یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
آخرین آواز
مردان هنر و صنعت از دیرباز علاوه بر عرضه هنر خود به مردم و هنر دوستان، تلاش كرده اند هنر خود را با تربیت شاگردان خود، زنده نگه دارند و این شاگردان- به نوبه خود- پس از رسیدن به مقام استادی، چنان كرده اند كه استاد می كرده است. این چنین بوده كه هنر ماندگار شده و تا به امروز رسیده است.موسیقی و آواز ایرانی، این روزها به شدت از این نقیصه رنج می برد و بیم آن می رود كه پس از فقدان برخی بزرگان صاحب سبك آواز ایرانی، عرصه آواز، دیگر بزرگان را به خود نبیند و میدان به دست متوسط ها بیفتد. نوشته ای كه پیش رو دارید دغدغه ای است از اتفاقی كه- متأسفانه- در حال رخ دادن است.
آواز اصیل ایرانی به تبع مجموعه موسیقی ملی ما، سال هاست كه با بحران های مختلفی دست و پنجه نرم می كند، در این شرایط باید با واقع نگری ریشه های بحران ها را شناخت و در راه رفع آنها قدم برداشت. نگارنده در این مطلب می كوشد تا ضمن آسیب شناسی هنر آواز، از نگاهی دیگر جایگاه خواننده نامی استاد محمدرضا شجریان را بررسی كند.
همواره بسیاری از رویكردهای مردم ایران در زمینه های مختلف هنری دارای محدوده زمانی معین و به قول معروف «تاریخ مصرف» بوده است. بدیهی است بیشتر این رویكردها از شرایط فرهنگی، تاریخی، اجتماعی و حتی سیاسی پیروی می كند.
همچنین برای بعضی از این سلیقه های متغیر می توان سمت و سو تعیین كرد و آنها را جهت داد. اما بعضی دیگر به كلی از حیطه كنترل افراد خارج است. به همین دلیل تركیب رویكردهای پیش بینی ناپذیر و قابل پیش بینی همواره اتفاق های غیرمنتظره دیگری را رقم می زند. مثلاً تا سال ۱۳۵۷ سینمای ایران بیشتر جولانگاه ستاره ها بود؛ اما در یكی دو دهه اول بعد از انقلاب، با حذف ستاره ها نقش كارگردان ها و جاذبه نام آنها بیشتر شد. در حیطه موسیقی نیز در سال های دور با پخش «برنامه گل ها» در رادیو، ساز بین المللی ویولون، با شیوه نوازندگی ایرانی اش طرفداران زیادی پیدا كرد. مردم حتی نوازندگانی چون بدیعی و یاحقی را به اسم می شناختند. از همین طریق نی استاد كسایی نیز به جایگاه و مرتبتی كه در میان توده ها شایسته آن بود، رسید.
در دهه شصت هم ساز سه تار در ادامه تلاش های استاد عبادی رونق یافت. سه تار این بار توسط جلال ذوالفنون و با آلبوم هایی از نوع گل صدبرگ و آتشی در نیستان فراگیر شد. چه بسیار جوانانی كه در آن دهه و نیمه اول دهه هفتاد این ساز را بر دوش می گرفتند و به آموختن و نواختن آن مشغول بودند (البته با آزادی موسیقی پاپ، سه تار جای خود را به گیتار غربی داد.)آواز ایرانی نیز سال هاست با نام شجریان پیوند خورده است.
تقریباً از سال ۱۳۵۷ مردم ایران، این هنر را با نام او می شناسند. در این سال ها بسیار دیده شده كه در كوچه و بازار صدایی در حال پخش است و به صرف سنتی بودن آن صدا مردم می گویند این شجریان است كه دارد می خواند؛ حالا صاحب این صدا می خواهد خود شجریان باشد یا ناظری و یا حتی سراج! یعنی این كه شجریان، نماد و سمبل موسیقی آوازی ماست.
به علاوه او ویژگی های- گاه منحصر به فرد- دیگری هم دارد: شجریان از بعضی لحاظ كامل ترین خواننده ایرانی در صد سال اخیر است. این موضوع البته به معنای بهترین بودن او در میان همه خوانندگان ایرانی یك قرن گذشته نیست. هر چند كه عده ای- صحیح یا غلط- از او با این صفت یاد می برند. اما به دلایلی نمی توان با قاطعیت این نظر را تأیید كرد.مثلاً این كه سال هایی در حدود یك چهارم از این یكصد سال، او واقعاً بی رقیب بوده است؛ چرا كه در سال ۱۳۵۷ تمامی خوانندگان پیشكسوت و هم دوره شجریان به یك باره سكوت كرده و كنار رفتند. یا این كه چون او به دلیل حضور و تنفس در بهترین برهه زمانی از نظر پیشرفت تكنولوژی و ارتباط با مردم از نعمت پخش و حفظ آثارش در میان علاقه مندان بهره مند بوده است.
مثلاً از هیچ آوازخوانی به جز او به این تعداد اثر در تك تك دستگاه ها و مایه های موسیقی با كیفیت مطلوب موجود نیست. به همین دلیل آوازهای او به كرات توسط علاقه مندان و به ویژه هنرجویان شنیده شده است.
به جز اینها صفت «كامل ترین» در مورد شجریان چند معنی را در خود نهفته دارد: او از نظر مقطع های زمانی زندگی هنری اش سه دوره را پشت سر گذاشته است: دوره اول از كودكی و نوجوانی تا سال ۱۳۴۵ كه به خوبی با آثار موسیقی قدیمی و صفحه های موجود آشنا می شود و ضمن استفاده مستقیم و غیرمستقیم از هنر استادان قدیمی و اجرای آواز در رادیو مشهد، در پایان این دوره به رادیو ایران و برنامه گل ها راه می یابد. دوره دوم از ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ كه شجریان به جز رادیو گاه در تلویزیون حضور می یابد. برگزاری موفق كنسرت های جشن هنر شیراز در این دوره نام شجریان جوان را در كنار استادانی چون قوامی، بنان، ادیب و تاج و آوازخوانان مردم پسندی چون گلپایگانی و ایرج مطرح می كند.
دوره سوم از زمان انقلاب تا امروز است كه شجریان با كنار رفتن تمامی آوازخوانان بزرگ و كوچك قبلی و به تبع آن سبك ها و شیوه های آوازی از صحنه موسیقی كشور به تدریج به شمایل آواز ایرانی تبدیل می شود. ذكر این نكته ضروری است كه شجریان در هر سه دوره مذكور هیچ گاه از یادگیری و مرور كار اساتید زنده و از دست رفته آواز برای تكمیل، بهبود و تعالی كار خویش دست نكشیده است.
در شرایط فعلی و نبود، كناره گیری یا كم كاری آهنگسازان و نوازندگان بزرگ موسیقی و به دلیل جایگاه ویژه خواننده در موسیقی حتی می توان او را سمبل موسیقی سنتی نامید. او احتمالاً تنها خواننده سنتی ایران است كه در قرن بیست ویكم می تواند آدم های زیادی را به صحنه بكشاند و پی گیر و علاقه مند دیدن كنسرت هایش بكند. ویژگی دیگر شجریان تداوم كار اوست، او علاوه بر بازنایستادن از آموختن و تلمذ و تشنگی بی پایان در پی بردن به نكات تازه هنری، از سلامت جسمی و روحی نیز برخوردار بوده و در این راه رنج های زیادی را بر خود همواره كرده است مثلاً چه بسیار هم دوره ای های شجریان كه هنوز زنده اند و حتی نیمی از توانایی دوران اوج خود را حفظ نكرده اند. به علاوه هوشمندی نسبی او در واكنش نشان دادن- یا ندادن!- به مسایل و اتفاقات ریز و درشت تمامی این سال ها باعث شده تا از نظر اجتماعی نیز وجاهت خود را حفظ كند. به جز اینها حضور در كنسرت های خارج از كشور و مجامع بین المللی- با كسب موفقیت هایی چون دریافت نشان پیكاسو- از او چهره ای جهانی ساخته است.اما مجموعه این ویژگی ها باعث نمی شود تا نماد موسیقی و آواز ایرانی را مثل هر انسان بزرگ یا كوچك دیگری از نقد مستثنی بدانیم.
علی شیرازی
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
مجلس مجلس شورای اسلامی شورای نگهبان ایران دولت حجاب دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران گشت ارشاد افغانستان رئیسی رئیس جمهور
تهران هواشناسی شورای شهر شورای شهر تهران پلیس شهرداری تهران قتل سیل وزارت بهداشت کنکور آتش سوزی سازمان هواشناسی
قیمت دلار مالیات خودرو دلار قیمت خودرو بانک مرکزی بازار خودرو قیمت طلا مسکن ایران خودرو سایپا تورم
تئاتر تلویزیون سریال محمدرضا گلزار ازدواج وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران قرآن کریم سینما فیلم موسیقی سریال پایتخت
سازمان سنجش ناسا کنکور ۱۴۰۳ خورشید
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل غزه آمریکا جنگ غزه روسیه چین اوکراین حماس ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال فوتسال پرسپولیس استقلال تیم ملی فوتسال ایران بازی جام حذفی آلومینیوم اراک سپاهان تراکتور باشگاه پرسپولیس وحید شمسایی
هوش مصنوعی اپل فناوری همراه اول ایرانسل آیفون تبلیغات سامسونگ اینترنت گوگل بنیاد ملی نخبگان دانش بنیان
سازمان غذا و دارو رژیم غذایی خواب موز سلامت روان بارداری دندانپزشکی کاهش وزن آلزایمر مالاریا