قرآن از مادر تجلیل می کند

آیاتی که درباره حق شناسی از والدین آمده است بر دو قسم است یک قسم حق شناسی مشترک پدر و مادر را بیان می کند و قسم دیگر, آیاتی است که مخصوص حق شناسی مادر است اسلام دینی است که در آن سفارش اکید به نیکی و احترام به پدر و مادر شده است و قرآن در آیات زیادی به این مهم پرداخته است

آیاتی که درباره حق شناسی از والدین آمده است ‏بر دو قسم است: یک قسم حق شناسی مشترک پدر و مادر را بیان می‏کند و قسم دیگر، آیاتی است که مخصوص حق شناسی مادر است. اسلام دینی است که در آن سفارش اکید به نیکی و احترام به پدر و مادر شده است و قرآن در آیات زیادی به این مهم پرداخته است.وَقَضَی رَبُّکَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِیَّاهُ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا (و پروردگار تو مقرر کرد که جز او را مپرستید و به پدر و مادر [خود] احسان کنید.)(اسراء ۲۳)و حتی شکرگزاری در برابر پدر و مادر در ردیف شکرگزاری در برابر نعمت های خدا قرار داده شده چنان که می‏خوانیم: أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ (لقمان ۱۴) با توجه به اینکه نعمت‌های الهی بیش از حد شمارش است، در کنار هم آمدن این دو، نشان می‌دهد که حق والدین چقدر گسترده است.آیاتی که درباره حق شناسی از والدین آمده است ‏بر دو قسم است: یک قسم حق شناسی مشترک پدر و مادر را بیان می‏کند و قسم دیگر، آیاتی است که مخصوص حق‌شناسی مادر است. قرآن کریم اگر درباره پدر حکم خاصی بیان می‏کند فقط برای بیان وظیفه است، مانند: وَعلَی الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ (و هر گاه بخواهید کسی دیگر را به شیر دادن فرزندتان برگمارید، اگر مزدی نیکو و در خورش بپردازید.)(بقره ۲۳۳)اما برخی آیاتی که به طور خاص زحمات مادر را بیان می‌کند: وَوَصَّیْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَیْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَی وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِی عَامَیْنِ أَنِ اشْکُرْ لِی وَلِوَالِدَیْکَ إِلَیَّ الْمَصِیرُ (و ما انسان را درباره پدر و مادرش سفارش کردیم، در حالی که مادرش او را (در شکم خود در ایّام بارداری) در حال ضعف روی ضعف حمل کرد و ( شیر دادن و) از شیر جدا کردنش در دو سال بود، (گفتیم) که مرا و پدر و مادرت را سپاس‏گزار، که بازگشت (همه) به سوی من است.)(لقمان ۱۴)این آیه پس از توصیه مشترک به والدین، زحمت‌ها و رنج‌های مادر در حمل و تربیت فرزند را، به طور خاص ذکر می‌کند تا شنونده را به شکر پدر و مادر و به خصوص مادر وا بدارد.کلمه وهن به معنای ضعف است که مادر در این دوران دچار آن می‌گردد، این مسأله از نظر علمی و تجربی نیز ثابت شده، که مادران در دوران بارداری گرفتار وهن و سستی می‏شوند، چرا که شیره جان و مغز استخوانشان را به پرورش جنین خود اختصاص می‏دهند و از تمام مواد حیاتی وجود خود بهترینش را تقدیم او می‏دارند.به همین دلیل، مادران در دوران بارداری گرفتار کمبود انواع مواد مغذی که بدن به آن نیاز دارد می‏شوند، که اگر جبران نگردد ناراحتی هایی برای آنها به وجود می‏آورد، حتی این مطلب در دوران شیر دهی نیز ادامه می‏یابد.در ادامه آیه می‌فرماید: از شیر گرفتنش در دو سال است یعنی بعد از دو سال، شیردهی محقق می‏شود و در نتیجه مدت شیر دادن دو سال می‏شود و با توجه به آیه وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا (حملش و از شیر گرفتنش سی ماه است)(احقاف ۱۵) این نکته به دست می‏آید که کمترین مدت حاملگی زن شش ماه است، که در برخی روایات نیز به این نکته اشاره شده است.

البته دو سال زمان کامل شیردهی است که گاه ممکن است کمتر از آن انجام شود. به هر حال مادر در این دوران بزرگترین فداکاری‌های روحی و جسمی را مشفقانه برای رشد و تربیت فرزندش انجام می‌دهد و قرآن پس از توصیه به والدین این زحمات مادر را متذکر می‌شود تاهم انسان شکر گزار خدایی باشد که نعمت بزرگ پدر و مادر را به او داده و هم شکرگزار خود والدین باشد و در کتاب فقیه در حقوقی که از امام زین العابدین (علیه‌السلام) روایت کرده فرمودند:...و اما حق مادرت این است که بدانی او تو را طوری حمل کرد که احدی، احدی را آن طور حمل نمی‏کند، آری او تو را در داخل شکم خود حمل کرد و از میوه قلبش چیزی به تو داد، که احدی به احدی نمی‌دهد.او با تمامی اعضای بدنش تو را محافظت نمود و باک نداشت از اینکه گرسنه و تشنه بماند، بلکه پروایش همه از گرسنگی و تشنگی تو بود، او باک نداشت از اینکه برهنه بماند، همه پروایش از برهنگی تو بود، او هیچ پروایی نداشت از گرما، ولی سعیش این بود که بر سر تو سایه بیفکند.

او به خاطر تو از خواب خوش صرف‌نظر کرد و تو را از گرما و سرما حفظ نمود، همه این تلاش‌ها برای این است که تو مال او باشی و تو نمی‏توانی از عهده شکر او برآیی، مگر با یاری و توفیق خدا و اما حق پدرت این است که بدانی او ریشه تو است، چون اگر او نبود تو نبودی، پس هر وقت از خودت چیزی دیدی که خوشت آمد، بدان که اصل آن نعمت پدر تو است، پس حمد خدا گوی و شکر پدر به جای آر، آن قدر که با این نعمت برابری کند و هیچ نیرویی نیست جز به وسیله خدا.در حدیثی دیگر از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمودند: مردی نزد رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) رفت و گفت: یا رسول اللَّه به چه کسی نیکی کنم؟ فرمود به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه کسی؟ فرمود: به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه کسی؟ فرمود: به مادرت، عرضه داشت: سپس به چه کسی؟ فرمود به پدرت.این روایت عجیب حاکی از اهمیت توجه و نیکی به مادر است.در پایان روایتی از پیامبر (صلی الله علیه وآله) را بیان می‌کنیم که نقل شده، مردی مشغول طواف بود و مادرش را بر دوش گرفته طواف می‏داد، پیامبر (صلی الله علیه وآله) را در همان حال مشاهده کرد عرض کرد آیا حق مادرم را با این کار انجام دادم، فرمود: نه حتی جبران یکی از ناله‏های او را (به هنگام وضع حمل) نمی‏کند.

فاطمه خالکی