ناگفته های لب شکری

از آشنایی با شکاف لب و کام تا مشاهیر مبتلا به این بیماری

این روزها اگر در بعضی از شهرستان‌های دوردست همین کشور خودمان، به پدر و خانواده‌ای که پشت در اتاق زایمان ایستاده‌اند، خبر دهند که فرزند شما لب‌شکری است...

شاید والدین کودک آن را به حساب گناهی که در دنیا انجام داده‌اند، بگذارند و تا پایان عمر خود را سرزنش کنند و یا حتی مادر کودک را مورد بی‌مهری قرار ‌دهند ولی وقت آن رسیده است که بعضی‌ها دست از این اعتقادات بی‌پایه و اساس بردارند و نیم نگاهی به واقعیت زندگی و آینده روشن این کودکان بیندازند.

● لب شکری در یک نگاه

شکاف لب و شکاف کام گاهی به تنهایی و گاهی نیز همراه یکدیگر در یک نوزاد دیده می‌شود. این عارضه یک ناهنجاری فکی و صورتی است. دخترها بیشتر به شکاف کام و پسرها بیشتر به شکاف لب مبتلا می‌شوند. این عارضه مادرزادی است یعنی هنگامی که نوزاد به دنیا می‌آید، قابل تشخیص است و علت آن، نقص در رشد و نمو فک و صورت نوزاد طی دوران جنینی است.

از هر ۶۰۰ نوزادی که به دنیا می‌آیند، یکی دارای شکاف لب و از هر ۸۰۰ نوزادی که متولد می‌شوند، یکی از شکاف کام رنج می‌برد. شکاف لب و کام به طور رضایت‌بخشی قابل درمان هستند. به این ترتیب که در اولین فرصت پس از تولد، زمانی پزشکان و دندانپزشکان نوزاد را آماده جراحی می‌دانند، (حدود ۱۲ تا ۱۸ ماهگی) یک تیم متشکل از پزشک، دندانپزشک، متخصص گوش و حلق و بینی و گفتار درمان‌گر تشکیل می‌شود و به درمان نوزاد می‌پردازند.

● دست‌های پنهان

شاید دوست داشته باشید بدانید که چرا بعضی از نوزادان با چنین شکاف‌هایی روی لب و یا سقف دهانشان به دنیا می‌آیند؟ در دوران جنینی صورت به شکل یکپارچه وجود ندارد بلکه از اتصال زواید جنینی مجزا به یکدیگر، صورت شکلی یکپارچه پیدا می‌کند.

اگر در دوران جنینی این زواید درست و در زمان مناسب به یکدیگر جوش نخورند، شکافی روی لب و یا کام نوزاد باقی خواهد ماند. این شکاف ممکن است یک طرفه و یا دو طرفه باشد یعنی ممکن است فقط در یک طرف لب و یا سقف دهان دیده شود و یا گاهی دو طرف لب و کام را درگیر می‌کند. علت اصلی این دو عارضه هنوز به صورت دقیق و قطعی مشخص نیست ولی تصور بر این است که دارای زمینه ارثی باشند.

همچنین مصرف سیگار و الکل در زمان بارداری زمینه ابتلا نوزاد را به این عارضه فراهم می‌کند. شکاف لب که آن را با عنوان لب‌شکری می‌شناسیم، سوراخ و یا شکافی است که میان لب و بینی به وجود می‌آید و اگر به صورت این نوزادان نگاه کنید، مانند این است که سوراخی میان لب و بینی ایجاد شده و لب در آن ناحیه به دو قسمت تقسیم شده است.

این عارضه شدت و ضعف هم دارد. در برخی نوزادان فقط یک برش مختصر به چشم می‌خورد ولی در بعضی‌ها لب به صورت دوتکه جدا از هم دیده می‌شود. امکان دارد این شکاف علاوه بر لب، تا لثه هم ادامه پیدا کند و در شدیدترین حالت، کام نرم و کام سخت را هم به دو قسمت تقسیم کند که «شکاف کام» نامیده می‌شود.

● وقتی شیر خوردن دردسرساز می‌شود

اگر فرزند شما با این عارضه به دنیا آمده باشد و یا یکی از دوستان و آشنایان‌تان چنین مشکلی داشته باشد، حتما می‌دانید که مراقبت و نگهداری از این کودکان کمی با کودکان دیگر تفاوت دارد. این کودکان به دلیل شکافی که در لب و سقف دهان خود دارند، مشکلاتی دارند که نیازمند توجه ویژه هستند.

یکی از این مشکلات، شیر دادن به این نوزادان است. چون در کام و لب آنها شکافی وجود دارد، هنگامی که سینه مادر و یا سرشیشه شیر را می‌مکند، نمی‌توانند در دهان خود خلأ به وجود بیاورند و شیر را به آسانی وارد دهان خود کنند که به همین دلیل شیر اندکی وارد معده‌شان می‌شود و دیر سیر می‌شوند و بدتر از آن در هنگام تلاش برای مکیدن، مقدار زیادی هوا وارد معده‌شان شده و دچار دل‌درد می‌شوند و گاهی نیز شیر را به جای آنکه از دهان بالا بیاورند از بینی بالا می‌آورند.

برای حل این مشکل، پروتزهایی به صورت موقتی برای کودک ساخته می‌شوند که شکاف کام را بپوشاند و به کودک در ایجاد محیط خلأ در دهان کمک کند و از سوی دیگر ارتباط میان بینی و دهان را مسدود کند تا در زمان مناسب، جراحی بستن شکاف کام انجام گیرد. از سوی دیگر بهتر است این کودکان از بطری شیر بخورند.

کودکانی که شکاف کام دارند، مشکلاتی نیز از نظر تکلم دارند چرا که به دلیل وجود شکاف در کام نمی‌توانند حروف را درست ادا کنند. جراحی به موقع روی این شکاف از بروز مشکل در تکلم این کودکان پیشگیری می‌کند. ولی این جراحی نیز نباید خیلی زود انجام شود چرا که جراحی زودهنگام ممکن است در رشد و نمو اجزای دهان، مشکل ایجاد کند. شکاف کام ممکن است با مشکلات شنوایی توام باشد چون در این حالت احتمال عفونت گوش میانی وجود دارد. بسته به شدت و ضعف این پدیده، اگر شکاف لب یا کام روی لثه امتداد داشته باشد، ممکن است نقایصی نیز در رشد و نمو دندان‌های کودک مشاهده شود.

● مانند کودکان عادی

لب‌شکری و کام شکاف دار شاید در سال‌های اولیه تولد نوزاد والدین را نگران کند ولی پدرها و مادرها باید بدانند که با اقدامات جراحی و گفتار درمانی به موقع، این مشکلات قابل حل است و فرزندشان مانند یک کودک عادی رشد خواهد کرد.

چند هفته پس از جراحی، نوزاد را برای کنترل روند ترمیم محل جراحی نزد جراح ببرید. پس از آن شاید فقط لازم باشد هر شش ماه یک بار تا سن پنج سالگی کودکتان را به جراح نشان دهید. در طول این زمان و پس از آن، مشاوره با یک گفتار درمان را از خاطر نبرید.

● لب شکری‌های مشهور را می‌‌شناسید؟

شما اهل سیاست هستید یا موسیقی پاپ آن سوی آب‌ها؟ شاید هم عاشق فیلم‌های کمدی و برنامه‌های خنده‌دار باشید. اگر هم بی‌توجه به موسیقی پاپ، سرتان به سیاست گرم است، جسی جکسون، سیاستمدار پرآوازه آمریکایی را می‌شناسید که در سال‌های ۱۹۸۴ و ۱۹۸۸، کاندید ریاست جمهوری حزب دموکرات این کشور بود.

اگر به این نام‌ها وندی هرمر کمدین استرالیایی و دو رمان‌نویس مشهور یعنی مایکل هلم و تیم لوت و دست آخر توتان خامون، فرعون عصر را هم اضافه کنیم، با کنجکاوی خواهید پرسید که این آدم‌های مشهور چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟ یک تفاوت جالب و آن اینکه همه آنها با شکاف لب و کام که بیشتر آن را به اسم مشهور لب‌شکری می‌شناسیم، به دنیا آمده‌اند و جالب‌تر اینکه به شخصیت‌های پرآوازه‌ای که اغلب موفق نیز بوده‌اند، تبدیل شده‌اند.

دکتر گلرخ ثریا