پیمانکاران عمومی گره انتهائی شبکه مهندسی, تأمین و ساخت

برای اجراء پروژه های بزرگ, نیازمند تشکیل شرکت های پیمانکاری عمومی به عنوان مسئول آماده سازی, هماهگی و تکمیل تمامی کارهای یک طرح هستیم

برای اجراء پروژه‌های بزرگ، نیازمند تشکیل شرکت‌های پیمانکاری عمومی به‌عنوان مسئول آماده‌سازی، هماهگی و تکمیل تمامی کارهای یک طرح هستیم.

پیمانکاران عمومی، مسئولیت کامل انجام پروژه‌های بزرگ را برعهده گرفته و تمامی نیازمندی‌های یک طرح را به روش‌های مختلف برآورده می‌کنند. در حقیقت، پیمانکاران عمومی (GC=General Contractor) گره انتهائی شبکه گوناگونی از مهندسی، تأمین و ساخت هستند.هنگامی که ابعاد یک پروژه بسیار بزرگ می‌شود هر نوع انحراف در مقاطع میانی سبب انحرف فاحش در پایان طرح خواهد شد و در نتیجه ریسک اینگونه پروژه‌ها بالا خواهد رفت. با توجه به ذات شرکت‌های پیمانکاری عمومی و به‌دلیل فرآیندهای کلان حاکم بر آنها به سازماندهی منسجم و کارآ برای رسیدن به مدیریتی اثربخش نیاز خواهد بود. چنین سیستمی می‌تواند از پس حجم، گستردگی، پیچیدگی و نظم‌طلبی موردنیاز پروژه‌ها برآید.

براین اساس، شرکت‌های GC سازمان‌های دانش‌مدار هستند که برای بقا و ماندگاری در بازار جهانی باید به سوی تبدیل شدن به سازمان دانش‌آفرین حرکت کنند چرا که در آن خلق دانش و آگاهی جدید، ابداع و ابتکار یک کار تخصصی نیست بلکه نوعی رفتار همگانی است تا به این وسیله شرکت بتواند به‌درستی سلاح برنده خویش، دانش و تجربیات حاصل از اجراء پروژه‌ها را نگهداری، توسعه و در سطح شرکت فراگیر کند.سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با بیش از سه دهه سابقه، دانش و فن‌آوری لازم جهت اجراء پروژه‌های صنعتی را از طریق ساخت کارخانه‌های متعدد به‌دست آورده است و اینک در چهارمین دهه حیات خود، با توجه به توانمندی‌های مهندسی، ساخت و مدیریت و همچنین طرح‌های بزرگ ملی و برنامه‌ریزی شده، مصمم است به‌عنوان بزرگترین پیمانکار عمومی کشور، بیش از پیش در توسعه پروژه‌های بزرگ ملی و منطقه‌ای در زمینه‌های نفت، گاز، پتروشیمی، نیروگاه و... فعالیت کند و با سازماندهی مجدد در ساختار سازمانی و ایجاد معاونت امکانات و توانمندی‌ها، اجراء پروژه‌های روزافزون صنعتی را به تنهائی و یا با همکاری شرکت‌های معتبر بین‌المللی، جامعه عمل بپوشاند. در حال حاضر این شرکت متشکل از ۳۷ شرکت عمده است.موقعیت شرکت‌های تابعه سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در دریافت گواهینامه‌های متعدد در زمینه‌های مختلف کیفیت، ایمنی و حسن انجام کار از مؤسسه‌های معتبر جهانی نشانه تمایل زیاد به مطابقت با استانداردهای قابل قبول بین‌المللی در انجام فعالیت‌ها است.

ضرورت تشکیل و ساماندهی GCها

تشکیل و توسعه پیمانکاری‌های عمومی، یکی از اقدامات مهم، اساسی و تعیین‌کننده سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران در سال‌های اخیر بوده است. ضرورت‌های متعددی در این تصمیم و جهت‌گیری سازمان مؤثر بوده‌اند برخی از این ضرورت‌ها به شرح ذیل است:

۱. به‌دست آوردن حداکثر سهم مشارکت و یا نفوذ در بازار بالقوه و فوق‌العاده داخلی و منطقه‌ای. بازار شناسائی شده در سطح ملی به میزان حداقل ۲۵۰ میلیارد دلار و در سطح منطقه حداقل ۱۲۰۰ میلیارد دلار برای ده سال آینده است.

۲. به‌وجود آوردن شرایط و امکانات لازم برای بهره‌برداری حداکثر از توانمندی‌ها و ظرفیت‌های ملی شامل:

۲-۱- استفاده از مزیت استراتژیک برخورداری از نیروهای تحصیل کرده و باهوش در زمینه طراحی، مهندسی و اجراء پروژه‌ها

۲-۲- وجود ظرفیت تولید در سطح ملی به میزان نزدیک به ۶۰۰ هزار تن در سال، تجهیزات صنعتی در بخش‌های مختلف موردنیاز پروژه‌های بزرگ

۳. به‌وجود آوردن جریان انتقال تکنولوژی از طریق اتصال و همکاری با شرکت‌های توانمند صاحب دانش و تکنولوژی در سطح دنیا به‌منظور تقویت و افزایش بنیه فنی، مهندسی و اجرائی در سطح ملی

۴. فراهم آوردن شرایط لازم برای اجراء پروژه‌های بزرگ و پیچیده در زمان کوتاهتر و با هزینه‌ کمتر و کیفیت بالاتر و ایجاد رضایتمندی در مشتری و در نتیجه برخورداری از فرصت‌های رقابتی برای حضور مؤثر در بازارهای بین‌المللی

۵. افزایش مهارت در اجراء و ساماندهی پروژه‌ها با استفاده از خاصیت تکرارپذیری.

سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بر این اعتقاد است که از طریق مدیریت بر پروژه‌های بزرگ به‌صورت‌های مختلف می‌تواند علاوه بر انتقال و جذب تکنولوژی و بومی کردن آن به رونق صنایع تجهیزات ساز و سایر صنایع کمک کند.سازمان گسترش با توجه به نقش توسعه‌ای خود و درک نیاز اینگونه شرکت‌ها، ابتدا با مشارکت وزارت نیرو در سال ۱۳۷۱ نسبت به تشکیل شرکت ”مپنا“ اقدام کرد که هم‌اکنون یکی از معتبرترین شرکت‌های GC در زمینه نیرو است و در سال ۱۳۷۳ نیر با همکاری صندوق بازنشستگی وزارت نفت به تشکیل شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریائی اقدام کرد (۴۹ درصد سهام این شرکت) که در چند روزه اخیر به‌عنوان یکی از اعضاء کنسیرسیوم کاملاً ایرانی، قرارداد توسعه فازهای ۱۷ و ۱۸ پارس‌جنوبی را همراه شرکت‌های پتروپارس و شرکت مهندسی و ساختمان نفت امضاء کرد.در ادامه این راه، سازمان گسترش با ایجاد و توسعه شرکت‌های پیمانکاری عمومی در زمینه‌های مختلف از جمله نفت و گاز و پتروشیمی، صنایع ریلی، صنایع فولاد و صنایع معدنی سعی کرده است با توجه به اعتبار فنی و مهندسی خود و شرکت‌های تحت پوشش اقدام به شرکت در مناقصات کند و تاکنون در انجام و یا عقد قرارداد پروژه‌های مهم بزرگی دخالت داشته است. به‌طور کلی، سازمان در بخش پیمانکاری عمومی نیز ۱۳ پروژه پیمانکاری در نفت و گاز و پتروشیمی به ارزش ۲۳۶ میلیون دلار و در خط سه مترو تهران به مبلغ ۷۷۰ میلیون یورو قرارداد منعقد کرده است.پالایشگاه فاز ۲ پارسیان (تابناک)، فازهای ۶ و ۷ و ۸ پارس‌جنوبی، طرح توسعه فولاد اسفراین و... این باور را در این باره به‌وجود آورده است که توانمندی نیروهای بومی کمتر از دیگر کشورها نیست و اینک به حجم سرمایه‌گذاری عظیم در نظر گرفته شده، می‌توان امیدوار بود در انجام پروژه‌ها، مدیریت انجام پروژه‌ها با شرکت‌های ایرانی باشد. با مدیریت صحیح می‌توان نسبت به افزایش استفاده از توان نیروهای داخلی اقدام کرد البته ثمره تشکیل شرکت‌های GC را می‌توان در پیشروی به سمت اخذ پروژه‌های بزرگ نظیر فازهای ۱۹ و ۲۰ یا ۲۱ و ۲۲ پارس‌جنوبی و پروژه خط سه مترو توسط این شرکت‌ها دانست.سازمان به خوبی بر این موضوع واقف است که در استفاده از توانمندی‌های داخلی به توانائی بیش از ۵۱ درصد ساخت و تأمین داخل در هر پروژه رسیده است و تثبیت و تداوم این موضوع به تحرک بیشتر GCها در گرفتن پروژه‌های بزرگ و عملکرد موفق آنها بستگی دارد.اما باید در نظر داشت که GCهای تشکیل شده نباید نگاه خود را به داخل ایران معطوف کنند زیرا بازار داخل علاوه بر یک فرصت مناسب محدود نیز هست و باید GCها نگاه محوری خود را به منطقه خاورمیانه و خارج از ایران متمرکز کنند.با توجه به برنامه ده سال آینده در بخش نفت و گاز و پتروشیمی به ارزش حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار، اگر قانون حداکثر، همچنان مبنای کار قرار گیرد، باید حداقل ۵۱ درصد از این سرمایه‌گذاری یعنی ۵۱ میلیارد دلار به شکل‌های مختلف به سازندگان تجهیزات، تأمین‌کنندگان و پیمانکاران داخلی واگذار شود. ارجاع سالانه ۱/۵ میلیارد دلار به داخل به‌عنوان ساخت داخل، ضمن تأثیر بر اقتصاد و نرخ رشد در آن، باعث ارتقاء مدیریت، فن‌آوری و انتقال دانش فنی توسعه صنعت، توسعه پیمانکاری عمومی و... سبب ایجاد بیش از ۴۰۰ هزار شغل پایدار در کشور خواهد شد.

نارسائی‌ها و مشکلات سر راه

۱. ضعف در تأمین مالی پروژه‌ها (Financing)

۲. نوپا بودن مبحث توسعه پیمانکاری عمومی در سازمان و نبود تجربه کافی در این زمینه

۳. وجود ضعف در تعیین حدود و مرز و مقررات مربوط به همکاری با پیمانکار خارجی

۴. وجود ناباوری در کارفرمایان ایرانی نسبت به توانمندی احراز پیمانکاری عمومی توسط ایرانی‌ها

۵. چگونگی سازماندهی پروژه حوزه پیمانکاری و نابسامانی در هدایت و مدیریت پروژه، ضعف در کنترل پروژه قدرتمند، مهندسی و برنامه‌ریزی توانمند و رعایت نکردن اصول مهندسی در سفارش و خرید مواد و کالا، مشکل در آنالیز کردن فرآیندهای اجرائی کار و رعایت نکردن تقدم و تأخر در اجراء

۶. واقعیت‌های محدودکننده در حوزه پیمانکاران فرعی در خصوص مسائل نقدینگی، مالیاتی، سخت‌افزاری، نرم‌افزاری و مسائل پرسنلی.

الهام دریابر