چگونه یک مصرف کننده هوشمند و فهیم محصولات بهداشتی و آرایشی باشیم

بیایید برای چند دقیقه به موادی که در یک روز خرید و مصرف می کنید, بیاندیشید ممکن است که برای نهار یک ساندویچ مرغ و یک نوشابه میل کنید خودروی خود را با بنزین پر نمایید

با گسترش روند مصرف‌گرایی در اکثر نقاط دنیا، ما همه روزه شاهد حجم گسترده‌ای از مصرف مواد مختلف هستیم . این شرایط باعث ایجاد صدمات جبران ناپذیری به سلامت طبیعت، حیات‌وحش و انسان‌ها شده است. موسسه وردواچ، با انتشار راهنماهای سالانه مصرف هوشمندانه، تلاش می‌کند که عموم مردم را با واقعیت‌های فراسوی مصرف مواد مختلف و راهکارهایی در جهت مصرف هوشمندانه آنها آشنا کند. در این مقاله، می‌توانید با نگاهی به ویژگی‌های مصرف ۵ گروه از کالاهای پرمصرف بهداشتی و آرایشی شامل محصولات بهداشتی بچه، محصولات پاک کننده‌، صابون‌های آنتی باکتریال، محصولات آرایشی و محصولات پزشکی فردی، با راهکارهایی ساده در جهت کاهش آثار زیانبار فردی و اجتماعی و زیست محیطی آنها آشنا شوید.

بیایید برای چند دقیقه به موادی که در یک روز خرید و مصرف می‌کنید، بیاندیشید. ممکن است که برای نهار یک ساندویچ مرغ و یک نوشابه میل کنید. خودروی خود را با بنزین پر نمایید. با استفاده از تلفن همراهتان با یک دوست صحبت کنید. در مدرسه و یا اداره نیز، ده‌ها نامه الکترونیکی و یا سایر مدارکتان را کپی بگیرید.

اینک این فعالیت‌های روزمره خویش را در تعداد روزهای یک سال ضرب کنید و عدد به دست آمده را هم در تعداد جمعیت مصرف کننده دنیای امروز ضرب نمایید. با نگاهی به بنزین مصرفی خودروی خود، یا لباس‌های خریداری شده‌تان، عدد به دست آمده بسیار بزرگ خواهد بود و به همین ترتیب، ما با مصارف خود، تأثیرات زیادی را بر کره خاکی و مردم دنیا بر جای می‌گذاریم.

البته خیر خوشایند این است که بسیاری از مصرف‌کنندگان می‌توانند در خریدهای روزمره‌شان از کالاهایی جایگزین و دوست با سلامت خود و محیط زیست بهره گیرند. شرکت‌های صنعتی و تجاری، دولت‌ها و شهروندان نگران در مورد آینده دنیا، می‌توانند از قدرت خرید خویش در جهت تولید کالاهایی کم خطرتر و سالم‌تر نظیر غذاهای ارگانیک (طبیعی)، مواد شوینده عاری از مواد شیمیایی، انرژی برق سبز و خودروها و کامیون‌هایی با آلایندگی اندک، استفاده کنند.

در سراسر دنیا، طبقه مصرف کننده (افرادی که به کالاهایی نظیر تلویزیون و اینترنت و فرهنگ استفاده از آنها دسترسی دارند)، به سرعت در حال رشد است. ما می‌توانیم نشانه‌های این رشد را در افزایش سریع تعداد خودروها، غذاهای آماده، لوازم الکترونیکی و سایر نمادهای یک زندگی مدرن مشاهده کنیم. بر اساس تخمین‌های اخیر، ۷/۱ میلیارد نفر، (بیش از یک چهارم انسان‌ها) اینک جزو طبقه مصرف کننده محسوب می‌شوند. از این تعداد، ۲۷۰ میلیون نفر در ایالات متحده، ۳۷۰ میلیون نفر در اروپای غربی و ۱۲۰ میلیون نفر نیز در ژاپن زندگی می‌کنند.

به صورتی قابل توجه، تقریباً نیمی از مصرف‌کنندگان دنیا در کشورهای در حال توسعه‌ای نظیر چین (۲۴۰ میلیون نفر) و هند (۱۲۰ میلیون نفر) زندگی می‌کنند و این عدد، با رشدی دائمی روبه‌روست.

در بسیاری از موارد، این افزایش مصرف آثاری مخرب نظیر از بین رفتن منابع طبیعی و جنگل‌ها، رشد حجم بدهی‌ها و چاقی به همراه دارد. در این میان، ۸/۲ میلیارد انسان دیگر مصرفی اندک داشته و با مشکلاتی نظیر گرسنگی، بی‌خانمان و فقر روبه‌رو هستند. بدین ترتیب چالش مهم فراروی ما در قرن بیستم و یکم میلادی، تمرکز بر مصرف شهروندان، نه از جنبه بی‌پایان کالاها که بهبود کیفیت سطح زندگی برای همه، همراه با به حداقل رساندن آسیب‌های زیست محیطی می‌باشد.

ما در مؤسسه «ورد واچ»، معتقدیم که شیوه مصرف هر یک از ما بر آینده حیات بر روی کره زمین، تأثیری غیرقابل انکار دارد. موسسه ما همه ساله با انتشار «کتاب‌ گزارش علائم حیاتی دنیا» چگونگی مصرف، دلایل مصرف و تأثیرات این مصرف گرایی بر سلامت انسان‌ها و محیط زیست را تشریح می‌نماید. همچنین در «راهنمای مصرف کنندگان»، ما با نگاهی به شیوه‌های مصرف کنونی تعدادی از محصولات شیمیایی، به چالش‌های فرارو، آمار جهانی مرتبط و در نهایت روش‌های ساده در جهت کاهش آسیب‌ها اشاره می‌کنیم. بدین ترتیب، می‌توانید با هزینه‌های پنهان بسیاری از کالاهای شیمیایی مصرف شده در هر روز از زندگی خود آشنا شوید.

● اصل کلیدی برای یک مصرف بهینه

مصرف را باید یکی از لذت‌بخش‌ترین فعالیت‌های زندگی روزمره دانست. اما تأثیرات این مصرف بی‌حد و مرز ما داستان غم‌انگیزی است. آلودگی زیاد تولید شده از خودروها و کارخانجات و یا آلوده شدن آب و خاک و هوا به مواد سمی، هزینه‌های پنهانی است که بسیاری از ما به آنها توجه نداریم.

در سایه تعهد و تفکر، این مصرف می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود. برای سال‌ها، ما در خریدهای خود به فروشندگان اتکا داشتیم. اما اینک زمان آن فرا رسیده که آنان به خواسته‌های ما توجه کنند.

در ادامه، ۱۰ اصل مهم برای داشتن مصرفی بهینه و هوشمندانه را با هم مرور می‌نماییم:

▪ اصل اول: کاهش دهید، استفاده مجدد نمایید و بازیافت کنید. یعنی از مصرف کالاهای غیرضروری بپرهیزید. در هنگام خرید هم کالاهای کارا و کم مصرف خریداری کنید. استفاده از کالاهای دست دوم در بسیاری از موارد آثار مناسبی به همراه دارد. بازیافت کالاهای مصرف شده نیز گام مهمی محسوب می‌گردد.

▪ اصل دوم: در نزدیکی محل کار خود زندگی کنید. از غذاهای محلی استفاده نمایید. از کسب و کارهای محلی حمایت کنید. به سازمان‌های محلی بپیوندید.

▪ اصل سوم: موتورهای احتراقی درون سوز آلاینده‌اند و استفاده از آنها باید محدود گردد. شما نیز به جمع مخالفان بهره‌گیری از این موتورها بپیوندید.

▪ اصل چهارم: به آنچه که می‌خورید، دقت نمایید. از مصرف غذاهایی که در تولید آنها از علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌های شیمیایی استفاده شده، خودداری کنید.

▪ اصل پنجم: از مصرف محصولات غذایی تولید شده توسط شرکت‌های تجاری و صنعتی خودداری کنید.

▪ اصل ششم: از کالاهای تولید شده توسط روش‌های پایدار دوست با طبیعت استقبال نمایید.

▪ اصل هفتم: اولویت‌بندی کنید. به صورت کلی خرید نمایید.

▪ اصل هشتم: آگاهانه در انتخابات شرکت نمایید و از نامزدهایی همسو با مصرف پاک حمایت کنید.

▪ اصل نهم: نسبت به گذشته احساس گناه ننمایید. این کار شما را غمگین می‌کند.

▪ اصل دهم: از داشته‌هایتان، لذت ببرید.

در ادامه، با ناگفته‌هایی در مورد مصرف چند محصول پرمصرف شیمیایی بهداشتی و آرایشی و راهکارهایی ساده در جهت بهبود روش‌های کنونی مصرف آنها آشنا می‌شویم:

الف) محصولات بهداشتی بچه

برای بسیاری از ما، بچه‌دار شدن اولین انگیزه را برای تفکر دقیق درباره ایمنی و سلامت خریدهایمان به وجود می‌آورد. در کنار بازداشتن بچه از مصرف احتمالی مواد سمی و خطرناک و تیز و برنده، باید در مورد مصرف کالاهایی نظیر پوشک، شیشه، پوشاک، پودرها و کرم‌های بچه و محصولات پاک کننده بیشتر بیاندیشیم.

● آیا می‌دانید…؟

یک بچه به طور میانگین تا زمان یادگرفتن شیوه توالت رفتن، از ۰۰۰/۵ پوشک استفاده می‌کند. آمریکایی‌ها همه ساله ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۱۸ پوشک، یعنی سومین منبع اصلی تولید پسماندهای خشک را مصرف می‌کنند.

اکثر افراد، ۹۰% عمر خود را در فضاهای بسته می‌گذرانند. این عدد برای نوزادان ۹۵% است. لذا باید برای دوری از آلودگی‌های مختلف موجود در منازل، تدبیری مناسب بیندیشید.

اگرچه شیر مادر منبعی مناسب برای تغذیه نوزادان به شمار می‌رود، اما در شیر مادران امروز، موادی نظیر د.د.ت و انواع علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌های شیمیایی‌ای که سال‌هاست مصرف آنها ممنوع شده است، وجود دارد.

تعدادی از شیشه‌های شیر و پستانک‌ها از مواد شیمیایی ساخته می‌شوند که سیستم هورمونی بدن بچه‌ها را به هم می‌زند.

● ساده‌ای می‌توانیم انجام دهیم

اگر در آینده‌ای نزدیک بچه‌دار می‌شوید و یا درصدد شیر دادن طبیعی به کودکتان هستید، از رویارویی نزدیک با انواع علف‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها، رنگ، فلزات سنگین و سایر مواد سمی‌ای که وارد اندام‌هایتان می‌شود، بپرهیزید.

در هنگام تعویض پوشک بچه، از صابون‌هایی استفاده کنید که در ساخت آنها، از کمترین مقدار رنگ، مواد پاک کننده و خوشبوکننده، بهره گرفته شده باشد.

از پوشک‌های قابل تجزیه زیستی یا پوشک‌های پارچه‌ای قابل استفاده مجدد استفاده کنید.

در هنگام خرید اسباب‌بازی‌ها، از محصولاتی خریداری کنید که فاقد پی.‌وی . سی و سایر پلاستیک‌های مضر باشد.

در هنگام خرید کادو برای نوزادان، اقوام و دوستانتان، محصولاتی با ویژگی‌های طبیعی و غیرشیمیایی انتخاب کنید.

ب) محصولات پاک کننده

همه دوست دارند که خانه‌ای تمیز داشته باشند، اما اکثر ما از مواد پاک کننده، متنفریم. نکته قابل توجه دراین میان این است که ما برای تمیز کردن حمام و یا سطوح منزل، از مواد بسیار خطرناک و سمی و مضر استفاده می‌کنیم. مثلاً مایع‌های ظرفشویی، حاوی فسفات‌هایی هستند که به آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌انجامد. پودرهای لباسشویی نیز حاوی سفیدکننده‌هایی سمی هستند. ما این مواد را دور از دسترس کودکان می‌گذاریم، اما معمولاً دقت نمی‌کنیم که چنین محصولاتی می‌توانند چه تأثیراتی بر بدن ما بگذارند.

همچنین فراموش نکنید که اکثر این مواد پاک کننده بر چشم، پوست و ریه‌های ما تأثیراتی ناگوار می‌گذارند. یک راه حل برای پرهیز چنین مشکلاتی ، استفاده از مواد پاک کننده سبزی است که فاقد مواد سمی غیرقابل تجزیه هستند.

● آیا می‌دانید…؟

این محصولات پاک کننده، عامل ۱۰% مسمومیت‌ها در ایالات متحده هستند. دو سوم این مسموم‌شده‌ها، کودکان زیر ۶ سال بوده‌اند.

بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا، هوای داخل یک خانه معمولی، بین ۲ تا ۵ برابر، آلوده‌تر از هوای آزاد همان منطقه است. در پاره‌ای از موارد، این عدد تا ۱۰۰ برابر نیز می‌رسد. البته بخش اعظم این شرایط، به دلیل بهره‌گیری از مواد پاک کننده و حشره‌کش‌ها می‌باشد.

● چه کارهای ساده‌ای می‌توانیم انجام دهیم

▪ برای شستن ظروف خود از موادی ایمن و ساده نظیر صابون، آب، جوش شیرین، سرکه، آبلیمو و بوراکس استفاده نمایید.

▪ به جای استفاده از سفیدکننده‌ها و پاک کننده‌های عرضه شده در بازار، از ترکیب سرکه و جوش شیرین و آب گرم استفاده کنید.

▪ برای شست و شوی بهتر لیوان‌ها، از مخلوط برابر سرکه سفید و آب استفاده نمایید.

▪ جوش شیرین و آرد ذرت، دو تمیز کننده خوب فرش به شمار می‌روند.

▪ برای پاک کردن کپک‌ها و قارچ‌ها از ترکیب آبلیمو و یا سرکه سفید و نمک بهره ببرید.

▪ برای پاک کردن ظرفشویی‌ها، از ترکیب جوش شیرین، سرکه سفید، نمک و آب گرم استفاده کنید.

▪ در صورت ضرورت استفاده از محصولات خطرناک پاک کننده، از مقداری اندک بهره ببرید.

ج) صابون‌های آنتی باکتریال

آیا واقعاً این مواد آنتی باکتریال هستند؟ تردیدهایی در این میان وجود دارد.

پس از جنگ جهانی دوم، مواد شیمیایی صنعتی جای مواد پاک کننده سنتی را گرفت. تولیدکنندگان هم با تولید محصولاتی متنوع نظیر صابون مایع، ژل اصلاحی و شامپوی بدن که در آنها طیف گسترده‌ای از موادی پاک کننده نظیر مواد آنتی باکتریال وجود دارد، در این بازار حضوری فعال دارند.

مطالعات مختلف حاکی از آن است که صابون‌های آنتی باکتریال در مقایسه با صابون‌های معمولی، از کارایی کمتری برخوردارند. به ویژه اینکه استفاده از آنها به ایجاد مقاومت دارویی و عفونت‌های غیرقابل درمان و مقاوم منجر می‌شود. به همین خاطر هم، بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها و سایر داروهای به کار گرفته شده برای مبارزه با بیماری‌هایی مرگبار نظیر مالاریا و سل، امروزه دیگر از کارایی گذشته برخوردار نیستند.

● آیا می‌دانید…؟

اگرچه اکثر این محصولات، برچسب آنتی‌باکتریال دارند، اما اکثر این محصولات، علاوه بر باکتری‌ها، ویروس‌ها را هم نابود می‌نمایند.

بازار جهانی صابون در سال ۲۰۰۸ میلادی، ارزشی معادل ۶ میلیارد دلار خواهد داشت. بیشترین رشد مصرف آن نیز در قاره آسیا گزارش می‌شود.

تری کلوزان، به عنوان اصلی‌ترین ماده از بین برنده باکتری‌ها، با نابودی آنزیم‌های موجود در دیواره سلولی باکتری‌ها، این حفاظ طبیعی در برابر بیماری‌هایی نظیر سل را تخریب می‌کند.

مطالعات انجام شده توسط مرکز بررسی‌های زیستی ایالات متحده نشان می‌دهد که تری کلوزان‌ها و فتالات‌های استفاده شده در این صابون‌ها، آب‌های زیرزمینی آمریکا را به شدت آلوده کرده است.

● چه راهکارهای ساده‌ای را می‌توانیم انجام دهیم

از کلیه محصولاتی که حاوی تری کلوزان و سایر آنتی بیوتیک‌های دیگر هستند (نظیر خمیردندان، محصولات آرایشی، فرش، ظروف پلاستیکی آشپزخانه، اسفنج و حتی اسباب‌بازی‌ها)، خریداری نکنید. دوستانتان را نیز به این کار تشویق نمایید. دستانتان را با آب گرم و صابون‌های معمولی بشویید. (به ویژه قبل از غذا خوردن و پس از رفتن به توالت.)

از پزشک و سایر پرستاران مراکز درمانی بخواهید که به جای استفاده از این مواد پاک‌کننده، از ژل‌های حاوی الکل بهره‌گیری نمایند.

از فروشنده‌های محله خود بخواهید، عرضه این محصولات را متوقف کنند و سایر مصرف‌کنندگان را از خطرات این مواد آگاه نمایید.

د) محصولات زیبایی و آرایش شخصی

تا چندی پیش، تنها محصول آرایشی در دسترس، صابون‌های معمولی شست و شوی موها و بدن، خمیردندان و چند محصول آرایشی ساده بود. اما امروزه در ایالات متحده، این محصولات یک صنعت ۲۰ میلیارد دلاری را در هر سال تشکیل می‌دهند. انواع این لوسیون‌ها و معجون‌های عرضه شده در داروخانه‌ها و سوپرمارکت‌ها که حاوی انواع مواد مختلف شیمیایی و سمی نظیر نگهدارنده‌ها، رنگ، مواد ضد میکروب، و پاک‌کننده‌ها هستند، با شعارهایی نظیر پاک‌کننده، سفید کننده و پوستی سالم‌تر به مصرف کنندگان عرضه می‌گردد.

برخلاف تبلیغات تجاری آنها، این محصولات بر سلامت، آب و حیات وحش کره زمین، تأثیراتی ناگوار بر جای می‌گذارند. البته این تأثیرات به ویژه برای مصرف‌کنندگان نوجوان و یا افراد دارای پوست‌هایی حساس، به راحتی قابل مشاهده است. همچنین بسته‌بندی‌های شیک و غیرضروری این کالاها، یک منبع بزرگ زباله به حساب می‌آیند.

● آیا می‌دانید…؟

فتالات‌ها و مواد شیمیایی دیگر استفاده شده در لاک‌های ناخن و سایر مواد آرایشی، به اختلالات مادرزادی در حیوانات منجر می‌گردند. به علاوه، مقدار این مواد در بدن اکثر آمریکایی‌ها به سطحی نگران‌کننده رسیده است.

از چند ماده نگهدارنده سمی مختلف نظیر فورمالیدها که آثار مسمومیست‌زای آن به اثبات رسیده است، در جهت ماندگاری اکثر مواد آرایشی استفاده می‌گردد. به علاوه، این مواد، دومین عامل اصلی ایجاد حساسیت‌های پوستی در سراسر دنیا به شمار می‌روند.

بسیاری از مواد رنگی و افزودنی موجود در محصولات آرایشی و زیبایی، مصرف کنندگان را با انواع حساسیت‌های پوستی و محرک رو به رو می‌نماید و البته باید خاطرنشان کرد که افزودن فلزاتی سنگین نظیر سرب به این کالاها، با بروز بیماریهای عصبی ارتباطی مستقیم دارد.

به دلیل وجود منافذ ریز بر روی پوست بدن ما، بسیاری از این مواد شیمیایی به تدریج وارد جریان خون مصرف کنندگان می‌شوند.

● چه راهکارهایی را پیش رو داریم؟

▪ تنها از کالاهای آرایشی استفاده کنید که بر روی برچسب آنها وجود مواد طبیعی و عدم آزمون آنها بر روی حیوانات ذکر شده باشد.

▪ از کالاهای آرایشی‌ای استفاده کنید که عاری از فتالات‌ها، پاک کننده‌ها و مواد آنتی باکتریال باشند.

▪ از فروشندگان محلی بخواهید که محصولاتی ارگانیک عرضه کنند.

▪ در مدارس، ادارات، کارخانجات و سایر اماکن عمومی، دوستان و همکاران خود را با آثار ناگوار بهره‌گیری از این محصولات مضر آشنا نمایید.

▪ اگر برچسب‌های کالای مورد علاقه شما در مورد مواد به کار گرفته در تولید آن واضح نیستند، ضمن تماس با شرکت تولید‌کننده، علاوه بر دریافت اطلاعات بیشتر، نگرانی‌های خود را نیز به آنها منتقل کنید.

هـ) محصولات مربوط به مراقبت‌های سلامتی

«برای یک بار، ضرر ندارد» اگرچه بر روی تعدادی از محصولات مربوط به کنترل سلامت شخصی، این عبارت نوشته شده، اما باید بدانید که پزشکان خانواده و تولیدکنندگان تجهیزات بیمارستانی، وظیفه حفظ سلامت و جلوگیری از اقدامات آسیب رسان به محیط زیست و انسان‌ها را هم دارند. متأسفانه، تعدادی از این محصولات و پسماندهای ناشی از کاربرد آنها، واقعاً ما را به بیماری‌ها و آلودگی های مختلف مبتلا می‌نمایند.

استفاده رو به گسترش از این محصولات و به دنبال آن، تولید پسماندهای خطرناک آلوده کننده هوا به ویژه جیوه و دیوکسین‌ها، یکی از چالش‌های بزرگ فرآوری ماست. جیوه که در ساخت تعدادی از درجه‌های حرارت تشخیص تب و همچنین دستگاه‌های تعیین فشار خون به کار می‌رود، می‌تواند به سیستم عصبی و مغزی افراد، آسیب های زیادی وارد کند. از سوی دیگر، به دنبال سوزاندن مواد حاوی کلر، گاز دیوکسین انتشار می‌یابد که با کاهش قدرت باروری، بی‌نظمی در سیستم ایمنی و بسیاری از سرطان‌ها ارتباط دارد.

● آیا می‌دانید…؟

مقدار جیوه موجود در یک درجه تعیین حرارت بدن، برای آلوده نمودن کل ماهی‌های موجود در یک پارچه ۲۰ اکری (مساحت معادل ۹۴۰/۸۰ مترمربع) کافی است.

در ایالات متحده، از هر ۸ دانش‌آموز، یک نفر با اختلالات یادگیری ناشی از مصرف ماهی‌های حاوی جیوه توسط مادرانشان در دوره بارداری رو به رو هستند.

تولید و سوزاندن وسایل درمانی و پزشکی ساخته شده از مواد پی.وی.سی، تولید کننده گاز دیوکسین است. به علاوه، فتالات موجود در آنها به بروز اختلالات مادرزادی در نوزادان و باروری افراد بزرگسالان می‌انجامد.

● چه راهکارهای ساده‌ای را می‌توانیم انجام دهیم؟

▪ وسایل پزشکی و درمانی موجود در خانه خود را بررسی کنید. در صورت وجود درجه‌های نشانگر حاوی نقره در آنها، تلاش کنید که ضمن بازیافت مناسب این وسایل، از تجهیزات دیجیتال ایمن‌تر بهره بگیرید.

▪ حتی‌الامکان به جای استفاده از ظروف پلاستیکی، روکش‌های خودرو و اسباب‌بازی‌های وینیلی (نوعی پلاستیک) از جایگزین‌هایی ایمن‌تر نظیر ظروف شیشه‌ای، روکش‌های غیر وینیلی و اسباب‌بازی‌های چوبی استفاده کنید.

▪ از سوزاندن وسایل پلاستیکی خودداری نمایید.

▪ با خرید هوشمندانه و بازیافت بیشتر، از حجم زباله‌های خویش بکاهید.

▪ در پایان امیدواریم که با مصرف هوشمندانه، سلامت انسان‌ها، محیط زیست و منابع ارزشمند طبیعی کره خاکی خویش را بیش از گذشته تأمین نماییم.

منبع: www.WorldWatch.org موسسه موسسه ورد واچ

منبع: ماه نامه - سیاحت غرب - ۱۳۸۷ - شماره ۵۷، فروردین