۴ کشف تازه در دنیای دیابت

از گلوکومتر های بی سیم تا التیام زخم های دیابتی

دیابت و حاشیه‌های آن همیشه حجم زیادی از اخبار پزشکی جهان را اشغال می‌کند؛ به طوری که تقریبا هیچ هفته‌ای بدون خبر تازه‌ای در دنیای دیابت سپری نمی‌شود. این هفته در صفحه «دیابت»، تازه‌ترین خبرهای دیابتی را با هم مرور می‌کنیم...

● گلوکومتربی‌سیم

به تازگی مخترعان انگلیسی دستگاهی برای سنجش گلوکز خون ساخته‌اند که اصطلاحا به آن بی‌سیم (wireless) می‌گویند؛ به این معنا که گیرنده‌ای زیر پوست بدن کار گذاشته می‌شود و اطلاعات را به صورت امواجی به این دستگاه منتقل می‌کند. این گیرنده گرد و کوچک قادر است در تمام طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز سطح قندخون را به دستگاه اصلی مخابره کند. سازندگان این وسیله می‌گویند، گیرنده سطح اکسیژن خون را هم می‌سنجد و نتایج آن کاملا قابل‌اعتماد است. البته انجمن دیابت انگلستان از طریق اطلاعیه‌ای به همه مردم اعلام کرد که این دستگاه فقط در حد یک نوآوری است و هنوز تا استفاده عمومی از چنین وسیله‌ای راه زیادی مانده است و به گفته دکتر یان فریم، مدیر مرکز تحقیقات انجمن دیابت، این گلوکومتربی‌سیم تاکنون فقط روی دوخوک آزمایش شده است.

یکی از این خوک‌ها ۱ سال و دیگری ۸ ماه است که این گیرنده را زیر پوست خود حمل می‌کنند و تاکنون هم هیچ مشکلی برای آنها پیش نیامده است. در ضمن در تمام این مدت، اطلاعات دقیق و درستی از سطح قندخون آنها به دستگاه اصلی منتقل شده است. دکتر فریم می‌گوید: «در بسیاری مواقع چنین اختراعاتی وقتی روی انسان آزمایش‌‌ می‌شوند همان نتیجه مطلوب قبلی را ندارند. با این وجود امیدواریم این دستگاه در بدن انسان هم کارایی درستی داشته باشد.» مخترعان گلوکومتر بی‌سیم می‌گویند اگر دستگاه آنها امتحان خود را درست پس بدهد احتمالا در دهه آینده وارد بازار می‌شود و در دسترس عموم مردم قرار می‌گیرد.

● دیابتی‌های انگلستان و تقویم رمضان

انجمن دیابت انگلستان به تازگی تقویمی تهیه و منتشر کرده که مخاطب آن، افراد دیابتی مسلمان هستند. در این تقویم اوقات شرعی مربوط به رمضان امسال همراه با توصیه‌ها و راهنمایی‌هایی برای این بیماران به چشم می‌خورد. روزه‌داری برای مسلمانان جزو واجبات دین به حساب می‌آید اما اگر مسلمانی مبتلا به بیماری و مجبور به مصرف منظم دارو در طول روز باشد، روزه گرفتن به هیچ وجه برای او واجب نیست. با توجه به همین اصل، انجمن دیابت انگلستان هم به مسلمانان دیابتی پیشنهاد کرد قبل از شروع ماه رمضان با مرجع تقلید خود در مورد روزه گرفتن صحبت کنند و خودسرانه تصمیم نگیرند. اما دکتر جن دیکسیت، یکی از اعضای این انجمن می‌گوید: «اگرچه بسیاری از دیابتی‌ها می‌دانند روزه‌داری برای آنها خطرناک است اما باز هم درماه رمضان روزه می‌گیرند.

بنابراین انجمن دیابت انگلستان این تقویم را تهیه کرده تا چنین افرادی کمترین ضرر ممکن را متحمل شوند.» به گفته دکتر دیکسیت، مساله مهم در طول روزه‌داری، هیپوگلیسمی یا همان افت قندخون است. در این تقویم، رژیم‌های غذایی خاصی به دیابتی‌ها معرفی شده که کمتر باعث هیپوگلیسمی (افت قندخون) می‌شود. سحری مناسب برای دیابتی‌ها، غذایی است که جذب آهسته داشته باشد. به‌عنوان نمونه برنج باسماتی یا نان. چنین غذاهایی باعث می‌شود هم فرد روزه‌دار دیرتر گرسنه شود و هم قندخون را در سطوح نسبتا ثابت‌تری نگه می‌دارد. در ضمن طبق رژیم پیشنهادی انجمن دیابت، سالاد میوه و سبزی‌ها باید حتما همراه سحری خورده شوند. غذای مورد نظر برای افطاری هم اهمیت فوق‌‌العاده زیادی دارد. در واقع بخش مهمی از نکات پیشنهادی این تقویم، مربوط به افطاری است.

به گفته متخصصان انجمن دیابت انگلستان، هنگام باز کردن روزه نباید غذاهای خیلی چرب یا خیلی شیرین مصرف کرد. درضمن نوشیدن مقادیر زیاد مایعات برای بیماران دیابتی یک اصل محسوب می‌شود. البته این مایعات باید بدون شکر و کافئین باشند. نوشیدن مایعات بدن بیمار را از دهیدراته شدن (کم‌آبی) و خطرات ناشی از آن محافظت خواهد کرد. نکته مهم دیگر این است که در این ایام، قند خون باید بیشتر از قبل بررسی و نتایج آن هم باید به دقت ثبت شود. هیچ وقت از یاد نبرید که عدم کنترل قندخون به سرعت باعث عواقب وخیم و حتی مرگ می‌شود پس این بیماری را جدی بگیرید.

● چرا بعضی چاق‌ها دیابت نمی‌گیرند؟

با اینکه چاقی از عوامل خطر مهم برای بروز دیابت نوع ۲ محسوب می‌شود اما بعضی از افراد چاق هیچ‌گاه به این بیماری مبتلا نمی‌شوند. چرا؟ گروهی از پژوهشگران اسپانیایی با مطالعه روی افرادی که مبتلا به چاقی مفرط بودند، راز چاق بودن ولی عدم ابتلا به دیابت را کشف کردند. آنها با مطالعه روی بافت چربی صفاقی متوجه شدند نوعی واکنش التهابی در بافت چربی به وجود می‌آید که باعث تغییر سطوح انسولین می‌شود. در بدن افراد چاق غیردیابتی این واکنش وجود نداشت، بنابراین مقاومت به انسولین یا همان دیابت نوع ۲ هم در آنها به وجود نیامده بود. محققان می‌گویند: «وقتی التهاب ایجاد می‌شود، مولکول‌هایی به نام اینترلوکین بتا ۱ و اینترلوکین ۱۶ آزاد می‌شوند. این مولکول‌ها می‌توانند مقاومت به انسولین را افزایش دهند؛ یعنی گیرنده‌های انسولین به مقادیر طبیعی هورمون انسولین موجود در بدن پاسخ نمی‌دهند و همین عدم پاسخ باعث شروع بیماری دیابت نوع ۲ می‌شود.» پروفسور پیترشفرد، سردبیر مجله علمی بیوکمیکال می‌گوید: «این یافته‌های جدید باید برای محققان راهنمایی باشد که آنها را به سمت کشف علت بیماری‌هایی مثل سرطان هدایت کند. چون ارتباط با چاقی و سرطان هم مثل ارتباط چاقی و دیابت است. یعنی چاقی برای برخی سرطان‌ها عامل خطر محسوب می‌شود اما خیلی از افراد چاق هم هستند که در طول عمر خود هرگز مبتلا به سرطان نمی‌شوند.»

● التیام زخم‌ها در زمانی کوتاه‌تر

دانشمندان فرآیند جدیدی را کشف کرده‌اند که به ترمیم سریع‌تر زخم‌ها در افراد مبتلا به دیابت کمک خواهد کرد. محققان در مطالعات خود دریافته‌اند که سلول‌های خاصی از سیستم ایمنی بدن، سرعت فرآیند ترمیم زخم را در برخی افراد کاهش می‌دهد و در نتیجه جراحات در این افراد دیرتر بهبود پیدا می‌کند.

دکتر الیزابت کواکز، رییس تیم تحقیقاتی در این باره می‌گوید: «با جلوگیری از فعالیت این سلول‌ها در سیستم ایمنی می‌توان فرآیند بهبود جراحات را سرعت بخشیده و تقویت کرد.» از طرفی، سلول‌های سیستم ایمنی که فرآیند ترمیم را به تعویق می‌اندازند، عملکردهای مفیدی شامل کشتن سلول‌های سرطانی و نابودسازی سلول‌های آلوده به ویروس‌ها را عهده‌دار هستند اما محققان در مطالعات جدید خود دریافته‌اند که این سلول‌ها در عین حال به قسمت‌هایی از بدن که دچار جراحت شده‌اند، نقل مکان می‌کنند و روی روند بهبودی زخم تاثیر منفی می‌گذارند. محققان از مدل‌های جانوری برای بررسی تاثیر این سلول‌ها روی روند شفای زخم استفاده کرده و نتایج مطالعات خود را در مجله تحقیقات جراحی منتشر کرده‌اند.

ترجمه: دکتر بهاره مرتضی‌زاده