنعتی، جامعه‌شناسی ایران، سال 7، شماره 1، صص: 148-126.
• فکوهی، ناصر (1386)، نقش زبان و هویت‌های قومی و محلی در توسعه نظام آموزش عالی، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شماره 9.
• فکوهی، ناصر و آموسی، مجنون (1388)، هویت ملی و هویت قومی در کردستان ایران (مطالعه موردی معیشت اقتصادی و تعلق های هویتی نزد جوانان شاغل در اقتصاد غیررسمی پیرانشهر)،پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شماره 2، صص: 76-49.
• فکوهی، ناصر و عیاری، آذرنوش (1388)، اینترنت و هویت در پنج هویت قومی ایرانی، جهانی رسانه، شماره 7.
• قاسمی، علی‌اصغر و دیگران (1390)، همسازی هویت ملی و قومی در ایران و رویکرد اقوام ایرانی به وحدت ملی و حق تعیین سرنوشت، فصل‌نامه علوم اجتماعی، شماره 55.
• قانعی‌راد، محمدامین و موسوی، سیدیعقوب و حمیدیان، اکرم (1386)، جنسیت و هویت قومی (نمونه شهر خرم‌آباد)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (ویژه نامه علوم اجتماعی)، شماره 58 و 59، صص: 190-167.
• گل‌احمدی، احمد (1388)، در آمدی نظری بر جهانی شدن و هویت قومی، فرهنگ و پژوهش، شماره 153، صص: 25-24.
• گنج‌ خان‌لو، مصدق (1387)، آسیب‌شناسی هویت ملی در نشریات دانشجویی قومی، فرهنگ اندیشه، شماره 26 و 27، صص: 117-91.
• لهسایی‌زاده، عبدالعلی و دیگران (1388)، بررسی عوامل داخلی موثر بر هویت قومی و هویت ملی در میان اعراب شهرستان اهواز، جامعه‌شناسی کاربردی، شماره 1، صص: 70-45.
• متین، پیمان (1383)، پوشاک و هویت ملی و قومی، مطالعات ملی، شماره 19.
• محب‌حسینی، محدثه (1383)، بررسی انسان‌شناختی تحولات مربوط به مرزهای قومی در یکی از مناطق روستایی شمال ایران، نامه انسان‌شناسی، شماره 6، صص: 146-117.
• محمدی، حمیدرضا و حیدری‌فر، محمد رئوف و حیدری، شهریار (1391)، جهانی‎شدن و سرزمین‎سازی در جغرافیای سیاسی، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، صص: 102-85.
• مدرسی تهرانی، یحیی (1384)، پلورالیسم قومی - زبانی و هویت ملی، نامه انسان‌شناسی، سال 4، شماره 7، صص: 146-129.
• مرشدزاده، علی و دیگران (1389)، بازنمایی هویت ملی و قومی در نشریات دانشجویی کرد زبان، در فاصله زمانی سال های 1376تا 1384 (مطالعه موردی: دانشگاه های تهران، تبریز، کردستان)، مطالعات سیاسی، سال 2، شماره 8، صص: 101-75.
• معرف‌وند، فهیمه (1389)، هویت قومی مهاجران روستایی در شهرهای بزرگ، جستارهای شهرسازی، شماره 34.
• معیدفر، سعید و شهلی‌بر، عبدالوهاب (1386)،‌ جهانی شدن و شکل‌گیری سیاست فرهنگی محلی: مصرف رسانه‌ای بلوچ‌های ایران و چالش‌های هویت قومی و هویت ملی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی (ویژه نامه علوم اجتماعی)، شماره 56 و 57، صص: 208-183.
• معیدفر، سعید و رضایی، علی‌رضا (1388)، تحلیلی بر وضعیت هویت قومی در جامعه ایران، مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه تهران، مطالعات سیاسی، شماره 3.
• مقدس، علی‌اصغر و حیدری، رحیم (1387)، رابطه هویت طایفه‌ای و هویت ملی با تاکید بر متغیرهای نگرشی در شهر نورآباد ممسنی، مطالعات ملی، سال 9، شماره 1، صص: 171-157.
• مقدس جعفری، محمد حسن و داور شیخاوندی و شریف‌پور، حامد (1387)، رابطه هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان کُرد (مطالعه موردی دانشگاه پیام نور سقز)، مطالعات ملی، شماره 33.
• مقصودی، مجتبی (1378)، ناهمگونی‌ قومی‌؛ رهیافت‌هایی‌ چند دربارة‌ همسازی سیاسی‌ ـ اجتماعی، مطالعات ملی، شماره 1.
• مقصودی، مجتبی و میرمحمدی، داوود (1382)، تحولات قومی در ایران: علل و زمینه‌ها، مطالعات ملی، شماره 13.
• مهدوی، سیدمحمد صادق و توکلی قینانی، فرحناز (1388)، هویت قومی ارامنه : مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر در استمرار قومی ارامنه (مطالعه روی ارامنه تهران )، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، شماره 4، صص: 110-71.
• مهرمند، احد و دیگران (1389)، بررسی جامعه‌شناختی میزان رابطه هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان آذری زبان شهر ارومیه، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 21، صص: 120-89.
• نبوی، سیدعبدالحسن و دیگران (1387)، بررسی تاثیر پایگاه اجتماعی - اقتصادی، احساس بی‌قدرتی و هویت قومی بر احساس امنیت اجتماعی، سال 10، شماره 2، صص: 38-9.
• نساج، حمید (1387 و 1388)، جهانی شدن و هویتِ اقوام ایرانی با تاکید بر مؤلفه‌های زبان و آداب و رسوم، پژوهش سیاست نظری، شماره 5، صص: 156-129.
• نواح، عبدالرضا و تقوی‌نسب، سید مجتبی (1385)، قوم عرب واگرایی یا همگرایی، علوم اجتماعی (فصل‌نامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر)، ‌ شماره 2، صص: 91-84.
• نواح، عبدالرضا و تقوی‌نسب، سید مجتبی (1386)، تأثیر احساس محرومیت نسبی بر هویت قومی و هویت ملی مطالعه موردی: اعراب استان خوزستان، جامعه‌شناسی ایران، شماره 30، صص: 163-142.
• نواح، عبدالرضا و قیصری، نورالله و تقوی‌نسب، سید مجتبی (1389)، آسیب‌شناسی مسائل قومی در ایران، تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 3، صص: 71-47.
• هزارجریبی، جعفر و لهراسبی، سعید (1390)، بررسی رابطه سرمایه اجتماعی با میزان هویت جمعی، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 22، شماره 2، صص: 20-1.