زندگی سالم

روایت پزشکان از رازهای سلامت امام ره

در آستانه بیستمین سالگرد رحلت امام‌خمینی(ره)، رهبر فقید انقلاب، رسانه‌ها از جنبه‌های مختلفی به زندگی امام راحل می‌پردازند اما آنچه معمولا کمتر مورد بررسی قرار می‌گیرد، شیوه و زندگی سالم ایشان است که و قابل الگوبرداری و شایان توجه است؛ نکاتی ظاهرا ساده اما بسیار کلیدی که شاید برخی از رازهای زندگی موثر و سالم و حتی طول عمر با برکت ایشان را به ما بیاموزد. به قول دکتر عارفی، سرپرست تیم پزشکی معالج ایشان، «زندگی سالم امام (ره) باعث شد که تا قبل از ۸۰ سالگی مبتلا به هیچ عارضه قلبی نشوند و عمری طولانی و پربرکت و موثر داشته باشند که از آرزوهای بزرگ همه ماست.» ...

خالی از لطف نیست اگر در همین راستا نگاهی بیندازیم به رژیم غذایی و شیوه زندگی ایشان که می‌تواند رمزی از رموز سلامت ایشان را برایمان بازگو کند؛ آن هم از زبان پزشکانی که بیشتر توفیق خدمت به ایشان را یافته‌اند.

● سالم غذا می‌‌خوردند

دکتر عارفی، سرپرست تیم پزشکان امام، می‌گوید: «روزی اطرافیان و خانواده امام، با ناراحتی از اینکه امام کم‌ غذا میل می‌کنند، از من خواستند موضوع را بررسی کنم و من سوالاتی در مورد اشتهای ایشان پرسیدم. امام در پاسخ گفتند: «دکتر! من اشتهایی متناسب با سن و فعالیت‌های جسمانی‌ام دارم. در این سن و با این فعالیت، اشتهایم بد نیست» اما در طول ۸۷ سال عمر پربرکت خودشان همیشه یک رژیم غذایی ثابت و دقیق داشتند و برای شام، وعده‌ای سبک و ساده میل می‌کردند: نان و پنیر، ماست، دوغ، خربزه، سبزی و میوه‌های فصل هر کدام که در دسترس و مهیا بود. همیشه از خوردن غذاهای پرحجم و زیاد و چرب پرهیز داشتند. آبگوشت غذای مورد علاقه‌شان بود اما حتما آن را کم‌چرب و بی‌ادویه میل می‌کردند. تمایل چندانی به خوردن گوشت نداشتند ولی با اصرار طبی پزشکان، آن را در وعده غذایی خود قرار دادند. حتی ماهی نمی‌خوردند. اهل خوردن کنسرو و کمپوت هم نبودند و مصرف مواد قندی و شکلات ایشان هم ناچیز بود. هر صبح و عصر میوه میل می‌کردند.

● پیاده‌روی‌؛ روزی سه نوبت

برنامه پیاده‌روی ثابتی داشتند و سه بار در روز پیاده‌روی می‌کردند و هر بار ۲۰ دقیقه. به توصیه پزشکان خیلی اهمیت می‌دادند و برای ورزش و پیاده‌روی آن‌قدر ارزش قایل بودند که حتی سرما و یخبندان هم مانع اجرای برنامه‌‌شان نمی‌شد. چون در زمستان نمی‌توانستند در حیاط منزل راه بروند، داخل اتاق پیاده‌روی می‌کردند. یک نوبت ۷ صبح، یک نوبت حدود ۳۰/۹ و دیگری ۳۰/۴ بعدازظهر. به تنهایی و یا با یکی از نزدیکان قدم می‌زدند و صحبت می‌کردند. موقع پیاده‌روی گاهی رادیوی کوچک خود را می‌بردند و به اخبار مجلس و یا رادیوهای بیگانه گوش می‌دادند و گاهی با تسبیح ذکر می‌گفتند. شما هیچ می‌دانید این آرامش در پیاده‌روی و تکرار دقیق برنامه ورزشی متناسب با سن چه‌قدر در حفظ سلامت اعضای بدن ما نقش دارد؟»

● اطمینان به اطبا

نکته دیگری که خیلی از ما و مخصوصا خیلی از آقایان به آن بی‌توجه‌اند، این است که دیر سراغ دکتر و درمان می‌روند و تا حد وخیم شدن یک مشکل ساده، گزارش بیماری را به تعویق می‌اندازند. اما اعضای تیم پزشکی امام در همین رابطه می‌گویند که «ایشان به محض مشاهده هر مشکلی هر چند کوچک آن را به ما گزارش می‌دادند؛ از تغییر اجابت مزاج گرفته تا درد انگشت پا و این خصوصیت ایشان بسیار کمک‌کننده بود و در تشخیص و درمان به موقع یاری‌مان می‌کرد.» دکتر عارفی در ادامه می‌گوید: «ایشان به پزشکان اعتماد داشتند و به جای پرسیدن سوالات گوناگون و دغدغه درست کردن برای خود، می‌گفتند هرچه صلاح است، انجام دهید.» اعتماد داشتن به پزشک و اجرای دستورات پزشکی نه تنها به روند درمان بیماری کمک می‌کند بلکه موجب آرامش‌خاطر بیمار می‌شود. دکتر عارفی به خاطر می‌آورد که: «یک هفته قبل از آخرین نوبت بستری‌شان فرمودند: آقای دکتر! نگران نباشید. هر چیز پایانی دارد. به نظر شما اینها نشانه‌های پایان نیست؟»

● همیشه مثبت و آرامش‌بخش بودند

پزشکان امام با تاکید می‌گویند که ایشان خیلی صبور بودند. سنگ‌صبور اطرافیان خود بودند و به آنها دلداری می‌دادند. این در حالی است که تحقیقات فراوانی نشان می‌‌دهد که استفاده از جملات مثبت و آرامش‌بخش، به جای تلقین افکار منفی و بیان حرف‌های نگران‌کننده، آثار مثبتی بر سیستم‌های مختلف بدن ما دارد و می‌تواند سیستم ایمنی بدن ما را تقویت کند. دکتر پورمقدس یکی از اعضای تیم پزشکی امام، می‌گوید: «مثلا تحمل یک سیم متصل به نایلون در جلوی سینه (هولتر) برای افراد معمولی واقعا توانفرساست ولی امام با نهایت توکلی که به خداوند داشتند، این سختی را تحمل می‌کردند و دستورات پزشکی را رعایت می‌کردند و هرگز از اصول سلامتی تجویز شده خارج نمی‌شدند.»

● اهل شکایت نبودند

پزشکان امام می‌گویند یک نکته قابل تامل دیگر آن است که ایشان اهل شکایت نبودند و خودشان را زود با شرایط پیش‌آمده وفق می‌دادند؛ درست برعکس آنهایی که همیشه با شکوه سر دادن از همه چیز، جسم و روح خودشان را بیمار می‌کنند. دکتر عارفی به خاطر می‌آورد که: «امام برنامه دارویی فشرده‌ای داشتند. گاهی مجبور بودند به محض خوابیدن پس از نماز صبح، دوباره بیدار شوند و دارو بخورند و سپس بخوابند. دوباره بدون گلایه قبل از ساعت ۷ برای صبحانه و اولین قسمت پیاده‌روی‌شان بیدار می‌شدند اما هیچ گاه شکایتی نمی‌کردند که برنامه دارویی‌شان را تغییر بدهیم تا با خوابشان تلاقی نکند. حتی در مواردی با درد غیرقابل تحمل قلبی (حتما آنها که تجربه‌اش را داشته‌اند، می‌دانند حس درد قلبی، مرگ را تداعی می‌کند) خم به ابرو نمی‌آوردند و به حاج‌احمد آقا و دیگر فرزندانشان تاکید می‌کردند که «مواظب خانم (همسرشان) باشید و احترام ایشان را زیاد نگه دارید» و یا سه سال تمام دستگاه هولتر به ایشان وصل بود ولی شکایتی از ما نکردند. یکی دیگر از خصوصیات ایشان عدم اظهار درد به غیرپزشکان بود.»

● توجه به نظافت، پرهیز از وسواس

امام علی‌رغم توجه به بهداشت و نظافت، از وسواس پرهیز داشتند. دکتر ایرج فاضل، جراح، به خاطر می‌آورد که: «اواخر فرودین ۶۶ بود که برای جراحی ناخن‌های انگشت پای امام، خدمت‌شان رسیدم. گفتم این ناخن دردناک را باید برداریم. فرمودند خب، معطل چه هستید؟ وقتی انگشت پای ایشان را پانسمان کردم، پرسیدند حالا می‌توانم پایم را مسح بکشم؟ عرض کردم اشکالی ندارد اما اجازه بدهید این قسمت را تطهیر کنم؛ ممکن است به خون آلوده و نجس شده باشد. فرمودند مگر مطمئنی؟ عرض کردم خیر. فرمودند پس لزومی به آب کشیدن نیست. دکتر محمدرضا کلانترمعتمدی نیز یادش می‌آید که: «امام آن قدر به مرتب بودن اهمیت می‌دادند که حتی بعد از عمل جراحی معده، هنگام نیمه‌شب خواستند که امکانات وضو را فراهم کنیم. آن‌وقت، لباس تمیز پوشیدند و به خودشان عطر زدند و مشغول نماز شدند. اما خیلی از ما وقتی بیمار می‌شویم رسیدگی به خودمان را از یاد می‌بریم؛ انگار که دنیا به آخر رسیده است!»

فائزه حاجی‌محمدی