معنویّت, عامل اصلی پیشبرد انقلاب

هر زمان که انسان وضعیّت جامعه های بشری را برانداز می کند, آنها را بین دوحالت افراط و تفریط می بیند آن گونه که کمتر دیده شده که در مسیر اعتدال گام بردارند

هر زمان که انسان وضعیّت جامعه های بشری را برانداز می کند، آنها را بین دوحالت افراط و تفریط می بیند؛ آن گونه که کمتر دیده شده که در مسیر اعتدال گام بردارند. به عنوان مثال اگر خواسته باشیم نمونه ای را ذکر کرده و بررسی کنیم، عدالت و معنویّت گزینه واضح و محسوسی است که می توان به آن پرداخت.

بنابه فرمایش استادبزرگ شهید مطهری(ره)"اگر به گفته ها و نوشته های ۵۰ سال پیش نگاه کنیم می بینیم درباره معنویّت زیاد سخن گفته اند امّا درباره عدالت یا سخن نگفته اند یا بسیار کم گفته‌اند. حالا که تحوّل پیداشده درباره عدالت سخن گفته می شود ولی گویا مُد شده که درباره معنویّت زیاد سخن گفته نشود."(۱)

در سالهای اخیر که شعار عدالت، پیشرفت و خدمت از سوی مسئولین زیاد شنیده می شود، در این میان از معنویّت سخنی به گوش نمی‌رسد. همین مسئله نگارنده را به نوشتن این یادداست ترغیب نمود. باید به این مطلب اعتراف نمود که غفلت از معنویّت و بحث پیرامون آن در کنار سیاستگذاریها و قانونگذاریها، یعنی غفلت از یک رکن اساسی انقلاب. اگر مسئله معنویّت فراموش شود حقیقتاً انقلاب اسلامی ما از یک عامل پیش برنده محروم شده است.

برخی از آنان که دائماً در صور عدالت می‌ دمند و حتی اشاره‌ای به معنویّت نمی‌کنند، می‌پندارند که اجرای عدالت و برقراری آن بدون معنویّت امکان‌پذیر است؛ امّا غافل از اینکه چنین چیزی را حتّی نمی‌توان تصوّر نمود. عدالت و معنویّت دو گزینه‌ای هستند که تحقّق هریک به دیگری وابسته است. اساساً بدون بال معنویّت هرگز از بال عدالت کاری ساخته نیست و بالعکس.

آنچه قرآن بدان تصریح می‌نماید و آن را پایه و مایه پیشرفت و تکامل شخص و جامعه می‌داند، همانا معنویّت است. با نیم نگاهی به زندگی انبیاء و ائمه هدی(ع) و بویژه پیامبراسلام(ص) در می‌یابیم که حضرتش با همه گرفتاریها و مشغله‌ها و در راستای برقراری حکومت اسلامی بیش از نیمی از شب را به تهجّد و احیاء سپری می‌کردند تا آنجا که قرآن نیز خطاب به ایشان بدان گواهی می‌دهد که:"خداوند به حال تو آگاه است که تو و جمعی هم از آنان که با توأند، نزدیک دوثلث شب یا نصف شب یا لاأقل ثلث شب را همیشه به طاعت و نماز می‌پردازی..."(۲) یا در جایی دیگر پیامبر را امر به تهجّد و شب زنده داری می‌کند:"و من الّیل فتهجّد به نافله لک عسی أن یبعثک ربّک مقاماً محموداً"(۳) و با این بیان به ایشان تأکید می‌کند که پیشرفتهای مادی ودنیایی که هیچ، پیشرفتهای اخروی و رسیدن به مقام محمود در گرو معنویّت است.

اگر تاریخ را ورق بزنیم و از سیره پیامبر اسلام وارد زندگی امیرالمؤمنین(ع) شویم و قدری در آن سیر و سلوک نماییم، عدالت و معنویّت را به مساوات در ایشان می‌بینیم آن‌گونه که هیچ‌کدام از این دو بر دیگری سبقت نگرفته است. لذا نمی‌توان حکومتداری و عدالت علی(ع) را دید، ایجاد نخلستان و حفرچاه و سازندگی او را ملاحظه کرد ولی مناجات‌های دل شب او را نادیده گرفت و از آن لحظات که از خوف خداوند عالم بیهوش می‌شد چشم‌پوشی کرد و آن را در طریقه حکومتش بی‌تأثیر دید.اگر از آن زمان، به دوره معاصر خود بیاییم و در مکتب امام امّت(ره) زانو بزنیم در رفتار و گفتار ایشان خواهیم دید که وی تا چه میزان بر معنویّت تأکید دارد و از بین بردن روح معنویّت در ملّت و بویژه جوانان را یکی از بزرگترین خیانتهای رژیم طاغوت می‌داند. بنیانگذار انقلاب اسلامی خدمت همراه با معنویّت را مکرّر به مسئولین گوشزد می‌نماید و در یکی از سخنرانیهای خود خطاب به جوانان می‌فرماید:"معنویّت عمل را نمی‌دانیم چقدر است، خیلی زیاد است، عمل و لو کوچک هم باشد... این قدر ارزش دارد و این قدر قلوب را به شما متوجّه می‌کند و این قدر مردم را امیدوار می‌کند و نهضت ما را پیش می‌برد که خدا می‌داند ..."(۴) یا در جای دیگر از خدا چنین می‌خواهد:"من از خدا می‌خواهم که از این به بعد ایران ما یک ایران منزّه باشد یک ایرانی باشد که همانطور که انشاءالله مادیاتش اصلاح می‌شود معنویّاتش هم اصلاح بشود. عمده، معنویّات یک مملکت است"(۵)و این کلام ایشان نشان از اهمّیّت و برجستگی معنویّت دارد.عدم توجّه به معنویت در جامعه امروز ما در حالی است که از نگاه امام و مقام معظّم رهبری و بزرگان دین و بویژه از نگاه قرآن و سنّت، رمز پیروزی و رسیدن به قلّه‌های سعادت همانا توجّه به معنویّات جامعه است. اگر معنویّت در جامعه‌ای رشد کرد به همان میزان و چه بسا بیشتر از آن عدالت رشد خواهدکرد. لذا انقلاب اسلامی در کنار عدالت اجتماعی و خدمت‌رسانی و پیشرفت، به مقیاس اسلامی، به معنویّتی گسترده و همه جانبه نیازدارد. معنویّتی از جنس آنچه در پیامبر و ائمه هدی(ع) و در بزرگان و رهبران دینی خود دیده‌ایم.

پی‌نوشتها در دفتر روزنامه موجود است.‏

محمّد امین امامی