اختلال کنترل تکانه‌ای طبقه‌بندی‌نشده

بیماران دچار اختلالات کنترل تکانه نمی‌توانند در مقابل تکانه‌ها، تمایلات یا کشش به انجام عمل آزارشان نسبت به خودشان با دیگران مقاومت کنند.

بیماران ممکن است آگاهانه سعی کنند در مقابل تکانه‌ها مقاومت و یا رفتارشان را برنامه‌ریزی کنند یا نکنند. بیماران قبل از انجام عمل احساس تحریک یا تنش فزاینده و بعد از آن احساس شادی، رضایت و آزادی دارند و ممکن است احساس پشیمانی، گناه یا سرزنش خود داشته باشند یا نداشته باشند. ۶ طبقه‌بندی DSM-IV-TR عبارتند از:

۱. اختلال انفجاری ادواری: دوره‌های پرخاشگری منجر به آزار دیگران

۲. کلپتومانیا: دزدی‌های مکرر یا دزدی از مغازه‌ها

۳. قماربازی بیمارگون: دوره‌های قمار که منجر به تخریب اقتصادی اجتماعی، مقروض شدن و فعالیت‌های غیرقانونی شود.

۴. جنون آتش‌افروزی: آتش‌افروزی عمدی

۵. تریکوتیلومانیا: کشیدن وسواسی موها که منجر به ایجاد طاسی منطقه‌ای شود (آلوپسی آره‌آتا ـ Alopecia areata)

۶. اختلال کنترل تکانه‌ای طبقه‌بندی‌نشده: طبقه‌بندی باقیمانده، مثال: خرید کردن وسواسی، اعتیاد به اینترنت، رفتار جنسی وسواسی

تشخیص، علایم و نشانه‌ها

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای اختلال انفجاری ادواری:
	الف ـ دوره‌های فراوان مجزای ناتوانی در کنترل تکانه‌های پرخاشگری که منجر به اعمال تهاجمی جدی یا تخریب اموال می‌شوند.
	ب ـ میزان پرخاشگری و تهاجمی که در طی دوره‌ها آشکار می‌شود، متناسب با هرگونه عامل استرس‌زای روانی اجتماعی نیست.
	ج ـ دوره‌های پرخاشگری توسط یک اختلال روانی دیگر بهتر توجیه نمی‌شوند (مثلاً اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال پسیکوتیک، مانیک، اختلال سلوک یا اختلال نقص توجه - بیش‌فعالی) ناشی از آثار مستقیم فیزیولوژیک یک دارو (مثلاً سوءمصرف مواد یا دارو) یا یک بیماری طبی عمومی (مثلاً ضربه به سر، آلزایمر) نیستند.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای کپلتومانیا:
	الف ـ ناتوانی مکرر برای مقاومت در مقابل تکانه دزدیدن اشیاء که استفاده شخصی یا ارزش مادی ندارند.
	ب ـ احساس فزاینده تنش بلافاصله قبل از دزدی.
	ج ـ احساس آرامش، شادی و لذت در زمان دزدی.
	د ـ دزدی برای بیان عصبانیت یا انتقام و در پاسخ به هذیان یا توهم نیست.
	هـ ـ دزدی توسط اختلال سلوک، اپیزود مانیک یا اختلال شخصیت ضداجتماعی قابل توجه نیست.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای جنون آتش‌افروزی:
	الف ـ آتش‌افروزی ارادی و از روی قصد بیشتر از یک مورد.
	ب ـ تنش یا تهییج احساسی قبل از انجام عمل.
	ج ـ فریفتگی، علاقه، کنجکاوی یا جذب شدن به آتش و زمینه‌های موقعیتی آن (مثلاً لوازم مرتبط با آتش، استفاد‌ه‌ها، نتایج).
	د ـ احساس آرامش، شادی و لذت هنگام آتش‌افروزی، شاهد بودن یا شرکت کردن در نتیجه آن.
	هـ ـ آتش‌افروزی برای منافع مالی، پنهان کردن فعالیت‌های جنائی، میان عصبانیت یا انتقام، به‌عنوان یک نظریه اجتماعی و سیاسی، بهتر کردن سطح زندگی شخص، در پاسخ به یک هذیان یا توهم یا به‌عنوان نتیجه قضاوت نادرست (مثلاً در دمانس، عقب‌ماندگی ذهنی، مسمومیت با مواد) نیست.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای قماربازی بیمارگون:
	الف ـ قماربازی دائم و مکرر غیرتطابقی که با ۵ یا بیشتر از موارد زیر مشخص می‌شود:
		۱. قماربازی ذهن بیمار را اشغال کرده است. (مثلاً اشتغال ذهن با تجارب گذشته قمار، عقب‌ انداختن یا برنامه‌ریزی برای شرط‌بندی بعدی یا تفکر در مورد روش‌های به‌دست آوردن پول برای قمار).
		۲. نیاز به قمار یا مقادیر فزاینده پول دارد تا به هیجان موردنظر برسد.
		۳. تلاش‌های ناموفق مکرر برای کنترل یا کنار گذاشتن قمار نشان می‌دهد.
		۴. هنگام تلاش برای کنار گذاشتن قمار بی‌قرار و تحریک‌پذیر است.
		۵. برای به‌دست آوردن راهی برای گریز از مشکلات یا برطرف کردن دیسفوری (مثلاً احساس ناتوانی، گناه، افسردگی و اضطراب) قمار می‌کند.
		۶. بعد از باختن پول در قمار، برای تسویه حساب و بردن پولی که باخته برمی‌گردد.
		۷. به اعضاء خانواده، درمانگر یا سایرین دروغ می‌گوید تا میزان گرفتاریش در قمار را پنهان کند.
		۸. برای تأمین پول به اعمال غیرقانونی از جمله جعل، کلاه‌پردازی، دزدی یا اختلاس دست می‌زند.
		۹. رابطه مشخص با فردی دیگر، شغل یا موقعیت تحصیلی یا شغلی را به‌علت قمار از دست داده یا به مخاطره انداخته است.
		۱۰. برای تأمین پول برای بهبود وضعیت مالی، سخت به دیگران وابسته است.
	ب ـ رفتار قماربازی را با یک اپیزود مانیک بهتر نمی‌توان توجیه کرد.

- معیارهای تشخیصی DSM-IV-TR برای تریکوتیلومانیا:
	الف ـ کندن مکرر مو که موجب از دست دادن قابل توجه موها شود.
	ب ـ احساس فزاینده تنش بلافاصله قبل از کندن مو یا هنگام مقاومت در مقابل رفتار.
	ج ـ احساس شادی، رضایت یا آرامش با کندن مو.
	د ـ این اختلال با سایر اختلالات طبی بهتر توجیه نمی‌شود و به‌علت یک بیماری طبی عمومی (مثلاً شکلات پوستی) نیست.
	هـ ـ این اختلال باعث ناراضی قابل توجه از نظر بالینی یا نقص در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر حیطه‌های مهم عملکردی می‌شود.

اپیدمیولوژی

- در کلپتومانیا و تریکوتیلومانیا شمار زنان بیشتر است.

- قماربازی بیمارگون، ۳-۱ درصد جمعیت بالغین آمریکائی را دربرمی‌گیرد.

- در اختلال انفجاری ادواری، قماربازی بیمارگون، جنون آتش‌افروزی تعداد مردان بیمار از زنان بیشتر است.