بر مختار و اسبش چه گذشت

روزانه صدها هنرور در صحنه های سریال تاریخی «مختار نامه» داوود میرباقری حضور داشتند که اغلب آنان سربازانی بودند که در ارتش, دوران سربازی خود را می گذراندند

شامگاه جمعه هفتم مرداد ماه ۹۰ ، شاهد پخش این تصاویر از قاب تلویزیون بودیم; صحنه ای که پنج سال پیش ضبط شده بود.

پشت صحنه سریال «مختارنامه» در سکانس هایی که به قبل از شهادت مختار اختصاص دارد را در گزارش ایسنا بار دیگر مرور می کنیم.

روزانه صدها هنرور در صحنه های سریال تاریخی «مختار نامه» داوود میرباقری حضور داشتند که اغلب آنان سربازانی بودند که در ارتش، دوران سربازی خود را می گذراندند. باد های سرد شهریار برای برخی از آن ها که مجبور بودند از ساعت ها قبل با لباس مخصوص در صحنه حاضر باشند قابل تحمل نبود; بنابراین تا شروع فیلمبرداری اجازه داشتند، کاپشن هایی را روی لباس های رزم نازکشان به تن کنند.

فیلم برداری صحنه های پایانی سریال «مختارنامه» به قبل از شهادت او اختصاص داشت; این صحنه ها که با حضور حدود ۳۰۰ تن هنرور مرد و در راس آنان تعدادی بدلکار گرفته می شد، مجال چندانی برای خودنمایی بازیگرانی که شمشیرزدن و اسب سواری را از وظایف خود نمی دانند، باقی نمی گذاشت و در چنین شرایطی داوود میرباقری، کارگردان این سریال چاره ای نداشت جز این که حتی به جای بازیگر نقش اول خود، از یک بدلکار استفاده کند. بدلکاری که به مدد استفاده از ریش و موی انبوه سفید مختار، از فریبرز عرب نیا (بازیگر نقش مختار) قابل تشخیص نیست.

فیلمبرداری از حوالی ساعت ۱۰ صبح ۱۸ آبان ماه ۱۳۸۵ در میدان مقابل کاخ دارالعماره مکه آغاز شد. در نخستین پلان، «مختار» در حالی که لباسی سفید پوشیده و بر اسبی سفید سوار بود، همراه با سپاهیان خود از کاخ دارالعماره خارج شد و با عده ای از سربازان مبارزه کرد. این صحنه با وجود دشواری ها در کنترل اسب ها و تک تک سیاهی لشکر ها پس از چند بار تکرار سرانجام به پایان رسید.

سرپرستی گروه بدلکاران را محمود اردلان بر عهده داشت. او علاوه بر این کار نقش پسر عموی مختار که در آن زمان زندانبان کوفه نیز بود را بازی کرده است.

اردلان از آمادگی گروهش که متشکل از ۵۰ بدلکار هستند سخن گفت و برای اثبات آن از بدلکاری که چندی پیش از ساختمان ۹ متری به پایین پرت شده بود، خواست تا نخستین حرکتی را که باید مقابل دوربین اجرا کند را انجام دهد.

داوود میر باقری که زندگی اش را در دوره ساخت مختارنامه به احمدآباد مستوفی منتقل کرده بود، هر روز پیش از فیلم برداری از محمود اردلان درباره حرکات اکشنی که باید در آن روز اجرا شود، می پرسید و بر مبنای آن حرکات دکوپاژ می کرد.

اردلان که مدت ها با بدلکاران خود تمرین کرده است در این خصوص به ایسنا گفت: بدلکارانی که در این مجموعه حضور دارند، پیش از این هرگز شمشیر نزده بودند، اما توانستند در مدت بسیار کمی این کار را یاد بگیرند. اکشن خیلی سخت است. برخی صحنه های باید چندین بار گرفته شود و بعضی بازیگران که سن بالاتری دارند، توانایی آن را ندارند.

به گفته وی، علیرضا فتحی، رییس انجمن بدلکاران خانه سینما، مسوولیت انتخاب بدلکاران برای حضور در مجموعه «مختارنامه» را بر عهده داشته است.

... «جا» الحق; ذهب الباطل»

یکی از پلان ها با گفتن این جمله از سوی عده ای از بازیگران و در راس آنان جعفر دهقان گرفته شد. این پلان که تصویری نزدیک از سربازان سپاه مختار را در مقابل چشم بیننده قرار می دهد، با نگاه اشتباه یکی از هنروران مجددا تکرار شد.

آخرین و دشوار ترین پلان جنگ های مختار در پنج شنبه ۱۸ آبان ماه ۸۵ صحنه ای بود که مختار و اسبش هر دو به زمین می خورند. این دو همزمان با هم از زمین بر می خیزند و مختار پیاده جنگ را ادامه می دهد. برای خواباندن اسب بر روی زمین یکی از پاهایش را با طناب بسته و دو مرد او را روی زمین نگه داشته بودند و به محض فرمان شروع از سوی کارگردان این دو مرد کنار رفته و اسب با دیدن بلند شدن بدل مختار از روی زمین به سرعت بلند می شد. اما پای بسته مجال حرکت به او نمی داد. این صحنه چندین بار تکرار شد و اسب بیچاره در آخرین برداشت ها دیگر رمقی در تن نداشت.

در تمامی صحنه های اکشن محمود اردلان در حالی که شمشیر یا تبری در دست در کنار بدلکاران بود، بازی آنان را به شیوه ای که گویی خود در صحنه حضور دارد دنبال می کرد. در مواردی او حتی پیش از میرباقری فرمان کات را صادر می کرد، چرا که یک بدلکار کارش را خوب انجام نداده بود.

در این سریال نیز به مانند بسیاری از سریال های تاریخی که صدابرداری سرصحنه انجام شد، مشکلات به طرزی غیرمترقبه خود را نشان می دهند; بنابراین چندین بار پرواز هواپیما از بالای سر عوامل، توقف کوتاه کار یا تکرار صحنه ها را باعث شد.

... در اتاقی پشت اتاق جلوه های ویژه گریم، سرهای بریده به دیوار آویزان شده اند. با نگاه دقیق به این سر های بریده شده، چهره ساخته شده بازیگرانی چون محمد خیری، مهدی فخیم زاده، حبیب دهقان نسب و ... را می توان شناخت و سر بریده مختار با بازی فریبرز عرب نیا که شامگاه هفتم مرداد ماه ۹۰ در قسمت آخر مختارنامه برای مصعب بن زبیر بعد از امیر شدنش آورده شد.