هند و پاکستان جنگ نخواهند کرد

تحلیلگران سیاسی معتقدند براساس واقعیت های سیاسی و اقتصادی امکان رویارویی نظامی و بروز یک جنگ تمام عیار میان دو رقیب دیرینه بسیار غیرمحتمل به نظر می رسد

تحلیلگران سیاسی معتقدند براساس واقعیت های سیاسی و اقتصادی امکان رویارویی نظامی و بروز یک جنگ تمام عیار میان دو رقیب دیرینه بسیار غیرمحتمل به نظر می رسد.

خصومت دیرینه مابین هند و پاکستان به نقطه اوج خود در سال های اخیر رسیده است اما به عقیده تحلیلگران بعید به نظر می رسد که بحران نشأت گرفته از حملات تروریستی بمبئی به جنگ میان دو رقیب هسته ای و دیرینه بینجامد.

این حملات تروریستی که در بمبئی پایتخت تجاری هند صورت گرفت ۱۷۱ کشته و ۲۳۹ مجروح بر جای گذاشت. مسئولان هندی می گویند مردان مسلحی که به دو هتل لوکس و چندین مکان پرتردد شهر بمبئی حمله کرده اند به وسیله گروه نظامی لشکر طیبه مستقر در پاکستان آموزش دیده و هدایت شده اند.

دهلی نو خشمگنانه از اسلام آباد خواسته است که رهبر این گروه را به این کشور تحویل دهد. مسئولان هندی هم احتمال اقدامی نظامی را منتفی نمی دانند و هشدار داده اند که به هر طریق ممکن حق دفاع از سرزمین هند را برای خود محفوظ خواهند داشت.

اما بعضی از تحولات جدید سیاسی و اقتصادی، فشارهای امریکا و درس هایی که از وقایع گذشته گرفته شده است احتمال ایجاد یک رویارویی نظامی را رد می کند.

وقوع هر جنگی بی تردید ضررهای هنگفت مالی به همراه خواهد داشت، خصوصاً اکنون که جهان در گیر و دار یک رکود اقتصادی است و قدرت اقتصادی هند تا حدودی تحلیل رفته است و بدتر آنکه پاکستان مجبور شده تا برای نجات اقتصادش از صندوق بین المللی پول طلب کمک کند. در صورت وقوع جنگ سرمایه گذاران خارجی به مانند سال ۲۰۰۱ این دو کشور را ترک خواهند کرد. یک سرهنگ سابق ارتش هند در بمبئی به نام آبهای ماتکار در این باره می گوید: «هیچ کس قادر نخواهد بود از پس جبران این خسارات برآید. این دو کشور (هند و پاکستان) آماده جنگیدن نیستند و این اتفاق هرگز به وقوع نخواهد پیوست.» عایشه تامی حق مجری معروف گفت وگوهای تلویزیونی در پاکستان می پرسد آیا نیروهای مسلح پاکستانی آمادگی شرکت در یک رویارویی نظامی را دارند

وی می گوید ده ها سال راجع به قدرت نظامی کشورمان تبلیغات کرده ایم اما نمی توانیم در یک جنگ به پیروزی برسیم. در واقع ما یک ارتش فربه داریم نه یک ماشین نظامی آماده به جنگ.

عامل دیگری که منجر به یک پاسخ نسبتاً محتاطانه شده، درس هایی است که از حملات مشابهی که هفت سال پیش در همین ماه صورت گرفته آموخته شده است، حوادثی که برخی معتقدند هر دو کشور را بر آن داشت تا به سوی هسته ای شدن گام بردارند.

روز ۱۳ دسامبر سال ۲۰۰۱ گروهی از مردان مسلح به ساختمان پارلمان هند در دهلی نو هجوم بردند و نزدیک بود عده ای از نمایندگان عالی رتبه را به قتل برسانند. این درگیری مسلحانه با کشته شدن ۱۲ نفر از جمله پنج تن از مهاجمان و شش تن از مأموران امنیتی پایان یافت. هند مسئولیت این حملات را متوجه تندروهای پاکستانی دانست که توسط آژانس اطلاعاتی کشورشان (ISI) حمایت می شدند.

در عرض چند روز، هند صدها هزار نیرو را در مرز خود با پاکستان مستقر کرد و این عمل، واکنش سریع طرف پاکستانی را در پی داشت. این رویارویی نظامی چند ماه به طول انجامید و سرانجام نیز راه حل های دیپلماتیک به کمک دوکشور آمد تا از درگیر شدن در چهارمین جنگ طی ۵۵ سال منصرف شوند.

اگرچه تعداد تلفات یورش هفته گذشته در بمبئی ۱۰ برابر بیشتر از سال ۲۰۰۱ بود اما دولت هند علی رغم فشارهای وارده هیچ گونه تمایلی برای استقرار نیرو در مرز پاکستان از خود نشان نداد. بعضی از تحلیلگران معتقدند بخشی از این بردباری به این خاطر است که این کشور در آرایش نظامی سال ۲۰۰۱ چیزی به دست نیاورد.

روند صلحی که در سال ۲۰۰۳ آغاز شد تا حدودی شرایط را بهبود بخشید اما حرکت به سمت حل بحران کشمیر، ناحیه ای هیمالیایی که عامل اصلی اختلافات دو کشور است، موقتی و نامحسوس بوده است.

«وِد مارواه» کارشناس روابط هند و پاکستان در مرکز تحقیقات سیاسی مستقر در دهلی نو می گوید: «اقداماتی که در سال های ۲۰۰۱ و ۲۰۰۲ صورت گرفت چندان هوشمندانه نبوده است و احتمالاً آنها درس هایی را از این تجربه آموخته اند.» سیاستمداران حاکم دو کشور نیز این بار افراد متفاوتی هستند. در سال ۲۰۰۱ ژنرال پرویز مشرف در پاکستان قدرت را در دست داشت اما وی در سال جاری مجبور به استعفا شد و مردم این کشور آصف علی زرداری را به ریاست جمهوری برگزیدند.

با وجودی که زرداری قدرت اندکی دارد و هنوز هم ارتش پاکستان قوی ترین نهاد این کشور است اما گاهی به خاطر عکس العمل های بجایش باید مورد تقدیر قرار گیرد. وی تاکنون ارتباط پاکستان با این حملات را رد کرده اما تعهد کرده است که اگر هند گواه روشن و معتبری بر این امر بیابد عکس العمل نشان خواهند داد. زرداری گفته است: پاکستان در حال حاضر سرگرم انجام تحقیقات داخلی است. زرداری می افزاید: هر کسی که تصور می کند سناریوی سال ۲۰۰۱ تکرار خواهد شد سخت در اشتباه است.

نکته دیگر آنکه حزب ملی گرای هندو که در جریان بحران سال ۲۰۰۱ بر هند حکمرانی می کرد دیگر در مسند قدرت نیست. از سال ۲۰۰۴ یک اقتصاددان میانه رو به نام مانموهان سینگ نخست وزیر این کشور است و حزب «کنگره» وی از یک جامعه سکولار و کثرت گرا حمایت می کند. با توجه به اینکه انتخابات سراسری در ماه مه در این کشور برگزار می شود، سینگ و دیگر رهبران حزب کنگره می دانند که جنگ با پاکستان به قیمت از دست دادن آرای مسلمانان هند که بخش عمده ای از حامیان این حزب را تشکیل می دهند تمام می شود.

عامل دیگری که هند و پاکستان را تحت فشار قرار داده امریکا است که در پایان بخشیدن به بحران سال ۲۰۰۱ نقش کلیدی ایفا کرد.

وزیر امور خارجه امریکا کاندولیزا رایس در جریان سفر شتابزده خود به دو کشور به مسئولان پاکستانی گفت که امریکا انتظار دارد این کشور طی یک عملیات جسورانه عاملان این حمله را به دست عدالت بسپارد. به همین ترتیب او به هند هشدار داد که به عملی دست نزند که پیامدهای غیرقابل جبرانی دربر داشته باشد و تقویت ارتش و یا ترتیب دادن مانور از جمله این اقدامات است. دست زدن به این تحرکات پاکستان را وادار می کند تا نیروهایش را از محل رویارویی با شبه نظامیان القاعده و طالبان که دائماً به نیروهای امریکایی در افغانستان حمله می کنند، خارج کرده و به مرزهای شرقی بیاورد.

تحلیلگران بر این عقیده اند که علی رغم به کارگیری راه های گوناگون برای جلوگیری از ایجاد یک رویارویی نظامی در جنوب آسیا، شرایط به حدی متزلزل است که هر حادثه ای ممکن است روی دهد. اما صرف نظر کردن از اقدام نظامی به معنی بیکار نشستن نیست. نهاد امنیتی هند ممکن است با تقویت حرکات مخفیانه اش ارتش پاکستان را متزلزل کند. دهلی نو همچنین می تواند تلاش کند تا با جذب حمایت دولت های دیگر گروه های شبه نظامی پاکستانی را مورد بازرسی بین المللی قرار دهد و یا میلیاردها دلار کمک مالی را که پاکستان از کشورهایی نظیر امریکا دریافت می کند کاهش دهد. جی پارتاساراتی نماینده ارشد هند در پاکستان از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۰ که اکنون یک تحلیلگر مستقل است می گوید: «تصور نمی کنم یک جنگ تمام عیار در راه باشد. راه های فراوانی وجود دارد که هند می تواند آنها را در پیش گیرد. به نظر من آرایش نظامی که در سال ۲۰۰۱ شکل گرفت، عکس العملی است که به همان زمان مربوط می شود. اما اکنون شرایط تغییر کرده است. هیچ موضوعی در امور یک کشور ایستا و ساکن نیست از جمله مسائل سیاسی. ما باید صبر کنیم و ببینیم چه روی خواهد داد.»

لس آنجلس تایمز‎/ ترجمه: لیلا ایمنی