مالیات اصناف درتاریخ

هر صنف متشکل از مجموعه استادان صنف بود که با کمک کارگران و شاگردان فعالیت می کردند استادان هر صنف معمولا از میان خود یکیا ز افراد مورد اعتماد را که حداقل دو سوم استادان صنف به او رای تمایل می دادند نامزد ریش سفیدی یا کدخدائی صنف می کردند و ان را به شهادت نقیب المکل که سرپرستی کد خدایان اصناف و محلا ت و نیابت کلانتر شهر را داشت و آنگاه آن را برای صدور حکم و به کلانتر شهر معرفی می کردند

تاریخچه مالیات اصناف درایران به دوره صفویه برمی گردد.

در دوره صفویه به علت رونق اقتصادی کشور و رشد شهر نشینی، بر شمار اصناف و میزان کار و کوشش آنها افزوده شد. در این دوره نیز اصناف زیر نظر دستگاه حکومت شهر از استقلال کامل بی بهره بودند. انجمنهای صنفی زیر نظر دستگاه حکومتی شهر بودند. داروغه از نظر انتظامی و امور جزائی با کمک عسها، بازارها را تحت نظارت داشت. محتسب بر جزئیات فعالیتهاین اصناف از لحاظ کیفیت کار و اوزان و مقایسات و تنظیم فهرست قیمتهای جاری نظارت می‌کرد و خلافکاران را به شدیدترین وجهی کیفر می‌داد و کلانتر شهر نیز که به ظاهر باید از اصناف حمایت کند عملا مهمترین وظیفه اش سهمیه بندی مالیاتها بود و در واقع واسطه‌ای میان دستگاه مالیاتی و پیشه وران شهری بود.

هر صنف متشکل از مجموعه استادان صنف بود که با کمک کارگران و شاگردان فعالیت می‌کردند . استادان هر صنف معمولا از میان خود یکیا ز افراد مورد اعتماد را که حداقل دو سوم استادان صنف به او رای تمایل می‌دادند نامزد ریش سفیدی یا کدخدائی صنف می‌کردند و ان را به شهادت نقیب المکل که سرپرستی کد خدایان اصناف و محلا ت و نیابت کلانتر شهر را داشت و آنگاه آن را برای صدور حکم و به کلانتر شهر معرفی می‌کردند. میرزا رفیعا در دستور الملوک خود در این باره نوشته است : رضانامچه تعیین استا دان اصناف و کد خدایان محلات که موافق دستور منوط به رضای چهار دانگ از هر صنف محله می‌باشد به اعتراف جماعت مزبور نقیب شهادت می‌نویسد و بعد از آن کلانتر تعلیقه می‌دهد . میرزا رفیعا در شرح وظایف کلانتر اصفهان نیزچنین آورده است : کدخدایان محلات و استادان اصناف بر نصب او منصوب و به عزل او معزول می‌باشند و احدی رامد خلیتی نیست»

انجمنهای صنفی از نظر دستگاه حکومت وسیله مناسبی بودند تا سازمان گرد اوری مالیات و بیگاری بتواند با پیشه وران شهری به طور دسته جمعی روبرو شود و به اسانی وظیفه اش را انجام دهد. چنان که سلسله مراتب مذکور که از کلانتر آغاز و از طریق نقیب الملک و ریش سفیدان یا کدخدایان اصناف به استادان صنف منتهی می‌شد.

دربرخی از شهرها، همه اصناف را در یک سازمان واحد متشکل می‌کردند. مانند اصناف شهر نخجوان در اواخر سده دوازدهم و اوایل سده سیزدهم هجری قمری، در این صورت همه اصناف یک رئیس داشتند. ولی هر صنفی مراسم و جشنهای خود را جداگانه اجرا می‌کرد. اوایل سده گذشته در شهرهای آذربایجان شمالی (قفقاز) ریاست اصنفا شهر با یک نقیب یا اوستا باشی بود. شغل وی که رهبری روحانی اصناف را داشت انتخابی بود.

تعیین مالیات صنف و توزیع ان با نظر کدخدای صنف میان پیشه وران توزیع کالاها میان پیشه وران، تعیین قیمتها و تنظیم روابط هر صنف با اصناف همسایه بود. وظیفه اساسی ریش سفیدان نظارت بر آموزش استادن به شاگردان گرد آوری مالیاتها واسطه شدن میان بازرگانان و پیشه وران بود.

انجمن صنفی، در واقع مجموعه‌ای از استادن هر صنف بود که پرداخت کننده مالیات و عوراض بودند. هر استاد می‌توانست به میل خود شاگردانی داشته باشد. هر استاد در ایروان به طور متوسط یک شاگرد داشت و در اوایل قرن نوزدهم، ۷۲۲ استاد و ۶۶۷ شاگرد در ان شهر اشتغال داشتند. سن ورود به شاگردی معمولا از ۱۲سالگی بود و ۱۰ سال طول می‌کشید تا شاگرد به مقام استادی برسد استادان امور حقوقی دریافت نمی‌کرد ولی به همراه غذا و لباس شاگردانه می‌گرفت و هنگام ارتقا به مقام استادی کمربند مخصوصی با تصویب کلانتر دریافت می‌کرد در مواردی نیز اصناف کارگر روز مزد استخدام می‌کردند برخی از پیشه وران کارگر روز مزد می‌گرفتند و برخی دیگر هم کارگر روز مزد و هم شاگرد داشتند.

به نظر کوزنتسوا اصناف در این دوره یک سازمان مالی و اداری بودند که در داخل نظام حکومتی قرار داشتند. در نتیجه وظایف اصلی انجمنهای صنفی از این قرار بود:

نخست وظیفه جمعی گرد آوری مالیات دوم وظیفه جمعی تثبیت قیمتها سوم وظیفه قضائی بدین معنی که دادگاه عالی صنفی مرکب بود از نقیب و ریش سفیدان صنف که به اختلافات جزئی اصناف رسیدگی می‌کردند. اصناف و پیشه وران معمولا به دادگاه مظالم و دادگاه شرع که برای آنان گران تمام می‌شد مراجعه نمی‌کردند و دادگاه صنفی را که مجانی بود ترجیح می‌دادند.