شنگ

شنگ از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی سرد و خشك است و در مورد خواص آن معتقدند كه قابض است و كمی تلخ و خونریزی را بند می آورد و اسهال خونی و اسهال صفراوی را نیز قطع می كند ریشه آن از نظر قابض بودن قوی تر از برگ آن است عصاره آن مقوی معده و آشامیدن عصاره آن با سركه رقیق برای جلوگیری از خونریزی رحم مفید است ضماد آن مقوی اعضای ضعیف و دهانه معده و كبد است

به فارس « اسلیخ » ، « شنگ » ، « الاشنگ » و در كتب طب سنتی با نامهای « لحیهٔ التیس » و « ذنب الخیل » نام برده شده است. به فرانسوی Salsifis و Salsifis des pres و Barbe de chevre و Barbe de bouc و Ratabou و به انگلیسی : Bucks beard و Yellow goats breard و Salsefy و Vegetable – oyster گفته می شود . گیاهی است از خانواده Compositae كه نام علمی وحشی آن Tragopogon pratensis L و مترادفهای آن T.Crivatus Gulib و T. grand iglrurs saut می باشد.

گونه دگیر از گیاه شنگ ككه در ایران نمی روید و آن هم به عنوان سبزی سالاد خورده می شود كه گونه پرورشی شنگ است و در شمال اروپا در مزارع سبزی كاری كاشته می شود.

● مشخصات گیاه

گیاهی است علفی دو ساله جزءسبزی های خوردنی تنها یا در سالاد . بلندی آن در زمینهای رسی ۱۵ – ۱۰ سانتی متر و در اراضی دشت نسبتا مرطوب و علفزارها گاهی تا ۷۰ سانتی متر می رسد . ریشه آن دوكی شكل سفید مایل به زرد . گلها لوله ای زرد و به شكل طبق گل در اواخر بهار ظاهر می شود . برگهای نواری دراز مانند برگ تره قسمت پایین آن پهنتر از قسمت بالای برگ است به رنگ سبز مایل به كبود . میوه آن خاكستری مایل به سبز كه در انتهای آن یك دسته تار سفید رنگ مایل به بنفش است . دانه های آن قهوه ای دراز ، در دو طرف نوك تیز شیاردار و كمی خمیده اند. برگهای جوان سبز آن كه قسمتی از برگ نزدیك به ریشه سفید شده باشد ، برای سالاد به طور خام مصرف می شود.

این گیاه در چمنزارهای مرطوب مناطق شمال ایران و در مناطق مغرب ایران در كردستان ، تفرش ، اراك و در دامنه ای البرز و ارتفاعات اطراف تهران و در اصفهان و شیراز می روید. در این گیاه به مقیاس ۰۰۷/۰ میلی گرم در ۱۰۰ گرم وجود ارسنیك مشخص شده است.

● خواص – كاربرد

شنگ از نظر طبیعت طبق نظر حكمای طب سنتی سرد و خشك است و در مورد خواص آن معتقدند كه قابض است و كمی تلخ و خونریزی را بند می آورد و اسهال خونی و اسهال صفراوی را نیز قطع می كند . ریشه آن از نظر قابض بودن قوی تر از برگ آن است. عصاره آن مقوی معده و آشامیدن عصاره آن با سركه رقیق برای جلوگیری از خونریزی رحم مفید است. ضماد آن مقوی اعضای ضعیف و دهانه معده و كبد است. ریشه آن برای بند آوردن چرك گوش مفید است و خشك كننده آن می باشد. خوردن برگ و ریشه و گل آن با ماء الشعیر برای قرحه ریه مفید است و عصاره آن برای بندآوردن خونروی از سینه و التیام زخم معده و تقیویت معده نافع است و جوشانده آن برای رفع كمی اشتها و اختلالات كبد و پستان و رفع ترش كردن و رفع احساس سوزش در معده و مری مفیداست مقدار خوراك از عصاره آن تا ۱۲گرم و از برگ آن تا ۱۶ گرم است . گرد برگ گل ساییده شده آن برای التیام زخمها و جراحتهای كهنه و رفع تعفن آنها مفید است .

زكریای رازی خوردن ریشه شنگ را برای دفع سموم مفید می دانسته است .مضر كلیه است و لذا باید با عناب خورده شود. در هر یك صدگرم شنگ خام مواد زیرموجود است :

آب ۷۷ گرم ، پروتئین ۹/۲ گرم ، مواد چرب ۶/۰ گرم ،هیدراتهای كربن ۱۸ گرم ، كلسیم ۴۷ میلیگرم ، فسفر ۶۶ میلی گرم ، آهن ۵/۱ میلی گرم ، پتاسیم ۳۸۰ میلی گرم ، ویتامین A۱۰ واحد بین المللی ، تیامین ۰۴/۰ میلی گرم ، رایبو فلاوین ۰۴/۰ میلی گرم ، نیاسین ۳/۰ میلی گرم ، ویتامین C۱۱ میلیگرم .در هر یك صد گرم شنگ پخته كم اب مواد زیر موجود است :

آب ۸۱ گرم ، پروتئین ۶/۲ گرم ، مواد چرب ۶/۰ گرم ، هیدراتهای كربن ۱/۱۵ گرم ، كلسیم ۴۲ میلی گرم ، فسفر ۵۳ میلی گرم ، آهن ۳/۱ میلی گرم ، پتاسیم ۲۶۶ میلیگرم ، ویتامین A۱۰ واحد بین المللی ، تیامین ۰۳/۰ میلیگرم ، رایبو فلاوین ۰۴/۰ میلی گرم ، نیاسین ۲/۰ میلی گرم و ویتامین C میلیگرم .

گونه دیگری از خانواده Compositae شنگ سیاه است كه نام علمی آن Scorzonera humilis كه در چمنزارهای مرطوب می روید و بومی اسپانیا می باشد . ریشه این گیاه دراز و شبیه ریشه شنگ ولی رنگ پوست ریشه سیاه است. از برگ و ریشه این گیاه ماند شنگ استفاده می شود . این گیاه نیز مانند سبزی های خوردنی در مزارع پرورش داده می شود. از ریشه اینگیاه سابقا در اروپا برای التیام نیش یا گاز گرفتن حشرات و جانوران سمی استفاده می شده است. كه با احتما زیاد بر مبنای نظریه زكریای رازی بوده است.