شهرهای مهم جهان اسلام، پایتخت‌های فرهنگ اسلامی

شارجه (امارات متحده عربی)

شارجه از سال ۱۹۹۸ در میان امارات به عنوان «پایتخت فرهنگی» شهرت یافته ‌است و توسط یونسکو به ‌عنوان پایتخت فرهنگی جهان عرب انتخاب شد. 16 سال بعد از آن دوباره توسط ISESCO به‌عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی در سال 2014 انتخاب شد. با وجود این که شارجه از لحاظ پر زرق و برق بودن از دبی و ابوظبی عقب افتاده است، اما همچنان بر میراث فرهنگی خود استوار باقی‌مانده است. سیاست فرهنگی امارت یکی از جاه ‌طلبانه‌ترین‌ها در خاورمیانه است که به داشتن انبوهی از گالری‌ها و موزه‌ها به خود می‌بالد. یکی از ابتکار عمل‌های دولت امارات این است که در نظر دارد برای نزدیک به 50 هزار خانواده، کتابخانه‌هایی فراهم کند. امارت به ‌طور منظم رویدادهای فرهنگی را نیز ترتیب می‌دهد و یکی از موارد خاص آن، جشنواره دوسالانه شارجه است که از هنرمندان بین‌المللی برای نمایش دادن آثار خود دعوت می‌کند.

مکه مکرمه

مکه مکرمه، با ارزش‌ترین مکان برای همه مسلمانان است. مکه در منطقه حجاز عربستان سعودی واقع در ساحل غربی این کشور قرار دارد و محل تولد پیامبر اسلام حضرت محمد است. هرساله میلیون‌ها نفر از سراسر جهان برای حج به مکه سفر می‌کنند تا آداب حج، که یکی از ارکان اسلام است را به‌جا آورند. مقدس‌ترین مکان در مکه، کعبه است که خانهای است که مسلمانان در هنگام حج به دور آن گردش می‌کنند. علاوه بر این خانه کعبه، همان بنای تاریخی‌ای است که همه مسلمانان به سمت آن نماز می‌خوانند. افراد غیر مسلمان اجازه دیدار از این مکان که در سال 2005 به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی انتخاب شد را ندارند، اما اهمیت این مکان برای جهان اسلام غیرقابل‌ انکار است.

مدینه منوره

مدینه منوره پس از مکه به ‌عنوان دومین مکان معنوی اسلامی جهان در نظر گرفته می‌شود. مدینه شهری است که در آن اسلام برای اولین بار توسعه پیدا کرد و مکان دفن حضرت محمد است. ازلحاظ معماری این شهر میزبان سه مسجد از قدیمی‌ترین مساجد دنیاست: مسجدالنبی، مسجد ذو قبلتین، و مسجد قبا. مسجد قبا یکی از قدیمی‌ترین مساجد جهان برشمرده می‌شود که ستون‌های آن توسط حضرت محمد بنا نهاده شده است. این مسجد در اواخر قرن بیستم مورد بازسازی اساسی قرار گرفت و در حال حاضر با داشتن شش گنبد و چهار مناره، یکی از ساختمان‌های با ابهت در افق مدینه به شمار می‌رود. مسجدالنبی یکی از بزرگ‌ترین مساجد در جهان است که آرامگاه پیامبر حضرت محمد (ص) در آن قرار گرفته و توسط یک گنبد بزرگ سبز رنگ مشخص ‌شده است. معماری داخلی چشم گیر آن نمونه خوبی از معماری اسلیمی است؛ با ترکیبی از سبک‌هایی از بازسازی‌های قبلی.

نجف اشرف

بعد از مکه و مدینه، نجف سومین شهری است که بیشترین زائرین را در جهان اسلام دارد و به ‌عنوان سومین مکان مقدس برای مسلمانان شیعه در نظر گرفته می‌شود. مسجد امام علی مکانی است که بیشترین زائرین را جذب می‌کند و توسط مسلمانان شیعه به‌عنوان محل دفن پسرعموی حضرت محمد و همچنین به‌ عنوان محل دفن حضرت نوح و آدم در نظر گرفته می‌شود. آرامگاه مجلل حضرت علی کانون مرکزی مسجد است که در سال 977 هجری قمری در اطراف آن ساخته شد. گنبد و مناره‌های این مسجد با حدود 50000 کاشی طلایی آراسته ‌شده است. در پشت این مسجد یکی از بزرگ‌ترین گورستان‌های جهان به نام وادی السلام قرار دارد. مسلمانان شیعه از سراسر جهان عرب، مرده‌های خود را برای آخرین زیارت به نزد مقبره سنگی حضرت علی می‌آورند و تابوت را قبل از دفن در وادی، اطراف آرامگاه حمل می‌کنند.

حلب (سوریه)

حلب یکی از قدیمی‌ترین سکونت‌ گاه‌های جهان است که بر اساس برخی برآوردها قدمت آن بیش از 8000 هزار سال است. با این حال، اهمیت آن در سطح جهان و در داخل، در قرن هفدهم میلادی رو به کاهش گذاشت و دمشق از آن پیشی گرفت و در سال 1946 پایتخت سوریه شد. اهمیت حلب به ‌عنوان یک مسیر تجاری که برخی از شگفت ‌انگیزترین بناهای معماری را در خود دارد، یک میراث فرهنگی ماندگار به ‌جای گذاشت. سوق حلب که قدمت آن به دوره قرون ‌وسطا می‌رسد، با داشتن غرفه‌های خیلی زیادی که در آن‌ها ابریشم و ادویه‌جات فروخته میشود، یکی از این مثال‌ها است. مسجد بزرگ حلب هم شاهدی بر تاریخ اسلامی شهر و اهمیت زمین‌شناختی آن به شمار می‌رود. متأسفانه در حال حاضر مناره‌های آن ‌که متعلق به قرن 11 بود، در جنگ‌های داخلی سوریه تخریب و تبدیل به ویرانه شده است. با وجود اینکه بسیاری از بناهای تاریخی این شهر در جنگ داخلی خراب ‌شده است، این شهر هنوز در لیست بناهای میراث جهانی یونسکو باقی‌مانده است.

طرابلس

شهر دیوارکشی شده طرابلس، یکی از بهترین شهرهای حفظ شده اسلامی به شمار می‌رود. داخل دیواره‌های شهر شماری ساختمان نمادین قرار دارد که یاد بودی از گذشته شهر به ‌عنوان یک مرکز تجاری مهم هستند. مسجد دارغوت که در قرن 16 ساخته شد، نمونه خوبی از معماری ترکی است؛ استعمارگران ترک نزدیک به 500 سال این شهر را اشغال کرده بودند. در حالی‌که دارغوت اولین مسجدی بود که توسط ترک‌ها ساخته شد، مسجد گرجی که نزدیک به طاق مارکوس اورلیوس بنا شده است، آخرین آن‌ها بود که در قرن 19 ساخته شد. داخل این ساختمان بی‌ ادعا که آراسته با سنگ مرمر ایتالیایی، کنده‌کاری مراکشی، و سرامیک‌های تونسی و 16 گنبد پیچیده حکاکی شده است.

اسکندریه (مصر)

فانوس دریایی فاروس واقع در اسکندریه، اکنون به خاطر کتابخانه، سرداب‌ها، آمفی ‌تئاتر رومی و ستون‌هایش معروف است. قدمت این شهر مدیترانه‌ای که در شمال مصر واقع ‌شده است به 331 پیش از میلاد می‌رسد،. با وجود این‌که این شهر مدعی خاورمیانه‌ای بیشتر شبیه شهرهای یونانی و رومی است، با این حال موفق به دریافت جایزه پایتخت جهان اسلام در سال 2008 شد. گذشته ناپایدار این شهر، آن را غرق در فرهنگ‌های مختلف کرده است. امروزه، این شهر تعداد خارق ‌العاده‌ای از مساجد را در خود دارد که از مساجد دوران باستان تا مساجد مدرن را شامل می‌شوند. مسجد ابو عباس المرسی که در اوایل قرن بیستم ساخته ‌شد، از لحاظ ساخت و ساز مربوط به قرن معاصر می‌باشد اما مقارن با مساجد قدیمی دیگر شهر است. یک مسجد خاص دیگر، مسجد تربانا است که از لحاظ اندازه کوچک‌تر است و ساخت آن به قرن 17 باز می‌گردد. این ساختمان دو ستون زیر مناره تأثیرگذار خود دارد که از دوران اسکندریه باستان باقی ‌مانده است.

قیروان (تونس)

داخل دیوارهای شهر، یکی از قدیمی‌ترین مسجد جهان اسلام، با نام مسجد جامع عقبة بن نافع قرار دارد که در قرن هفتم ساخته ‌شده است. قیروان در سال 670 پس از میلاد مسیح توسط اعرابی بنیان نهاده شد که با خود قرآن و آموزه‌های اسلامی را برای تونس به ارمغان آوردند. این منطقه حفاظت ‌شده، به سنت‌های خود وفادار مانده و یک میراث جهانی مهم است. مسجدِ سه درب، که کمی از مسجد جامع عقبة بن نافع جدیدتر است در سال 866 پس از میلاد توسط محمد ابن قیروان المعافری بنا نهاده شد؛ قسمت داخلی آن به روی غیر مسلمانان بسته است اما نمای بیرونی که نمونه قابل‌ توجهی از معماری آندلسی است، برای همه تحسین‌کنندگان باز است.

تریم (یمن)

تریم در جنوب یمن، در استان حضرموت واقع ‌شده است. این منطقه یکی از مذهبی ‌ترین مناطق در این کشور است، و بیشتر جمعیت آن هنوز هم در قبایل زندگی می کنند. این شهر دارای نزدیک به 365 مسجد است که قدمت برخی از آن ‌ها به قرن هفتم می ‌رسد. شاید چشم گیرترین این مساجد، مسجد المحضار باشد. این مسجد با مناره‌هایی به طول بیش از 50 متر یکی از قابل‌ تشخیص‌ترین بناها در تریم است، و به ‌عنوان یکی از بلندترین ساختمان‌های زمین در جهان در نظر گرفته می‌شود. علاوه ‌بر این یک مسجد بزرگ هم وجود دارد که کتابخانه خطی الاحقاف با بیش از پنج هزار نسخه خطی را در خود جای داده است. این کتابخانه یکی از مهم‌ترین مراکز تعلیم اسلامی کشور در نظر گرفته می‌شود و تعدادی از دانش ‌پژوهان مهم اسلامی را پرورش داده است.

تلمسان (الجزایر)

تلمسان یکی از مهم‌ترین مناطق اسلامی در شمال آفریقا است. در این شهر شاهد ادغام فرهنگ مور، آندلس، اسلامی، فرانسوی، و بربر هستیم که به‌طور جدایی‌ناپذیری در معماری، موسیقی و هنر با هم ارتباط دارند. این شهر که در قرن هشتم بنا نهاده شده است، مساجدی دارد که قدمتشان به قرن یازدهم بر می‌گردد. یکی از این مساجد خاص، مسجد جامع تلمسان است که قدمت آن به 1091 بر می‌گردد. یک نمونه خوب از سبک المراوید، محراب استادانه آن است که شامل یک گنبد بزرگ با لوستری زیبا می‌شود. مسجد دیگر، مدرسه و آرامگاه ابو مدین و یا سیدی بومدین یک نمونه متأخرتر از معماری آندلسی است. مقبره این بنا که در سال 1339 ساخته ‌شد، به زیارت‌گاهی برای مسلمانان تبدیل شد که برای دیدن آرامگاه عارف صوفی به آنجا می‌آیند. مدرسه بعدها در سال 1347 به مسجد اضافه شد که یک مدرسه مهم برای یادگیری قرآن است.

باکو (آذربایجان)

در ساحل غربی دریای خزر در شبه جزیره آب ‌شوران قرار دارد و یکی از مناطق نفت‌خیز جهان به شمار می‌رود. باکو پرجمعیت‌ترین و یکی از زیباترین شهرهای قفقاز است و وجود تعداد بسیاری از پارک‌های ساحلی و برگزاری برنامه‌های متعدد هنری از جمله موسیقی، تئاتر و اپرا بر جاذبه‌های فرهنگی این شهر افزوده است. بخش قدیمی شهر باکو )ایچری شَهر) همراه با برج و حصار قلعه شهر از سده‌های میانه برجا مانده و یکی از آثار ثبت شده در یونسکو به عنوان میراث فرهنگ جهانی است.

باکو یا (بادکوبه) در اواخر قرن نوزدهم و دهه اول قرن بیستم از بزرگ‌ترین مناطق تولید نفت جهان بود. باکوی بزرگ مشتمل بر شبه جزیره آب‌شوران دارای ۱۵ درصد منابع نفتی جهان و دارای بندرگاهی بزرگ و چندین نهاد فرهنگی است.

منبع: ویکی پدیا the culture trip / آیسسکو /