تشریفات در ایران آداب دیپلماتیکی که از دین و فرهنگ پیروی می کند

آداب دیپلماتیک در دنیا یک چارچوب کلی دارد که سران بیشتر کشورها بر اساس این چارچوب کلی رفتار می کنند

آداب دیپلماتیک در دنیا یک چارچوب کلی دارد که سران بیشتر کشورها بر اساس این چارچوب کلی رفتار می‌کنند. ایران به عنوان کشوری که روابط گسترده بین‌المللی دارد و در عین حال یکی از قدرتمندترین کشورهای خاورمیانه است نیز در روابط دیپلماتیک خود به طور کلی از قواعد بین‌المللی پیروی می‌کند و در این میان به دلیل باورهای فرهنگی و مذهبی خاصی که در کشور حاکم است، تنها در برخی موارد آداب دیپلماتیک ایران با دیگر کشورهای دنیا تفاوت دارد که البته این تفاوت توسط بسیاری از میادین بین‌المللی پذیرفته شده و به آن احترام گذاشته می‌شود.

● دست دادن به خانم‌ها ممنوع

در اصول رفتار بین‌المللی دست دادن آداب مخصوص به خودش را دارد؛ آدابی مانند این‌که همواره مقام بالاتر یا فرد مسن‌تر باید در دست‌دادن پیشقدم باشد و دراز کردن دست توسط مقام پایین‌تر دور از نزاکت معمول است، هنگام دست‌دادن باید به صورت طرف مقابل نگاه کرد و دست دیگر نباید در جیب باشد، فرد تازه‌وارد ابتدا باید به مقام بالاتر دست دهد، نباید دست افراد را به مدت طولانی و خیلی محکم فشار داد، خانم‌ها همواره در دست دادن پیشقدم هستند مگر آن‌که فرد مقابل آنها یک مقام بالاتر باشد. اما قسمتی از این آداب که در کشورمان حتما باید رعایت شود، این است که در کشورهای اسلامی دست دادن با زنان حرمت دارد و این امر باید قبل از مواجه شدن به نحو مقتضی به طرف مقابل تفهیم شود تا از بروز سوء تفاهم جلوگیری شود.

دست ندادن به خانم‌ها به دلیل باورهای فرهنگی و مذهبی درامور سیاست داخلی کشورمان امری است که در سال‌های بعد از انقلاب مشکلی به‌وجود نیاورده است، اما این موضوع تا‌به‌حال در دیدارهای رسمی بین‌المللی باعث شده است که مقامات سیاسی ایرانی یا زنان طرف مقابل که دست دراز کرده‌اند دچار مشکل شوند. با این حال این موضوع کم‌کم در جامعه بین‌المللی جا افتاده است که سیاستمداران مرد ایرانی مجاز به دست دادن با بانوان نیستند و امروزه دیده می‌شود که بسیاری از مقامات کشورهای دیگر خودشان این امر را رعایت می‌کنند.

● کراوات از ممنوعیت‌های آقایان دیپلمات ایرانی

لباس پوشیدن سیاستمداران مرد ایرانی هم قواعد مخصوص به خودش را دارد، بسیاری از این قواعد کاملا مطابق با قواعد بین‌المللی لباس پوشیدن سیاستمداران هستند. قواعدی مانند این‌که در لباس پوشیدن باید آگاهانه رفتار کرد و بیشتر به دنبال پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌های رسمی بود، لباس‌ها باید مرتب و تمیز باشند و در عین حال کاملا حرفه‌ای به نظر برسند. لباس‌ها باید بسته به نوع جلسه انتخاب شوند و بسیاری موارد دیگر که حتی به غیر از عالم سیاست توسط افراد عادی هم رعایت می‌شوند. اما در این میان برخی موارد در لباس پوشیدن است که سیاستمداران ایرانی ملزم به رعایت کردنشان هستند، استفاده نکردن از کروات و پاپیون توسط آقایان یکی از این موارد است. بسیاری از رجال سیاستمدار در دنیا در دیدارهای رسمی و مهمانی‌ها لباس رسمی به همراه کراوات یا پایپون می‌پوشند اما مردان سیاستمدار ایرانی با وجود پوشیدن لباس‌های رسمی از این پوشش معمول در دنیا صرف‌نظر می‌کنند و در بیشتر موارد به جای آن یک پیراهن با یقه ایستاده و رنگ متفاوت از کت و شلوار می‌پوشند.

● زنان سیاستمداری که به عرف جامعه ایرانی احترام می‌گذارند

اما در کنار قوانینی که مردان باید در پوشیدن لباس در محافل سیاسـی رعایت کنند بانوان هم به دلیل باورهای مذهبی و فرهنگی ملزم به رعایت یک سری موارد خاص در لباس پوشیدن هستند. زنان سیاستمدار ایرانی معمولا با پوشش عرف مذهبی جامعه یعنی همان چادر در محافل سیاسی داخل و خارج از کشور حضور پیدا می‌کنند که این موضوع شامل همسران رجال سیاسی که آنها را در داخل یا خارج از کشور همراهی می‌کنند هم می‌شود. زنان سیاستمدار خارجی نیز اگر در خاک ایران حضور پیدا کنند ملزم به رعایت حجاب معمول اسلامی هستند، هر چند مجبور به استفاده از پوششی مانند چادر نیستند اما با لباس‌های معمول خودشان هم نمی‌توانند در خاک ایران حضور پیدا کنند.

اما سیاستمداران زن خارجی در خاک بین‌المللی یا کشور خودشان ملزم به رعایت قوانین خاص ایرانی‌ها نیستند و می‌توانند مطابق عرف خودشان لباس بپوشند، با این حال همیشه مشاهده شده است که این زنان در دیدار با مقامات ایرانی تمام تلاش خود را کرده‌اند تا حد ممکن به اعتقاد و فرهنگ ایرانی احترام گذاشته و لباس مناسب بپوشند و می‌توان گفت این امر کم‌کم به یک عرف در دیدار با سیاستمداران ایرانی تبدیل شده است.

● ممنوعیت‌های سیاستمداران ایرانی در خوردنی‌ها

از اصلی‌ترین آداب رفتار بین‌المللی میان سیاستمداران مربوط به آداب رفتار در مهمانی‌های سیاسی است. مهمانی‌های سیاسی معمولا در دیدارهای خاص یا برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌ها برگزار می‌شوند و در نوع بین‌المللی آنها مواردی وجود دارد که سیاستمداران ایرانی از آنها اجتناب می‌کنند. نوشیدن مشروبات الکلی و غذاهایی که در اصطلاح اسلام حلال نیستند، همچنین حضور نیافتن در مهمانی‌هایی که همراه با موسیقی یا رقص است از این موارد هستند اما حضور در ضیافت‌های معمولی برای سیاستمداران ایرانی منعی ندارد.

در هر حال می‌توان گفت بر اساس یک قاعده مشخص دیپلمات‌های ایرانی با جنس مخالف دست نمی‌دهند، بر سر میزی که مشروب در آن باشد حاضر نمی‌شوند، از عمل «توست» که به معنی بالا بردن لیوان به سلامتی طرف مقابل است، اجتناب می‌کنند و در مراسمی که همراه با رقص و موسیقی باشد، شرکت نمی‌کنند و این امر سال‌هاست که ادامه دارد. به همین دلیل سفرای جمهوری اسلامی ایران این مقررات تشریفاتی که برگرفته از آموزه‌های اسلامی است در اولین روزهای حضور در کشور پذیرنده به اداره کل تشریفات آن کشور اعلام می‌کنند و با تمام وجود در انجام آنها تلاش می‌کنند.

سمیرا زمانی