نوشابه‌های غیرالکلی

نوشابه‌های غیرالکلی آشامیدنی‌هائی هستند که از اختلاط آب قابل شرب، آب‌میوه طبیعی یا مصنوعی با مواد شیرین‌کننده طبیعی (ساکاروز و قند اینورت)، مواد اسیدی‌کننده (اسیدسیتریک، مالیک، تارتاریک، آسکوربیک) و نگهدارنده‌ها (اسیدبنزوئیک و بنزوات‌ها)، موادتامپون و بافر (استات‌ها، کربنات‌ها، سیترات‌ها، و یا تارتارات‌های سدیم و پتاسیم) مواد پاک‌کننده و اموسیون‌دهنده مانند: لستین، مواد ابری‌کننده مانند روغن‌های خوراکی، طعم‌دهنده و عصاره‌های مختلف (نوع کولا، پرتقالی، ساده یا میوه‌ای)، رنگ‌های خوراکی مجاز، و به‌صورت گازدار (گازکربنیک به میزان ۲ تا ۳ گرم در یک بطری معمولی) یا بدون گاز تهیه می‌شوند.
برای تولید ابتدا شکر و سایر موادشیمیائی را با مقدار لازم آب مخلوط و صاف‌کرده و حرارت مخلوط را به ۷۵ درجه سانتی‌گراد رسانیده و به سرعت سرد می‌کنند و سپس با مقداری آب تصفیه و سرد شده مخلوط‌کرده و سپس در غلظت مشخصی در دستگاه کربناتور با گازکربنیک کافی مخلوط و در ظروف مختلف بسته‌بندی می‌کنند. فساد نوشابه‌ها توسط رسوب، کدورت، حالت ژله‌مانند، تغییرات در رنگ و بی‌مزه شدن آنها مشخص می‌شود. که در اثر مصرف و به‌کار بردن آب سخت و سنگین و دارای املاح زیاد، وجود هوا در فضای خالی ظروف محتوی نوشابه، کلر آزاد در آب مصرفی (براثر کلریته کردن قبلی آب)، آلودگی‌های فلزی در آب، وجود میکروارگانیسم‌ها و فرمانتاسیون حاصل می‌شود.
● نوشابه‌های گازدار
براساس استاندارد ملی ایران، نوشابه‌های گازدار به ۵ نوع تقسیم می‌شوند:
۱. نوشابه‌گازدار نوع کولا، ۲. نوشابه‌های گازدار نوع طعم‌دار رنگی، ۳. نوشابه‌های گازدار طعم‌دار بی‌رنگ، ۴. نوشابه‌های گازدار میوه‌ای، ۵. نوشابه‌های گازدار نوع بدون طعم و رنگ (سوداها).
آب‌معدنی گازدار به‌علت ویژگی‌های طبیعی خاص جزء این‌دسته از نوشابه‌ها نیستند.
● ویژگی‌های نوشابه‌های گازدار:
وضع ظاهری: فراورده باید کاملاً یکنواخت و عاری از هرگونه موادمعلق و رسوب و ذرات خارجی باشد.
رنگ: رنگ فراورده باید مطابق با نوع خاص خود بوده و ثبات رنگ داشته باشد.
طعم و بو: فرآورده باید دارای طعم و بوی خاص میوه‌ها، گیاهان و طعم‌دهنده‌های خاص خود بوده و عاری از هرگونه بوهای خارجی و غیرطبیعی و ترشیدگی و کپک‌زدگی باشد.
آب: آب موردنظر در نوشابه‌ها باید از نظر ویژگی‌های میکروبیولوژی و فیزیکوشیمیائی با حد مطلوب استاندارد آب آشامیدنی مطابقت داشته و علاوه بر آن دارای ویژگی‌های زیر نیز باشد.
۱. مقدار کلر مرحله‌نهائی تصفیه صفر باشد.
۲. قلیائی بودن کل برحسب کربنات بیشتر از ۵۰ میلی‌گرم در کیلو نباشد.
۳. میزان آهن موجود در آب مورد مصرف نوشابه نباید از ۱/۰ میلی‌گرم در کیلوگرم تجاوز نماید.
نوشابه‌های گازدار نوشابه‌هائی هستند که از اختلاط آب، گازکربنیک و ترکیبات زیر به‌دست می‌آیند:
الف) شکر و سایر شیرین‌کننده‌ها
ب) مواد افزودنی
● شیرین‌کننده‌ها
استفاده از قندهای زیر در نوشابه‌ها مجاز است: شکر، گلوکز، فروکتوز
همچنین استفاده از شیرین‌کننده‌های (آسپارتام، آسه‌سولفام، سوربیتول و...) در نوشابه‌های خاص رژیمی منوط به اخذ مجوز از مراجع ذی‌صلاح و رعایت مقررات و ضوابط برچسب‌گذاری غذاهای رژیمی و رعایت استانداردهای مربوطه در نوشابه‌های گازدار است.
گازکربنیک مورد مصرف در نوشابه‌ها باید طبق استاندارد به میزان تعیین شده باشد.
● موادافزودنی
۱. رنگ‌ها: رنگ‌های خوراکی و طعم‌دهنده‌های خوراکی
۲. اسیدی‌کننده‌ها: اسیدسیتریک، اسیدمالیک، اسیدتارتاریک، اسیدفسفریک (حداکثر به میزان ۷۰۰ گرم در کیلوگرم)
۳. نگهدارنده‌ها: نمک‌های سدیم و پتاسیم اسید بنزوئیک (به میزان حداکثر ۱۵۰ میلی‌گرم در کیلوگرم)، سوربیک اسید و نمک‌های سدیم و پتاسیم (به میزان حداکثر ۵۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم)
۴. آنتی‌اکسیدان‌ها: آنتی‌اکسیدان‌ها و ضد کف‌ها نیز بایستی طبق استاندارد به میزان تعیین شده باشند.
۵. ابری‌کننده‌ها: مانند روغن‌نباتی، صمغ رزین، استرهای آنها برای ایجاد حالت ابری مناسب هستند.
۶. یافرها: استات‌های سدیم، پتاسیم، کربنا‌ت‌های سدیم، پتاسیم، و سیترات‌های سدیم، پتاسیم و تارتارات‌ها و ارتوفسفات‌های سدیم، پتاسیم و کلسیم.
۷. مواد پایدارکننده و امولسیون‌کننده: کتیرا، پکتین، لیسین
۸. کافئین: کافئین موجود در نوشابه‌ها چنانچه از نوع عصاره کولا به آن اضافه شود نباید از ۱۰۰ گرم تجاوز کند.
۹. آلوده‌کننده‌ها: میزان آلوده‌کننده‌های موجود در نوشابه‌های گازدار تباید از حد تعیین‌شده در زیر تجاوز کند: ارسنیک (حداکثر ۱/۰ میلی‌گرم در کیلوگرم)، سرب (حداکثر ۲/۰ میلی‌گرم در کیلوگرم)، مس (حداکثر ۵/۰ میلی‌گرم در کیلوگرم).
● بسته‌بندی
انواع نوشابه‌های گازدار بایستی در ظروف تمیز و غیرقابل نفوذ شیشه‌ای یا قوطی فلزی و پلاستیکی مجاز طبق استاندارد بسته‌بندی شود. و حجم محتوی نوشابه نباید کمتر از ۹۵ درصد حجم ظروف باشد.
● نشانه‌گذاری
روی ظروف بسته‌بندی نوشابه‌های گازدار مشخصات زیر باید به فارسی و در صورت صادرات علاوه بر زبان فارسی به زبان مورد درخواست کشور خریدار نوشته شود:
نام و نوع فرآورده، نام و نشانی تولیدکننده، فهرست کلیه مواد متشکله، تاریخ تولید و انقضای مصرف، شمارهٔ پروانه ساخت از وزارت بهداشت، شرایط نگهداری و در مورد نشانه‌های خاص رژیمی مقررات برچسب‌گذاری خاص رژیمی درج شود.

منابع:
کتاب روش‌های آزمون شیمیائی موادغذائی (تألیف دکتر محسن ماجدی)
استاندارد ملی ایران به شمارهٔ ۱۲۵۰ نوشابه‌های گازدار ویژگی‌ها
کتاب کنترل کیفی و آزمون‌های شیمیائی موادغذائی (دکتر ویدا پروانه)

منبع : مجله بهکام