تاریخچه پیدایش و راه های انتقال ویروس ایدز

ویروس ایدز چگونه و از کجا بوجود آمد؟

بسیار پیش از آنکه در قاره های آمریکا و اروپا مشاهده شود در افریقا وجود داشته است. محققان معتقدند که ساختار قبیله ای و شیوه زندگی ،همچنین عدم وسعت راههای ارتباطی ازدلایلی بوده اند که از انتشار این ویروس به دیگر نقاط جلوگیری میکرده است و باعث میشده تا بیماری ایدز بصورت یک بیماری محلی ( آندمی ) باقی بماند. محققان انواعی از شامپانزه های مختص قاره افریقا را یافته اند که منبع سرشاری از ویروس ایدز بشمار میروند. یک نوع این شامپانزه ها "پان گلودیت" است و دارای ویروس SIVcpz میباشد که ویروس HIV1 از آن بوجود آمده، نوع دیگر شامپانزه بنام "سوماتی مانگابه" است و ویروس SIVsm را درخود حمل میکند که ویروس دیگر ایدز با نام اختصاری HIV2 از آن بوجود میاید .
حال اینکه چگونه این ویروس از طریق میمون به انسان انتقال داده شده بحثهای زیادی وجود دارد اما محتمل ترین آن مصرف گوشت این حیوانات بعنوان یک منبع سرشار از پروتئین برای مردمان بومی مناطق افریقایی بوده است، شکار این حیوانات همواره با خونریزی همراه بوده و شکارچیان اغلب بوسیله شکارهای خود زخمی میشدند، سپس گوشت شکار بصورت خام و یا نیم پخته مصرف میشده است ، تمامی این عوامل موجب انتقال ویروس ایدز به انسان شد. دانشمندان براین عقیده هستند که با وجود رایج بودن ویروس ایدز در افریقای مرکزی مردم آن نواحی از بین نمی رفته اند زیرا HIV به آن درجه از کمال نرسیده بود تا بتواند سیستم دفاعی ارگانیسم انسان را نابود سازد، این توانایی مهلک با گذشت زمان دراثرجهش وراثتی (موتاسیون ) حاصل شده است. بدین ترتیب این ویروس موفق شد تا بابهره گرفتن ازسلولهای دفاعی (ایمن سازنده ) به تکثیر و تولید خود بپردازد.

این عامل که بعدها به ویروس خود ایمنی انسان (HIV) تغییر نام داد، سبب بیماری ایدز یا نشانگان اکتسابی کمبود ایمنی، یکی از بدترین بیماری های همه گیری که جهان به خود دیده می شود. تا سال 2015، تقریبا 34 میلیون نفر به دلیل اثراتی که ایدز روی بدن شان گذاشت از بین رفتند. با این حال، به لطف پیشرفت در انواع درمان ها و راه های پیش گیری، تعداد مبتلا شدن و مرگ و میر کاهش یافته و از سال 2005 که در اوج خود بود، هر ساله کم و کمتر شده است.

ویروسی غیر معمول

ایدز موفق شده تا میلیون ها نفر را به سبب نحوه تاثیرگذاری اش از پای درآورده و بکشد. HIV از طریق رابطه نزدیک با یک شخص مبتلا، منتقل می شود. رابطه جنسی مهم ترین عامل انتقال به شمار می رود و پس از آن، انتقال خونی عاملی دیگر است. به هر طریقی که خون فرد مبتلا وارد سیستم گردش خون فرد سالم شود، ویروس وارد بدن او خواهد شد. با در نظر گرفتن اینکه بسیاری از ویروس ها از طریق آب یا هوا وارد بدن می شوند، شیوه انتقال HIV فاکتوری محدود کننده به حساب می آید.

با این حال، یک فرد ممکن است سال ها پیش از آنکه متوجه شود ناقل HIV است، آن را به افراد دیگری نیز انتقال دهد. در طول یک دهه، فرد می تواند ده ها نفر را به ویروس مبتلا ساخته و آن تعداد نیز به تقابل می توانند ده ها نفر دیگر را آلوده سازند؛ چه از طریق روابط جنسی و چه از طریق سرنگ های آلوده. به همین دلیل، درصد احتمال ابتلا به ویروس در افرادی که روابط آزاد و یا سوابق اعتیاد در گذشته داشته اند بیشتر است.

HIV به سلول های سیستم ایمنی ما آسیب وارد کرده و آن ها را به کارخانه های تولید HIV تبدیل می کند. به آرامی، تعداد سلول های ایمنی در بدن کاهش یافته و ایدز پدید می آید. زمانی که ایدز آشکار می شود، فرد به چندین بیماری مختلف دچار شده، چون سیستم ایمنی فرد به قدری ضعیف شده که توانایی مقابله با عوامل بیگانه را ندارد. جالب اینجاست که فرد مبتلا به ویروس HIV ممکن است از طریق یک بیماری باکتریایی جان خود را از دست دهد و ویروس هیچ نقشی در کشتن فرد نداشته باشد.

در حقیقت HIV فقط حکم تخریب کننده دیوارهای دفاعی اصلی بدن را دارد. اگر شهری بدون دفاع باشد، هر ارتش کوچک و ناتوانی می تواند وارد آن شده و کنترل را به عهده بگیرد. اما این مسئله را باید توجه داشت که ایدز به تنهایی قادر نیست فردی را بکشد.

چگونگی پیدایش ویروس ایدز

همانند تمامی ویروس ها، HIV به راحتی جهش می یابد و تغییر می کند، به همین دلیل، کسی هنوز نتوانسته دارویی برای ریشه کن کردن آن پدید آورد، درست مثل سرماخوردگی.

HIV چگونه منتقل می شود

وقتی که ایدز در دهه 80 میلادی توجه مردم را به خود جلب کرد، تفکرات نادرست بسیاری پیرامون آن شکل گرفت که به لطف شفاف سازی و آگاه سازی مردم در طول سالیان اخیر، مردم عاقلانه تر با مبتلایان به این بیماری و ویروس برخورد می کنند.

HIV فقط از طریق مایعات جنسی خارج شده از آلت تناسلی مرد و زن، مایعات ترشحی مقعد، شیر سینه و خون منتقل می شود و برای اینکه روی بدن فرد دیگری تاثیر بگذارد، باید حتما در تماس با سطح زخمی و آسیب دیده یا سطح موکوسی فرد قرار بگیرد یا مستقیما وارد خون شود.

سطوح موکوسی شامل محیط داخلی دهان، مقعد، روده، گردنه رحم، واژن و سطح داخلی آلت تناسلی مردانه و مجرای ادراری می شود. بنابراین روابط جنسی دهانی هم قطعا در انتقال ویروس موثر خواهد بود و سطوح داخلی دهان را در تماس با مایعات ترشحی جنسی قرار می دهد.

در زیر راه های انتقال ویروس به طور کلی دسته بندی شده است:از طریق رابطه جنسیاز طریق به اشتراک گذاری سرنگ هااز مادر مبتلا به فرزند در طول بارداری و زایمانطی پروسه انتقال خون
ریسک انتقال HIV از طریق شیر سینه مادر به قدری اندک است که سازمان بهداشت جهانی به مادران HIV مثبت توصیه می کند به کودکان خود از سینه خودشان شیر بدهند، چون این شیر حاوی مواد مغذی بسیاری است که فوق العاده به سلامت کودک کمک می کند. با این حال توصیه شده که مادر و فرزند درمان ضد رتروویروسی را هم انجام دهند تا ریسک ابتلا به HIV کاهش یابد.

دو راه بوسیدن و گاز گرفتن نیز به ندرت گزارش شده اند. چندین پرونده HIV مثبت طی چند سال گذشته به انتقال مایع دهانی در زمان بوسیدن مرتبط بوده. در سال 1997 بود که برای اولین بار انتقال ویروس از طریق یک آدامس مشترک توسط دو نفر به ثبت رسید. بنابراین انتقال بزاقی نیز دور از ذهن نبوده ولی بسیار نادر است.

قطعا شنیده اید که می گویند ویروس ها موجوداتی زنده نیستند و به محض پیدا کردن سلول زنده می توانند از آن سلول برای منافع خود بهره بگیرند. سیستم زندگی آن ها در خارج از سلول های زنده به این گونه است که درون پوشش های پروتئینی مخصوصی باقی می مانند و در حالتی غیر زنده، روی هر سطحی می نشیند. در یک تماس ساده، موجود زنده می تواند ویروس را به طریقی وارد بدن خود کرده و به آن قدرت رشد دهد. اما HIV اینطور نیست و به محض اینکه وارد محیط خارجی بدن شود از هم شکسته شده و از بین می رود. به همین دلیل انتقال از طریق نفس کشیدن یا به شیوه های تماس با پوست انجام نمی پذیرد.

ویروس از طرق زیر به فرد منتقل نخواهد شد:بزاق، اشک و عرق:بزاق و اشک حاوی مقدار بسیار اندکی از ویروس هستند اما دانشمندان تاکنون ویروس را در عرق فرد زنده پیدا نکرده اند.حشرات:HIV مثل زیکا نیست. حشراتی که خون یک فرد مبتلا به HIV را می مکند، ویروس را به فرد دیگری منتقل نخواهند کرد.شنا کردن در یک استخر با یکدیگرلمس، در آغوش گرفتن یا دست دادنغذا خوردن با یکدیگرنشستن در کنار فرد
ویرس HIV چه می کند

وقتی که HIV وارد بدن انسان می شود، یک راست به سراغ بافت های لنفاوی می رود، جایی که لنفوسیت T کمک کننده در آن قرار گرفته است. به ترتیب می بینیم که HIV چگونه این سلول ها که به نوعی سرباز بدن به حساب می آیند را از پای در می آورند:

راههای انتقال ویروس ایدز

اتصال:اول از همه، HIV از طریق پروتئین های سطحی به سلول T می چسبد و هسته ویروسی اش را وارد سلول خونی انسان می کند.

عکس رونویسی:آنزیم های ویروسی، فرآیند رونویسی را برعکس کرده و RNA را به DNA تبدیل می کنند.

ادغام:DNA تازه ساخته شده، به وسیله آنزیم ها وارد هسته سلول می شود و DNA آن با DNA سلول ادغام می شود.

رونویسی:DNA ویروسی از هسته جدا شده و mRNA ها را می سازد، آن هم با کمک آنزیم های خود سلول. mRNA حاوی پیام و نقشه ساخت پروتئین های جدید ویروسی است.

ترجمه:mRNA توسط آنزیم ها از هسته خارج شده و سپس اجزای سلول این پیام را دریافت می کنند که حالا پروتئین ها و آنزیم های ویروسی را بسازند.

اتصال قطعات به هم:RNA و آنزیم های ویروسی در گوشه سلول به یکدیگر می پیوندند و یک آنزیم به نام پروتئاز، پلی پپتید ها را به تکه های کوچک پروتئین ویروسی تبدیل می کند.

جوانه زدن:ویروس جدید HIV که حالا در نزدیکی غشا شکل گرفته، دیواره سلول را سوراخ می کند و بیرون می آید. پروسه فوق آنقدر ادامه پیدا می کند تا سلول به طور کل از هم بپاشد و تمام اجزای آن مورد استفاده ویروس قرار گیرد.

اگر میزان سلول T کمک کننده در هر فرد پایین تر از 200 عدد در هر میلی متر مکعب خون باشد، وی را مبتلا به ایدز می دانند و انتظار عمری سه ساله برای این فرد می رود.

اثرات جهانی ایدز

در سال های آتی پس از پیدایش این ویروس و بیماری، ایدز به یک عامل کشنده بزرگ در جهان تبدیل شد. سیستم درمان ضد رتروویرسی (ART) اواسط دهه 90 میلادی توسعه یافت و اگرچه نمی تواند ایدز را درمان کند اما سرعت همانند سازی را کاهش داده و جلوی تضعیف سیستم ایمنی را می گیرد.

به لطف این داروها، اگر فردی HIV مثبت به درستی تحت درمان قرار بگیرد، می تواند به اندازه یک فرد معمولی به زندگی خود ادامه دهد و نگرانی از تضعیف سیستم ایمنی اش به حدی کشنده نداشته باشد.

در سال 2005 که اوج مرگ و میر توسط ویروس HIV بود، سه میلیون نفر از بین رفتند. اما ده سال بعد و در سال 2005، این رقم به 1.2 میلیون نفر کاهش یافت اما هنوز 37 میلیون نفر با این وروس زندگی می کنند. در همین بازه زمانی که ذکر شد، میزان ابتلا از 4.9 میلیون به 2 میلیون نفر در سال کاهش یافته است.

بر اساس آمار سازمان جهانی بهداشت، 37 میلیون نفر در سال 2015 با HIV زندگی می کنند که صرفا 15 میلیون نفر از آن ها درمان ضد رتروویروسی را دریافت می کنند. دلیل اصلی این اتفاق، آن است که طبق پژوهش های اخیر، فقط 51 درصد افراد HIV مثبت از این مسئله باخبر هستند و می دانند که HIV دارند.

با توجه به پیشرفت های پزشکی طی سال های اخیر، انتظار می رود که راه های بهتری برای جلوگیری از پیشرفت و حتی توقف کامل ویروس و از بین بردن آن پیدا شود. هنوز در کشورهای کمتر توسعه یافته، نرخ ابتلا بالاست و مردم درک درستی از نحوه انتقال بیماری ندارند.

نوع برخورد مردم با بیماران و افراد HIV مثبت، هنوز در بسیاری کشورهای دنیا، از جمله ایران چندان مناسب نیست و همین عامل سبب می شود تا این دسته از بیماران خود را جدایی از بدنه اصلی جامعه ببینند در صورتی که فعالیت های عادی این فرد در جامعه به هیچ وجه سبب انتقال ویروس نمی شود و رفتارهای نادرست صرفا سبب در هم شکستن روحیه بیمار می شود.

در سپتامبر سال 2015، بنیاد بیل و ملیندا گیتس، به یک موسسه تحقیقاتی مبلغ 6 میلیون دلار اهدا کرد تا کار روی واکسن HIV را آغاز کنند.

 

تاریخچه پیدایش و راه های انتقال ویروس ایدز