مشکل پنهان

حتما همه کسانی که دغدغه ایران را دارند بارها و بارها به این موضوع فکر کرده اند که مشکل و درد اصلی جامعه ما چیست بیکاری, اعتیاد, ناکارآمدی سیستم آموزش, تورم, ناکارآمدی نظام مالیاتی, عدم توزیع عادلانه فرصت ها, رعایت نشدن شایسته سالاری, تخریب محیط زیست, ناکارآمدی سیستم بهداشت و درمان, قاچاق, حکمرانی ثروت به جای حاکمیت دانایی و

حتما همه کسانی که دغدغه ایران را دارند بارها و بارها به این موضوع فکر کرده‌اند که مشکل و درد اصلی جامعه ما چیست؟ بیکاری، اعتیاد، ناکارآمدی سیستم آموزش، تورم، ناکارآمدی نظام مالیاتی، عدم توزیع عادلانه فرصت‌ها، رعایت نشدن شایسته سالاری، تخریب محیط زیست، ناکارآمدی سیستم بهداشت و درمان، قاچاق، حکمرانی ثروت به جای حاکمیت دانایی و...

و قطعا در ذهن خود مشکلات یاد شده را اولویت‌بندی هم کرده‌اند که کدام یک از این مشکلات بیشترین نقش را در نابسامانی‌های کشور دارند و شاید نتیجه گیری هم کرده‌اند که برای اصلاح امور، اولویت اول و اصلی با حل کدام یک از این معضلات است یعنی اگر برای حل تمام آنها امکان نبود و فقط باید یکی از اینها را از بین‌شان انتخاب و در اولویت حل قرار داد مهمترین‌شان کدام است؛ یکی حل مشکل آموزش را اولویت اصلی می‌داند و معتقد است که اگر مشکل سیستم آموزش، به صورت ریشه‌ای و نه شعاری، حل شود و فرزندانمان در سطح استانداردهای قابل قبول جامعه جهانی تربیت شوند آنها هم مشکلات یاد شده را یکی پس از دیگری حل خواهند کرد؛ دیگری معتقد است بیکاری، مشکل و درد اصلی جامعه ماست پس اگر شغل مناسبی برای جوانان ایجاد شود آنها انگیزه زندگی سالم پیدا کرده و معضلات دیگر به دنبال آن به شدت کاهش خواهد یافت و دیگر کسی به راحتی فعلی در دام اعتیاد گرفتار نخواهد شد یا فکر قاچاق در سر نخواهد پروراند. یکی دیگر بازیابی سلامت محیط زیست را اصل می‌داند و آن را سرآغاز حل مشکلات جامعه به حساب می‌آورد و به این ترتیب هر صاحب نظری از دیدگاه خودش و به فراخور زمینه تخصصی‌اش یکی از معضلات یاد شده را درد اصلی می‌داند و حل آن را پیش زمینه حل سایر معضلات قلمداد می‌کند ولی نمی‌دانم چقدر به این موضوع توجه شده که همه مشکلات یاد شده و حتی مشکلاتی که در اینجا اشاره نشده، حل همه‌شان، مقدمه و پیش زمینه مشترکی دارند یعنی برای حل همه آنها، ابتدا آمار دقیق و درستی از همه آنها در دست باشد تا معلوم شود مثلا برای برنامه‌ریزی در حوزه آموزش و پرورش، میزان دقیق و سطح بی‌سوادی در جامعه چیست؟ سیستم آموزشی کشور ما در دستیابی به استانداردهای قابل قبول آموزشی دنیا در چه رده‌ای ایستاده است؟ برای ارتقای آن در رده‌بندی جهانی، باید روی چه موضوعاتی تمرکز شود و یا در موضوع بیکاری باید تعریف بیکاری و آمار دقیق بیکاران به طور کامل احصاء شود و یا بیکاری در اقشار مختلف به چه نحوی است تا از این طریق بیکاری پنهان نتواند آمار اشتغال ما را به صورت کذایی و غیرواقعی بالا برده و ما را از اهداف خود دور کند و همه اینها باید بدون پرده‌پوشی وتعارف و فرافکنی و به صورت کاملا صادقانه و با پیروی از استانداردهای قابل قبول آماری استخراج و پس از آن برای حل‌شان برنامه‌ریزی شود.

با این حساب به نظر می‌رسد در جدول رده‌بندی مشکلات جامعه باید جای مناسبی نیز به ناکارآمدی سیستم آماری البته در رده‌های بالای جدول گشود و آن را از ساختاری‌ترین و مهم‌ترین معضلات برشمرد و برای حل آن از تحصیل کردگان و متخصصان این علم بهره گرفت و از دخالت سلیقه‌ها و خوش‌آمدها و خوش نیامدها در آمارها به شدت جلوگیری کرد و سیستمی ایجاد کرد که حتی بالاترین مقامات مسوول و ذی‌نفوذترین افراد نیز امکان دستکاری در آمارهای اساسی، بدون توجه به تعاریف استاندارد را نداشته باشند و بدین ترتیب تولید و استخراج آمار را به مراکز تخصصی و غیرسیاسی واگذار و حتی این مراکز را مرجع حل اختلاف آماری مطرح کرد به گونه‌ای که مرکز یاد شده قدرت و امکان پیگیری حتی قضایی و حقوقی در مورد ارائه آمارهای غیرواقعی از سوی افراد حقیقی و حقوقی را داشته باشد که قطعا چنین امری، همت مراجع قانونگذار را می‌طلبد که راه را بر چنین امری هموار و در اصلاح ناهنجاری‌های جامعه پیشتاز باشند و بالاخره اینکه اهل علم و فن، اهمیت این موضوع را به خوبی درک و وجود آن را لازمه برنامه ریزی‌ها و مقدمه حرکت به سمت توسعه می‌دانند ولی با این حال ذکر نمونه‌هایی از تاثیر آمار در جوامع، به صورت کلی، خالی از فایده نیست؛ امروزه تغییر و جابه‌جایی درصد بسیار ناچیزی، حتی در حد چند دهم درصد در آمار کلان متغیرها، دولتی را به مرز سقوط می‌کشاند یا حزبی را تا بالاترین سطوح تصمیم‌گیری بالا می‌برد، کشوری را در مجامع مهم بین‌المللی مطرح یا دیگری را از مراکز مهم تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی باز می‌دارد، ثروت‌ها و سرمایه‌ها را به سوی مملکتی سرازیر یا موقعیت‌هایی را از دست کشوری درآورده و در اختیار رقبایش قرار می‌دهد بنابراین امری چنین با اهمیت، نیازمندنگاه و توجهی ویژه است که امیدواریم هرچه سریعتر این اتفاق در مورد کشور ما هم بیفتد.

نویسنده : مصطفی حیاتی