صنعتی شدن، الزامی جدی برای توسعه اقتصادی

صنعت یکی از بخش های مهم و اساسی اقتصاد و بستر ساز اصلی رشد و توسعه اقتصادی هر کشوری است که بدون آن هیچ گاه توسعه پایدار رخ نخواهد داد.
دروازه های اقتصادی هر کشوری زمانی آغوش خود را بر توسعه و اقتصاد پایدار باز خواهد کرد که بستر سازی های صنعتی مناسبی صورت گرفته و سرمایه گذاری های در خور توجهی روی آن صورت گیرد زیرا رشد و توسعه صنعتی است که زمینه و امکان رشد وتوسعه اقتصادی سایر بخش های اقتصادی را فراهم می کند.
صنعت برای خود و دیگر بخش های اقتصادی ابزار، ماشین آلات، مواد و سایر نهاده های اقتصادی را تولید می کند که بدون آنها بهره وری تولید بسیار پایین خواهد بود.
● رشد و توسعه صنعتی محور توسعه اقتصادی
نقش کلیدی صنعت در افزایش توان مادی انسان و قابلیت آن در افزایش توان تولید و بهره وری سایر بخشها موجب شده که رشد و توسعه صنعتی محور و کلید توسعه اقتصادی قرار گیرد و به همین دلیل است که در بسیاری از موارد اصطلاحات مربوط به توسعه صنعتی و توسعه اقتصادی را به جای یکدیگر به کار می برند اما آنچه به واقع رخ می دهد این است که بدون دستیابی به رشد و توسعه صنعتی، دستیابی به توسعه اقتصادی تقریبا ناممکن است.
● محدودیت های صنعتی شدن در کشور های توسعه نیافته
در کشورهای در حال توسعه مانند ایران دو مانع اساسی در راه رشد و توسعه صنعتی وجود دارد که برخی از آنها موانع و محدودیت های درونی و برخی موانع بیرونی هستند.
موانع و محدودیت های درونی صنعتی مانند عواملی چون داشتن ساختار سنتی صنایع، حاکم بودن مدیریت سنتی با اولویت های سیاسی و اجتماعی، فقدان آموزش های لازم در مدیران و کارکنان صنعتی، بافت سنتی تولید و عدم استفاده از روش های مدرن تولیدی و مواردی از این دست را در بر می گیرد که به نوبه خود بخش قابل توجهی از مشکلات صنعتی را از قبیل پایین بودن کیفیت محصولات و ارائه خدمات،عدم طراحی و توسعه مناسب محصول و فقدان بازاریابی و عدم مشتری گرایی و مسایلی از این دست را به درون بنگاه های تولیدی باز می گرداند و موجب ناکارآمدی شدیدی در آن می شود.
همچنین موانع و محدودیت های بیرونی صنعت، بسیار متعدد است و بخش قابل توجهی ازآن را آمادگی فضای صنعتی در کشورها برای کار کردن بنگاه های اقتصادی تشکیل می دهد که عواملی همچون میزان پس انداز و سرمایه گذاری های صنعتی، نامناسب بودن شبکه تولید صنعتی و وجود انحصار در بخش هایی از صنعت، نداشتن استراتژی توسعه صنعتی، مشخص و پراکنده بودن و رشد ناموزون صنایع، فقدان نهادهای مناسب برای توسعه صنعتی، عدم پیوند اقتصادی و صنعتی با جهان در این مسئله نقش به سزایی دارند.
● عدم آمادگی فضای صنعتی در کشور های توسعه نیافته
یکی از عوامل عمده در جهت صنعتی شدن،عدم آمادگی فضای صنعتی در کشور است که در واقع در جهت ارزیابی میزان فقدان این فضا از شاخص ها و متغیرهایی همچون کارآمدی دولت در اجرای سیاست های اقتصادی، قدرتمندی بازارهای پولی و مالی، فراهم بودن زیر ساخت ها، کارآیی تکنولوژی و فناوری در محیط اقتصادی و صنعتی، آمادگی و انعطاف پذیری نیروی کار، کارآمدی نهادهای موجود در کشور برای توسعه صنعتی استفاده شود. نکته مهمی که بایستی در این میان به آن اشاره کرد اهمیت این زیر ساخت ها در توسعه است. در کشورهای در حال توسعه ای که توانسته اند گام های اساسی در جهت توسعه یافتگی بردارند، زیر ساخت های صنعتی به نحو چشم گیری آماده شده است.
کشورهای درحال توسعه در تعریف صنعت و ارتباط آن با تکنولوژی دچار مشکلند. واقعیت آن است که صنعت دارای محتوایی به نام تکنولوژی یا فناوری است و اشتباه گرفتن آن با تکنیک به معنی فن، واژه ای نادرست است.
در واقع تکنولوژی عبارتست از تفکر در تکنیک ها و بررسی ابزارها، روش ها و شیوه هایی که در شاخه های گوناگون صنعت به کار می رود.
با این توصیف تکنولوژی شناخت سازمان یافته و صورت مشخص پذیرفته تکنیک ها و از دیدگاه بین المللی، شامل محتوای سازمانی- تکنولوژی، محتوای اطلاعات و دانش فنی تکنولوژی، محتوای توانایی های انسان تکنولوژی، محتوای ماشین آلات تکنولوژی است.
اما نکته مهمی که در جهت صنعتی شدن کشور های در حال توسعه در خصوص تکنولوژی نمودی عینی داشته و بیشتر مورد تاکید قرارمی گیرد، استفاده از جنبه سخت افزاری تکنولوژی یعنی مولفه چهارم و خرید ماشین آلات و تجهیزات بوده و ماشین آلات صنعتی پیشرفته در این کشورها نشان دهنده تکنولوژی پیشرفته محسوب می شود، در حالی که تاکید تکنولوژی در کشورهای موفق توسعه یافته، بر جنبه نرم افزاری بودن تکنولوژی است.
تکنولوژی در واقع پدیده ای است که در فضای بین المللی تولید و تجهیز شده و در فضای ملی عمل می کند.
● پیشرفت تکنولوژیکی منبع رشد اقتصادی و صنعتی
منبع رشد اقتصادی و صنعتی پیشرفت تکنولوژیکی می باشد که از روش های جدید و بهتر انجام دادن کارهای سنتی و استفاده از ابزارهای جدید به جای نیروی بدنی نتیجه می شود که این عامل سطح بالاتر تولید را با همان مقدار و همان ترکیبات و عوامل به دست داده و قادر به رساندن نوآوری های ساده حاصل تقسیم کار به سطح بالاتر تولید و مصرف بیشتر برای تمام افراد خواهند بود.
یکی از عوامل مهم رشد صنعتی، سرمایه گذاری در صنعت است که فقدان آن عاملی اساسی در ممانعت از رشد و توسعه صنعتی می باشد.
سرمایه گذاری موجب افزایش ظرفیت های تولیدی و بهبود و بهسازی ماشین آلات و تجهیزات موجود، ارتقای سطح تکنولوژی و کیفیت محصولات می شود. پس انداز منشا سرمایه گذاری است و کشورهایی که نسبت پس انداز و سرمایه گذاری به تولید ناخالص داخلی آنها بالا است در زمینه رشد و توسعه صنعتی بسیار موفق بوده اند.
در بسیاری از موارد صنعت کشور با تزریق ارز یارانه ای از جانب دولت برای سرمایه گذاری و تامین مواد اولیه و واسطه ای رشد کرده و از امکانات خود بهره برداری می کند و یکی از انگیزه های مهم در افزایش سرمایه گذاری صنعتی، به دست آوردن ارزهای ارزان قیمت و استفاده از مابه التفاوت نرخ آزاد با نرخ رسمی و یا رقابتی ارز بوده است که این موضوع بیش از آنکه برای ایجاد واحدهای صنعتی با دلایل اقتصادی و کسب سود اقتصادی از فعالیت تولیدی باشد بیانگر نوعی سودجویی از جانب سرمایه گذاران است.
در نهایت اینکه رشد و توسعه اقتصادی کشورهای توسعه نیافته نیازمند بر طرف سازی موانع فوق الذکر است که این موانع تا حد بسیار زیادی در ایران نیز وجود دارد و برای توسعه یافتگی باید برای این بخش فکری کرد.

منبع : روزنامه جوان