مناطق چهارگانه تحت کنترل اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان

رشد روز افزون جمعیت و نیازمندی جامعه به تامین مواد مورد مصرف و با توجه به اینکه تامین این احتیاجات بشر را وادار به بهره برداری بیشتر از منابع طبیعی می کند

● مقدمه

رشد روز افزون جمعیت و نیازمندی جامعه به تامین مواد مورد مصرف و با توجه به اینکه تامین این احتیاجات بشر را وادار به بهره برداری بیشتر از منابع طبیعی می کند. کره مسکون را با خطری جدی مواجه ساخته است از طرفی اثرات سوء فعالیت های مخرب انسانی منجر به از بین رفتن زیستگاه ها ، انقراض گونه ها و کاهش تنوع ژ نتیکی گونه های گیاهی و جانوری و بروز دیگر پدیده های زیانبار گردیده است.

بهره برداری بی رویه از منابع آب ، خاک ، جنگل و مرتع ، معادن و تبدیل مراتع به زمین های کشاورزی و تبدیل مراتع به زمینهای کشاورزی و تبدیل اراضی کشاورزی به مراکز زیستی و توسعه شهری و صنعتی از عوامل عمده تهدید کننده جوامع طبیعی است که بشر بدست خویش زمینه این تخریب را فراهم نموده است.

اثرات تخریب و انهدام پوشش گیاهی و قطع اشجار و بوته کنی بصورت شواهد عینی در اکثر مناطق خشک و نیمه خشک ، کوهستانی یا دشتی به صورت کویرزایی و راه افتادن سیلاب بروز کرده و اثرات سوء فرسایش خاک را بدنبال داشته و مواهب طبیعی را نابود می کند.

بر مبنای سیاست جلوگیری از تخریب و حفظ اکوسیستم های طبیعی با ارزش بهره وری معقول از طبیعت و به دور از دخل و تصرفات غیر اصولی سازمان حفاظت محیط زیست مناطقی را بر اساس تصویب شورایعالی حفاظت محیط زیست تحت عناوین پارک ملی ، منطقه حفاظت شده ، پناه گاه حیات وحش ، آثار طبیعی ملی در کشور تحت کنترل و حفاظت قرار می دهد.

در استان خراسان وجود رشته کوه های بینالود ، هزار مسجد ، کوه های مرکزی ، کوه های منفرد و مناطق دشتی و کویری در جنوب و مرکز خراسان که هر کدام از ویژ گی های ژنیتیکی و اکوسیستم های متنوعی برخوردار هست ضرورت انتخاب مناطقی با ویژگی های خاص طبیعی در استان را اجتناب ناپذیر نموده و اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان در این راستا مناطقی را درنقاط مختلف استان خراسان شامل : یک پارک ملی ، ۵ منطقه حفاظت شده ، یک پناهگاه حیات وحش ، ۵ منطقه شکار ( تیر اندازی ) ممنوع با مساحتی در حدود ۳۵۰ هزار هکتار را تحت حفاظت و کنترل قرار داده و محیط بانان گارد محیط زیست استان از این موهبت های الهی حفاظت و حراست می نمایند.

● پارک ملی تندوره

این پارک در شمال استان خراسان و جنوبغربی شهر درگز و در نزدیکی مرز ایران و ترکمناستان واقع شده است.پارک ملی تندروره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی ، تنوع زیستی و نمونه های حیات وحش ( قوچ و میش اوریال) و پدیده های ارضی و دیگر ویژگی های خاص در نوع خود پارکی ممتاز می باشد. مساحت پارک ۳۷ هزار هکتار می باشد که از تاریخ ۱۲/۹/۱۳۴۷ مورد حفاظت قرار گرفته ، راه اصلی پارک جادهخ شوسه قوچان به درگز می باشد که از سه نقطه می توان به پارک دسترسی پیدا کرد.

۱) قریه اینچه کیکانلو ( واقع بر سر راه درگر ، قوچان ) تاپاسگاه شکر آب ( جنوب پارک ) ۱۰ کیلومتر.

۲) از درگز تا پاسگاه چهل میر ( شر ق پارک ) ۳۰ کیلومتر.

۳) از نوخندان تا زیازتگاه بابانستان ( شمال پارک ) ۱۲ کیلومتر. این پارک از یک سری کوهای مرتفع و متصل به هم تشکیل شده است و سلسله جبال مشخصی ندارد. قسمتهای شمالی و شمال شرق آن هستند.

حیات وحش آن شامل:

قوچ ومیش اوریال ، کل وبز ، پلنگ ، گراز ، گرگ ، روباه، شغال ، کفتار ، خرگوش ، سمور سنگی ، انواع گربه های وحشی و انواع خزندگان.

▪ پرندگان:

تیهو ، کرکس ، روباه ، هما ، عقابها ، سارگپه ها ، جغد ها ، کوکوها ، زردپره ، سهره ها و سسکها.

▪ پوشش گیاهی :

جامعه اورس ، انجیر ، بید ، نسترن ، گوجه وحشی ، کرکو ، درمنه ، گون ، کلاه میرحسن ، انواع گرامینه ، انواع گیاهان یکساله متعی و گیاهان با ارزش داروئی.

▪ قابلیت های بالقوه پارک :

علاوه بر این که مرکز مناسب تحقیقاتی و مطلاعاتی برای پژوهشگران می باشد دارای مراکز تفرجگاهی می باشد که اهالی شهرهای اطراف بمنظور گذراندن اوقات فراغت از آن استفاده می نمایند.

۲) منطقه حفاظت شده سارگیل

این منطقه در جنوب شرقی شهر اسفراین با وضعیت کوهستانی تپه ماهوری و صخره ای می باشد. مساحت کل منطقه ۲۸ هزار هکتار می باشد که از تاریخ ۲۰/۹/۱۳۵۲ مورد حفاظت قرار گرقته است.

▪ حیات وحش آن :

قوچ و میش اوریال ، کل وبز ، پلنگ ، گرگ ، کفتار ، گراز ، شغال ، روباه ، گربه وحشی ، انواع جوندگان کوچک ، خزندگان شامل انواع سوسمارها و مارهای سمی نظیر کبری ، افعی شاخدار ، افعی ، مار جعفری ، تیر مار و غیره.

▪ پوشش گیاهی :

شامل جامعه اورس ، بید ، زالزالک ، گوجه وحشی ، زرشک ، کرکو ، گون ، باریجه ، درمنه ، انواع گرامینه. ۳) منطقه حفاظت شده قرخود( بجنورد)

▪ موقعیت :

منتهی الیه شمالغربی استان ، غرب شهرستان بجنورد.

▪ وضعیت :

تپه ماهور ، کوهستانی ، صخره ای با شیب تند.

▪ تاریخ حفاظت :

۲۷/۴/۱۳۵۲۰

▪ حیات وحش :

قوچ و میش اوریال ، کل وبز ، پلنگ ، گرگ ، شغال ، روباه ، خوک وحشی ، انواع گربه های وحشی ، خرس ، کفتار ، سمور ، سنجاب ، خرگوش ، پایکا ، گورکن و انواع جوندگان کوچک.

▪ پوشش گیاهی :

جامعه اورس ، زالزالک ، زرشک ، کرکو ، گوجه وحشی ، بید ، گلابی ، گون ، باریجه ، درمنه و انواع گرامینه.

۴) منطقه حفاظت شده سالوک

▪ موقعیت : غرب شهر اسفراین.

▪ وضعیت : دشتی ، کوهستانی.

▪ مساحت : ۱۶ هزار هکتار.

▪ تاریخ حفاظت : ۲۰/۹/۱۳۵۲

▪ گونه های عمده حیات وحش آن شامل : آهو ، قوچ و میش ، کل وبز ، گرگ ، پلنگ ، کبک دری ، انواع عقابها ، پرندگان شکاری.

▪ پوشش عمده گیاهی:

جامعه اورس ، زرشک ، کرکو ، زالزالک ، بادام وحشی ، بید ، درمنه ، گون ، کلاه میر حسن ، باریجه انواع گرامینه و گیاهان یکساله مرتعی.

۵) منطقه گلون سرانی

▪ موقعیت : منتهی الیه شمال شهر شیروان.

▪ وضعیت : کوهستانی ، صخره ای با شیب تند.

▪ مساحت : ۱۷ هزار هکتار.

▪ تاریخ حفاظت : ۲۷/۴/۱۳۵۰

▪ جانوران عمده منطقه :

قوچ و میش اوریال ، پلنگ ، کل وبز ، گربه وحشی ، خوک وحشی ، سمور سنگی ، روباه ، شغال ، سنجاب درختی ، خرگوش ، انواع جوندگان.

▪ پوشش گیاهی :

درختان اورس ، زرشک ، کرکو ، گون ، درمنه ، انواع گرامینه. این منطقه مرز ایران و ترکمنستان در ارتفاعات کپ داغ از دل منطقه ای وسیع و کوهستانی میگذرد که دارای غنی ترین پوشش جنگلی اورسی می باشد. این منطقه قبل از انقلاب اسلامی بعنوان پارک ملی مورد حفاظت قرار می گرفته و متاسفانه بعد از حد دامدارن محلی بصورت منطقه حفاظت شده مورد حفاظت قرار گرفته است.

▪ زیستگاههای عمده حیات وحش استان عبارتند از :

مناطق شکار و تیراندازی ممنوع زیستگاه حیدری ، ( شمال شهرستان نیشابور ) ، زیستگاه رئیسی ( جنوب شهرستان نیشابور ) ، زیستگاه ریوند ( غرب شهرستان سبزوار ) ، زیستگاه سرخس ( شهرستان سرخس ) درونه ، ( جنوبغربی شهرستان سبزوار ) ، نایبند ( جنوبشرقی شهرستان طبس ) ، زیستگاه وحش سیستان ( کلات نادر ) ، در بادام ( قوچان ) ، نوشیروان و بابا قدرت ، پاسگاههای موجود در ساریگل.

● پاسگاه حیات وحش میاندشت

▪ موقعیت :

جونبغربی شهرستان بجنورد ، بخش جاجرم.

▪ وضعیت : کویری ، بیابانی.

▪ مساحت : ۵۶ هزار هکتار.

▪ تاریخ حفاظت : ۲۰/۹/۱۳۵۲

▪ صفات ویژه حفاظتی : یوزپلنگ ، آهو ، هوبره ، گیاهان کویری.

▪ پوشش گیاهی :

گز ، ناغ ، قیچ ، اسکنبییل ، درمنه ، انواع گرامینه ، گیاهان یکساله خاص مناطق کویری و بیابانی و نواحی خشک.

▪ حیات وحش : آهو ، یوزپلنگ ، گرگ ، روباه ، کفتار ، گربه شنی ، سنجاب زمینی ، خرگوش ، پایکا ، جربیل و انواع جوندگان.

▪ پرندگان :

پرندگان شکاری ، عقابها ف سارگپه ، کرکس ، انواع لاشخورها ، جغدها ، هما ، سنگ چشمه ها ، سارها ، گنجشک سانان.

▪ این منطقه تنها پایگته جهت حفظ گونه های با ارزش نظیر یوزپلنگ و آهو در دو بخش شمالی و شمالشرقی کویر مرکزی می باشد.