یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا


مطبعه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌


●چاپخانه دارالایتام الاسلامیه
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌در ‌سال ‌۱۹۲۲ ‌در ‌بیت‌المقدس ‌فلسطین ‌به ‌عنوان ‌یكی ‌از ‌معدود ‌كارگاه‌های ‌موجود ‌در ‌چارچوب ‌دارالایتام‌الاسلامیه‌الصناعیه ‌كه ‌نهاد ‌دست‌اندركار ‌سرپرستی ‌و ‌آموزش ‌یتیم‌های ‌فلسطین ‌است، ‌آغاز ‌به‌كار ‌كرد. ‌هدف ‌این ‌نهاد ‌همگراسازی ‌یتیمان ‌با ‌جامعه ‌فلسطین ‌است ‌تا ‌به ‌عنوان ‌شهروندانی ‌مولد ‌به ‌جریان ‌اجتماع ‌بپیوندند.
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌در ‌آغاز ‌به ‌عنوان ‌یك ‌كلاس ‌كوچك ‌آغاز ‌به‌كار ‌كرد ‌و ‌مدتی ‌بعد ‌به ‌یك ‌كارگاه ‌آموزشی ‌كوچك ‌تبدیل ‌شد ‌كه ‌تجهیزات ‌اندكی ‌داشت، ‌مدتی ‌گذشت ‌و ‌این ‌چاپخانه ‌به ‌یك ‌كارگاه ‌چاپ ‌تبدیل ‌شد.
دارالایتام ‌به ‌تدریج ‌از ‌هدف ‌اولیه‌اش ‌مبتنی ‌بر ‌آموزش ‌چاپ ‌فاصله ‌گرفت ‌و ‌در ‌چارچوب ‌تحولات ‌مربوط ‌به ‌چاپ ‌تجاری ‌در ‌فلسطین ‌حالت ‌یك ‌چاپخانه ‌را ‌به ‌خود ‌گرفت. چاپ ‌در ‌فلسطین ‌پس ‌از ‌پایان ‌جنگ ‌جهانی ‌اول ‌در ‌سال ‌۱۹۱۸ ‌و ‌طی ‌دوران ‌قیومیت ‌انگلیس ‌شاهد ‌تحولات ‌گوناگونی ‌بوده ‌است.
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌در ‌واقع ‌وظیفه ‌چندگانه‌ای ‌را ‌در ‌عرصه‌های ‌تربیت، ‌آموزش ‌و ‌اشتغال ‌یتیمان ‌به ‌عنوان ‌چاپكار ‌بر ‌عهده ‌داشته ‌و ‌در ‌عین ‌حال ‌در ‌چارچوب ‌تحولات ‌چاپ ‌تجاری ‌نیز ‌وارد ‌عمل ‌شده ‌است.
دارالایتام‌الاسلامیه ‌ضمن ‌ورود ‌به ‌بازار ‌چاپ ‌تجاری، ‌ناچار ‌به ‌رقابت ‌با ‌چاپخانه‌های ‌فلسطینی ‌و ‌اردنی ‌نیز ‌بوده ‌است ‌و ‌در ‌همین ‌حال ‌می‌بایست ‌پا ‌به ‌پای ‌تحولات ‌فزاینده ‌تكنولوژیك ‌در ‌بخش‌های ‌گوناگون ‌صنعت ‌چاپ ‌هم ‌حركت ‌می‌‌كرد.
دارالایتام‌الاسلامیه ‌ضمن ‌ایجاد ‌واحد ‌چاپ ‌تجاری ‌به ‌واردات ‌ماشین ‌و ‌تجهیزات ‌از ‌خارج ‌از ‌فلسطین ‌و ‌به ‌ویژه ‌از ‌بیروت ‌هم ‌همت ‌گماشته ‌است.
واحد ‌چاپ ‌تجاری ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌به ‌خصوص ‌از ‌هنگامی ‌كه ‌دانشگاه ‌الازهر ‌مصر ‌به ‌آن ‌سفارش ‌چاپ ‌قرآن ‌را ‌داد، ‌به ‌تدریج ‌دچار ‌تحول ‌شد ‌و ‌به ‌یكی ‌از ‌بزر‌گ‌ترین ‌واحدهای ‌چاپ ‌تجاری ‌در ‌فلسطین ‌تبدیل ‌شد. ‌دارالایتام ‌در ‌چاپ ‌قرآن ‌كریم ‌به ‌گونه‌ای ‌دقیق ‌و ‌فنی ‌عمل ‌كرد ‌كه ‌تحسین ‌همگان ‌را ‌برانگیخت.
كسانی ‌كه ‌در ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌آموزش ‌دیده‌اند، ‌غالباً ‌به ‌افرادی ‌كاملاً ‌ماهر ‌تبدیل ‌می‌شوند ‌و ‌در ‌چاپخانه‌هایی ‌كه ‌به‌كار ‌مشغول ‌می‌شوند، ‌بسیار ‌خوب ‌عمل ‌می‌كنند.
●تحولات ‌تكنولوژیك ‌
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌از ‌همان ‌بدو ‌تأسیس، ‌واحدهای ‌مختلفی ‌ایجاد ‌كرد ‌كه ‌به ‌تدریج ‌نظیر ‌هر ‌سازمان ‌دیگری، ‌رو ‌به ‌توسعه ‌گذاشت ‌و ‌مطابق ‌با ‌نیازهای ‌بازار ‌رشد ‌كرد. ‌واحد ‌حروفچینی ‌اولین ‌واحدی ‌بود ‌كه ‌در ‌این ‌چاپخانه ‌اعلام ‌موجودیت ‌كرد.
در ‌بخش ‌حروفچینی، ‌طی ‌سال‌ها ‌با ‌كنار ‌هم ‌قرار ‌دادن ‌حروف ‌سربی، ‌حروفچینی ‌می‌‌كردند. عمر ‌الغرابلی ‌مدیر ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌می‌گوید: ‌<شناخت ‌حروف، ‌سنگ ‌پایه ‌هنرهای ‌گرافیكی ‌است.>
واحد ‌حروفچینی ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌پا ‌به ‌پای ‌تحولات ‌جلو ‌آمده ‌و ‌خود ‌را ‌با ‌مراحل ‌بعدی ‌حروفچینی ‌یعنی ‌لاینوتایپ ‌و ‌تكنولوژی ‌كامپیوتری ‌تطبیق ‌داده ‌تا ‌خود ‌را ‌با ‌شرایط ‌كنونی ‌اینترنت ‌هماهنگ ‌سازد.
یادآوری ‌این ‌نكته ‌مهم ‌است ‌كه ‌این ‌چاپخانه ‌تعداد ‌زیادی ‌از ‌حروف ‌قدیمی ‌خود ‌را ‌حفظ ‌كرده ‌تا ‌كلكسیونی ‌تاریخی ‌از ‌تحولات ‌حروفچینی ‌را ‌داشته ‌باشد.
پس ‌از ‌تأسیس ‌واحد ‌حروفچینی ‌به ‌عنوان ‌نخستین ‌واحد ‌چاپخانه، ‌مدیریت ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌توجه ‌خود ‌را ‌بر ‌بخش‌‌های ‌دیگری ‌متمركز ‌ساخت ‌كه ‌آنها ‌نیز ‌مثل ‌بخش ‌حروفچینی ‌با ‌تحولات ‌همگام ‌شدند. ‌این ‌بخش‌ها ‌عبارتند ‌از: ‌
- ‌واحد ‌عكاسی ‌و ‌زینك ‌و ‌صنعت ‌فیلم ‌ترانسپارنت ‌
- ‌واحد ‌چاپ‌
- ‌واحد ‌صحافی ‌و ‌متعلقات ‌آن ‌
یكی ‌از ‌نمونه‌های ‌استمرار ‌روند ‌پیشرفت ‌در ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌رسیدن ‌به ‌ماشین ‌<چاپ ‌دستی> ‌است ‌كه ‌یكی ‌از ‌مهم‌ترین ‌ماشین‌های ‌چاپ ‌در ‌پنج ‌سال ‌اول ‌تأسیس ‌چاپخانه ‌به ‌شمار ‌می‌‌رفت.
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌توانست ‌در ‌سال ‌۱۹۲۸ ‌یك ‌ماشین ‌مان‌رولند ‌تهیه ‌كند. ‌سال ‌۱۹۵۱ ‌با ‌یك ‌ماشین ‌چاپ ‌پولی ‌اتوماتیك ‌همراه ‌شد ‌و ‌سال ‌۱۹۵۲ ‌هم ‌یك ‌هایدلبرگ ‌به ‌مجموعه ‌قبلی ‌اضافه ‌شد. ‌افزودن ‌بر ‌این ‌موارد ‌یك ‌ماشین ‌ژوهانسبورگ ‌هم ‌در ‌سال ‌۱۹۵۳ ‌وارد ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌شد.
در ‌فاصله ‌سال‌های ‌۶۵-۱۹۶۴ ‌مدیریت ‌چاپخانه، ‌دو ‌ماشین ‌هایدلبرگ ‌سیلندری ‌وارد ‌كرد ‌و ‌سپس ‌در ‌آغاز ‌دهه ‌هفتاد ‌بود ‌كه ‌دارالایتام ‌كار ‌بر ‌روی ‌افست ‌را ‌آغاز ‌كرد. البته ‌این ‌كار ‌در ‌واقع ‌با ‌اتخاذ ‌مجموعه‌ای ‌از ‌رویه‌های ‌سنتی ‌و ‌جدید ‌همراه ‌بود ‌و ‌به ‌بروز ‌مشكلاتی ‌هم ‌انجامید ‌تا ‌این‌كه ‌به ‌تدریج ‌پس ‌از ‌این‌كه ‌در ‌سال ‌۱۹۷۶ ‌یك ‌رولند ‌افست ‌به ‌امكانات ‌قبلی ‌اضافه ‌شد، ‌مشكلات ‌مزبور ‌رو ‌به ‌كاهش ‌گذاشت.
در ‌بخش ‌عكاسی ‌و ‌مونتاژ ‌هم ‌چاپخانه ‌توانست ‌در ‌سال ‌۱۹۷۸ ‌با ‌یك ‌تحول ‌بزرگ ‌مواجه ‌شود ‌و ‌آن ‌هنگامی ‌بود ‌كه ‌مدیریت ‌چاپخانه ‌یك ‌ایمیج‌ستر ‌وارد ‌كرد ‌كه ‌با ‌آن ‌فیلم ‌ظاهر ‌می‌‌كرد ‌و ‌با ‌ماشین ‌افست ‌ژوستین ‌كه ‌چاپخانه ‌از ‌قبل ‌در ‌اختیار ‌داشت، ‌كار ‌می‌‌كرد. ‌این ‌ماشین ‌بسیار ‌دقیق ‌و ‌تمیز ‌كار ‌می‌‌كرد.
ایمان ‌مشتهی ‌می‌‌گوید:‌ ‌<روحیه ‌استفاده ‌از ‌تكنولوژی ‌جدید ‌جزو ‌خصایص ‌همیشگی ‌مدیریت ‌چاپخانه ‌دارالایتام ‌اسلامیه ‌بوده ‌و ‌اگر ‌اشغال ‌اسرائیل ‌از ‌ژوئن ‌۱۹۶۷ ‌نبود، ‌این ‌روند ‌به ‌بروز ‌تحولات ‌گسترده‌تر ‌منجر ‌می‌‌شد.> ‌می‌‌توان ‌این ‌موضوع ‌را ‌با ‌یك ‌نگاه ‌به ‌خریدهای ‌چاپخانه ‌درك ‌كرد، ‌اشغالگری ‌باعث ‌شد ‌تا ‌پس ‌از ‌سال ‌۱۹۹۸ ‌یعنی ‌۴ ‌سال ‌بعد ‌از ‌تشكیل ‌حاكمیت ‌فلسطینی ‌به ‌خاطر ‌محدود ‌ساختن ‌اشتغال ‌فلسطینیان، ‌این ‌دستور ‌داده ‌شود ‌كه ‌چاپخانه‌ها ‌بیش ‌از ‌یك ‌جی‌تی‌او ‌نداشته ‌باشند.
علاوه ‌بر ‌این، ‌نمی‌‌شد ‌از ‌این ‌ماشین ‌در ‌بخش ‌قدیمی ‌بیت‌المقدس ‌استفاده ‌كرد، ‌اما ‌در ‌ابودیس ‌در ‌شرق ‌بیت‌المقدس ‌این ‌مسأله ‌از ‌سال ‌۱۹۹۴ ‌محرز ‌شد. ‌علت ‌این ‌امر، ‌استفاده ‌از ‌ماشین‌ها ‌در ‌مسیر ‌تولید ‌ملی ‌و ‌استفاده ‌از ‌نیروی ‌كار ‌رایگان ‌موجود ‌در ‌بخش‌های ‌روزنامه‌نگاری ‌و ‌چاپ ‌در ‌حوزه ‌دولت ‌فلسطین ‌و ‌كمك ‌به ‌مقامات ‌در ‌ایجاد ‌تسهیلات ‌برای ‌سازمان‌های مدنی ‌فلسطینی ‌بود.
●شرایط ‌كنونی ‌
مشكلات ‌مالی، ‌وخامت ‌اوضاع ‌در ‌مناطق ‌فلسطینی، ‌ادامه ‌اشغالگری ‌اسرائیلی‌ها ‌و ‌سیاست‌های ‌خشونت‌آمیز ‌آنان ‌كه ‌تمام ‌جنبه‌های ‌زندگی ‌فلسطینی‌ها ‌را ‌تحت‌ ‌تأثیر ‌قرار ‌می‌‌دهد، ‌باعث ‌شد ‌تا ‌روند ‌بهبود ‌تكنولوژیك ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌با ‌دو ‌وقفه ‌مواجه ‌شود. ‌از ‌سوی ‌دیگر، ‌كمك‌های ‌عربی ‌و ‌اسلامی ‌نیز ‌ناچیز ‌است ‌و ‌این ‌مشكلات ‌دست ‌به‌دست ‌هم ‌داده ‌و ‌شرایط ‌كنونی ‌را ‌برای ‌چاپخانه ‌دارالایتام، ‌رقم ‌زده ‌است. ‌در ‌همین ‌حال ‌باید ‌بر ‌این ‌نكته ‌هم ‌اشاره ‌كرد ‌كه ‌خود ‌حاكمیت ‌ملی ‌فلسطین ‌(دولت ‌فلسطین) ‌هم ‌به ‌دلیل ‌مشكلات ‌مالی، ‌نمی‌‌تواند ‌به ‌چاپخانه ‌كمك ‌كند.
عمر ‌الغرابلی ‌می‌‌گوید: ‌علی‌رغم ‌این ‌شرایط ‌تلخ، ‌ما ‌از ‌چاپخانه ‌قدیمی ‌دارایی‌هایی ‌داریم ‌كه ‌می‌‌توان ‌از ‌جمله ‌آن‌ها ‌به ‌ماشین‌ها ‌و ‌تجهیزات ‌اشاره ‌كرد. ‌به ‌عنوان ‌مثال ‌در ‌واحدهایمان ‌ماشین‌ها ‌و ‌تجهیزات ‌نیمه ‌مدرنی ‌داریم ‌كه ‌هنوز ‌كار ‌می‌‌كنند ‌و ‌علاوه ‌بر ‌این ‌ماشین‌ها، ‌در ‌واحدهای ‌حروفچینی، ‌عكاسی، ‌مونتاژ ‌و ‌صحافی ‌هم ‌امكاناتی ‌داریم.
الغرابلی ‌می‌‌افزاید:‌ ‌واحد ‌چاپ، ‌یك ‌ماشین ‌افست ‌هایدلبرگ ‌۱۰۰*۷۰ ‌سانتی‌متری ‌دارد ‌و ‌یك ‌ماشین ‌افست ‌رولند ‌۶۰*۹۰ ‌كه ‌به ‌امكان ‌شماره‌زنی ‌و ‌پانچ ‌هم ‌مجهز ‌است. ‌دو ‌ماشین ‌افست ‌<هامادا> ‌هم ‌داریم ‌كه ‌تا ‌ابعاد ‌۲۵*۳۵ ‌را ‌جواب ‌می‌‌دهند. ‌علاوه ‌بر ‌این‌ها، ‌دو ‌ماشین ‌افست ‌ژوستین ‌هم ‌داریم ‌كه ‌تا ‌ابعاد ‌۲۵*۳۵ ‌جواب ‌می‌‌دهند. ‌البته ‌سه ‌ماشین ‌هایدلبرگ ‌دیگر ‌هم ‌برای ‌شماره‌زنی ‌و ‌پانچ ‌داریم.
ماشین‌های ‌موجود ‌قادرند ‌انواع ‌چاپ‌های ‌رنگی ‌و ‌سیاه ‌و ‌سفید ‌را ‌در ‌ابعاد ‌مختلف ‌جواب ‌دهند. ‌اكثر ‌ماشین‌ها ‌از ‌آلمان ‌و ‌توسط ‌نمایندگی ‌كه ‌در ‌فلسطین ‌مستقر ‌است، ‌وارد ‌می‌‌شوند.
فلسطینی‌ها ‌اساساً ‌ماشین‌های ‌آلمانی ‌را ‌قبول ‌دارند، ‌ضمن ‌این‌كه ‌این ‌ماشین‌ها ‌از ‌نظر ‌كیفیت ‌خوب ‌هستند ‌و ‌كم‌تر ‌خراب ‌می‌‌شوند، ‌قطعات ‌یدكی ‌آن‌ها ‌هم ‌ارزان ‌است ‌و ‌با ‌خدمات ‌خوبی ‌هم ‌حمایت ‌می‌‌شود.
چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌یكی ‌از ‌چاپخانه‌های ‌قدیمی ‌و ‌مشهور ‌فلسطین ‌است ‌و ‌به ‌واقع ‌از ‌آنجایی ‌كه ‌در ‌عمل ‌به ‌یك ‌آموزشگاه ‌چاپ ‌در ‌فلسطین ‌تبدیل ‌شده، ‌از ‌كمك‌های ‌مالی ‌و ‌فنی ‌آژانس‌های ‌عربی ‌و ‌اسلامی ‌هم ‌برخوردار ‌است ‌و ‌اگر ‌پای ‌ایجاد ‌یك ‌موزه ‌چاپ ‌برای ‌فلسطین ‌در ‌میان ‌بیاید، ‌چاپخانه ‌دارالایتام‌الاسلامیه ‌كاندیدای ‌اول ‌خواهد ‌بود.
گفته ‌می‌‌شود ‌چاپخانه ‌دارالایتام ‌اسلامیه ‌این ‌قابلیت ‌را ‌دارد ‌كه ‌چاپ ‌در ‌فلسطین ‌را ‌متحول ‌سازد، ‌اما ‌پرسش ‌این‌جاست ‌كه ‌این ‌اتفاق ‌چه ‌وقت ‌رخ ‌خواهد ‌داد.
منبع : مجله صنعت چاپ


همچنین مشاهده کنید