کشتی سازی ایران، درگیر آزمون و خطا

کشتی سازی در ایران علی رغم سرمایه گذاری ۲/۲ هزارمیلیارد تومانی در کشور، هنوز نتوانسته کارنامه درخشانی از خود به جای بگذارد و با وجود تلاش های صورت گرفته طی چندسال اخیر هنوز این صنعت قادر به ساخت کشتیهای اقیانوس پیما نیست.
به گزارش مانا، اگرچه صنعت کشتی سازی از قدمت طولانی برخوردار است اما سهم ایران علی رغم داشتن ۳ هزار کیلومتر ساحل آبی به دلایل مختلف، از این صنعت بسیار ناچیز است این در شرایطی است که عدم توانایی نظام بانکی کشور برای تامین فاینانس پروژه های صنایع دریایی، روند طولانی گشایش اعتبار و تصویب طرح ها برای اعطای وام باعث شده تا مشکلات این صنعت دو چندان شود، اما این همه داستان نمی تواند باشد.
● نگاه استراتژیک به کشتی سازی
به گفته برخی از کارشناسان کشتی سازی مشکلات درونی و بیرونی زیادی در صنعت کشتی سازی منجر به ناتوانی ایران در ساخت کشتی های بزرگ و اقیانوس پیما شده که البته نمی توان نقش مشکلات بیمه ای، مالی و مدیریتی را در این خصوص کتمان کرد.
در حالی که صنعت کشتی سازی در ایران به دنبال ساخت کشتی های کوچک بود؛ شرکت های کشتی سازی کره ای که عمربسیاری از آنها کمتر از شرکت های ایرانی است ساخت کشتیهای نفتکش و حضور پرقدرت در بازار جهانی را دنبال می کردند موضوعی که به نظر هرگز در ایران چندان از اهمیت و توجه بالایی برخوردار نبوده است.
به گفته یکی از مدیران این صنعت، شرکت های کره ای به صنایع دریایی خود نگاه استراتژیک داشتند و با جدیت این مساله را پی گیری می کردند؛ اما در ایران نه تنها انگیزه و علاقه ای برای این کار وجود نداشت بلکه به صورت بخشی به این موضوع نگریسته می شد در نتیجه شرکت های ایرانی از قافله تکنولوژی و ساخت کشتی عقب ماندند.
سید مهدی حسینی مشاور در شرکت مهندسی و ساخت تاسیسات دریایی با بیان این که صنایع دریایی پیچیدگی های خاص خود را دارد، می گوید: علی رغم تلاش های صورت گرفته صنایع دریایی ایران هنوز نسبت به ساخت کشتی بیگانه است.
حسینی با بیان این که هنوز از تکنولوژی ساخت کشتی آگاهی نداریم می افزاید: اگر چنین آگاهی وجود داشت باید شاهد شکل گرفتن چندین خط تولید و ساخت کشتی در ایران می بودیم.
وی ادامه داد: با این وجود باید خط تولید و ساخت ۵۰ تا ۶۰ فروند کشتی بزرگ در کشور را راه اندازی کرد اما مساله این است که به چنین موضوعی اعتقاد نداریم.
طی چند سال گذشته صنایعی مانند برق، نفت، معدن و... در ایران توسعه یافتند؛ اما گویی اراده ای برای توسعه صنعت کشتی سازی در ایران وجود ندارد.
حسینی در این ارتباط می گوید: درحالی که کشتی های خارجی را در بوشهر تعمیر می کنیم هرگز به فکر این که تولیدکننده کشتی و یا حتی صادرکننده آن باشیم نیستیم، تولیدکنندگان ایرانی هنوز خود را در این صنعت باور نکرده اند و همچنان به ساخت بلم، قایق و کشتی های کوچک دلخوش هستند مسئله ای که شرکتهای کشتیرانی را برای تامین نیاز خود ناگزیر از سفارش به شرکت های سامسونگ، دوو و شرکت های چینی کرده است.
از سال ۷۷ که موتور صنایع ایران به واسطه قراردادهای بیع متقابل و ورود شرکت های خارجی برای اجرای پروژه های نفتی روشن شد بسیاری از صنایع مانند صنایع ساخت کشتی نیز مورد توجه مسئولان قرار گرفت و باوجود آن که صنایع دریایی به واسطه پروژه های نفتی ازرونق برخوردار شد؛ اما شرکت هایی که از قبل این رنساس در صنایع ایران شکل گرفتند تنها به دنبال رفع نیاز مقطعی خود بودند و این گونه توجه این شرکتها به تامین نیازهای فراساحلی کشور معطوف شد و ساخت کشتیهای بزرگ در اولویتهای بعدی قرار گرفت، اگرچه تعدادی از شرکتهای داخلی به صورت محدود به ساخت کشتی می پردازند اما این شرکتها هنوز از آزمون ساخت کشتیهای اقیانوس پیما سربلند بیرون نیامده اند.
به اعتقاد کارشناسان عدم آگاهی نسبت به صنعت کشتی سازی منجر به عدم توفیق در این صنعت شده و این در حالی است که قبل از پرداختن به هر امری باید روش علمی و مدیریت آن را فرا گرفت که البته به نظر خلاف آن در ایران اتفاق افتاده است.
مساله این است که هنوز بسیاری از شرکت ها گمان می کنند با ساخت یک حوضچه خشک می توان در رده شرکت های سازنده کشتی قرار گرفت درصورتی که این شرکتها هنوز قادر به قبول سفارشات همانند شرکت های رقیب خود نیستند.
● مشکلات مالی
ساخت یک کارخانه کشتی سازی با همه زیرساخت های آن از جمله حوضچه و تجهیزات و تاسیسات مورد نیاز هزینه بالایی را می طلبد به همین دلیل است که بخش خصوصی در ایران چندان به فکر سرمایه گذاری مالکان و ساخت کشتی و ورود به این عرصه نیست. در حالی که به گفته بسیاری از سازندگان تجهیزات کشتی به دلیل هزینه بالای ساخت کشتی در ایران، بخش خصوصی ناگزیراز کمک و حمایت دولت است.
حسینی معتقد است هزینه های مالی تنها یک طرف قضیه است؛ اما این که بخش خصوصی و شرکت ها خود را به کنار کشیده و نظاره گر و منتظر سرمایه گذاری دولت باشند غیرمنطقی است.
وی می گوید: هر سرمایه گذاری برای سرمایه گذاری خود باید توجیه اقتصادی داشته باشد، بنابراین برای ساخت کشتی نیز باید همه جوانب کار سنجیده شود نه این که بگویند ما به عنوان بخش خصوصی بخشی از کار را انجام می دهیم و دولت باید مابقی زیرسازی ها را انجام دهد و انتظار مشارکت دولت در همه بخش ها را داشته باشند.
شرکت های دوو و سامسونگ که هم اکنون یکی از مدعیان ساخت کشتی در جهان هستند کمتر از سی سال پیش و همزمان با برخی از شرکتهای داخلی تاسیس شدند اما این که چرا سامسونگ الان به این نقطه رسیده و شرکتهای داخلی همچنان اندرخم یک کوچه مانده و برای ساخت کشتی های ۲۵ هزار تنی باید از مشارکت شرکت های خارجی بهره بگیرد سوال برانگیز است.
به راستی چه شد که سامسونگ به اینجا رسید اما شرکتهای داخلی علی رغم حمایت های دولتی نتوانسته روی پای خود بایستد به طوری که بدون این حمایتها قادر به انجام کاری نیست.
با این که به کرات گفته می شود که تکنولوژی و دانش ما بسیار پایین تر از کشورهایی مانند کره است؛ اما به گفته یکی از کارشناسان این صنعت هم اکنون از نیروی کافی و مهندسان خبره که قادر به انجام پروژه های عظیم هستند برخوردار است، در واقع مشکل این است که هنوز خود را باور نکرده و تلاشی هم در این جهت به عمل نیاورده ایم.
حسینی در این ارتباط می گوید: شرکت های سامسونگ و دوو از جمله شرکت های خوب و بزرگ صنایع کشتی سازی در دنیا هستند، این شرکت ها هر دو هفته یک کشتی با سایزهای بزرگ و متوسط می سازند این در حالی است که متوسط عمر ساخت کشتی در ایران به بیش ازیکسال می رسد.
دکتر حسینی در این ارتباط می گوید: از آنجا که صنایع در ایران براساس مطالعه علمی شکل نگرفته وسیر عادی خود را طی نکرده اند طبیعی است که به مرور گذشت زمان شاهد عقب گرد آنها و بروز مشکلات خواهیم بود.
به گفته وی هر صنعتی پیش از شکل گرفتن نیازمند مطالعه دقیق و امکان سنجی است سپس باید به دنبال سرمایه گذاری رفت؛ اما در ایران قضیه برعکس است به طوری که ابتدا کلنگ احداث کارخانه یا یک واحد صنعتی به زمین زده می شود با این تصور که مساله با چندصد میلیون تومان حل می شود اما نتیجه آن می شود که برخی از شرکت های کشتی سازی در ایران با گذشت ۲۰ سال هنوزنتوانسته اند حوضچه خشک خود را تکمیل کنند.
● تکنولوژی و مدیریت
برخلاف شرکتهای کشتی سازی خارجی، صنعت کشتی سازی ایران همانند بسیاری از صنایع دیگر همچنان در سعی و خطا است و این در حالی است که قبل از اجرای هر ایده و فکر باید به اتخاذ تدابیر لازم، برنامه ریزی و بررسی راهکارهای مدیریتی اقدام کرد و با آمادگی کامل و بررسی جوانب مختلف وارد گود ساخت کشتی شد، نه این که برای ساخت یک کشتی سه سال وقت صرف شود و سپس به این نتیجه رسید که راه رفته خطا است و باید روش دیگری را آزمود بدون آنکه اتلاف زمان و هزینه مورد توجه قرار گیرد.
اینکه برای اجرای هر پروژه ای به روش سعی و خطا و بدون استفاده از تجارب دیگران تکیه کرد در شرایطی که رقابت بین شرکت ها در این عرصه روز به روزشدیدتر می شود روش درستی به نظر نمی رسد.
دکتر حسینی در این ارتباط با اشاره به همکاری کشتی سازی ایران با شرکت های معتبر خارجی می گوید: یکی از فواید انجام کار با شرکت های خارجی انتقال فناوری و آموختن روشهای صحیح مدیریتی از آنها است.
به اعتقاد وی انتقال فناوری و تکنولوژی و شیوه های مدیریتی بسیار مهم تر از آموختن چگونگی ساخت یک واحد صنعتی و بهره برداری از آن است.
به گفته وی صنعت کشتی سازی در ایران فاقد تکنولوژی و مدیریت صحیح است، در غیر این صورت شاهد تاخیرهای چندساله در ساخت کشتی نمی بودیم و شرکت های ایرانی امروز می توانستند همپا ویا جلوتراز شرکت های کره ای در ساخت کشتی باشند.
● نتیجه گیری
با آنکه در حال حاضر ضرورت و توسعه و رونق صنعت کشتی سازی در کشور بیش از پیش احساس می شود اما برای ساخت انواع شناورها در ایران برنامه خاصی از سوی سازندگان وجود ندارد در صورتی که این بخش نیازمند برنامه ریزی بلندمدت براساس تکنولوژی و مدیریت است.

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی مانا