نقش والدین در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان

بهترین راه مقابله با خطر اعتیاد نوجوانان، آگاهی‌بخشی به خانواده‌هاست؛ یعنی خانواده‌ها باید با فرزندان خود درباره موضوع اعتیاد صحبت کنند و این مساله را برای آنها باز کنند؛ …

بهترین راه مقابله با خطر اعتیاد نوجوانان، آگاهی‌بخشی به خانواده‌هاست؛ یعنی خانواده‌ها باید با فرزندان خود درباره موضوع اعتیاد صحبت کنند و این مساله را برای آنها باز کنند؛ متاسفانه برخی از خانواده‌ها با سختگیری بیجا و نظارت شدید بر فرزندانشان گمان می‌کنند می‌توانند مانع معتاد شدن نوجوانشان شوند، اما حقیقت این است که فشار زیاد خانواده‌ها بر نوجوانان، کاملا تاثیر معکوس بر جای می‌گذارد.

در واقع، وقتی خانواده‌ها به فرزندانشان زیادی سخت می‌گیرند، نوجوان‌ها را به مخالفت با خود تحریک می‌کنند، به همین خاطر است که می‌گوییم اولین گام اساسی در مقابله با خطر شیوع اعتیاد در نوجوانان، آگاهی رسانی خانواده‌ها درباره خطرات و مضرات آن به جای تحت فشار قرار دادن فرزندان است.

متاسفانه برخی خانواده‌ها نیز گمان می‌کنند در صورتی که درباره اعتیاد به نوجوانان آموزش دهند، در اصطلاح چشم و گوش آنها را باز کرده‌اند که این تصور نیز کاملا تصور غلطی است؛ زیرا اگر خانواده‌ها به نقش آگاهی‌رسانی خود بدرستی عمل نکنند، فرزند ناچار می‌شود از منابع نامطمئن به کنجکاوی‌های خود درباره مواد مخدر پاسخ بدهد.

اما خانواده‌ها نباید تصور کنند اگر درباره اعتیاد با فرزندانشان صحبت کنند، خطر اعتیاد را به طور کلی از نوجوان خود دور کرده‌اند؛ بلکه کافی است نوجوان پایش را از خانه بیرون بگذارد تا با علائم و نشانه‌های اعتیاد از نزدیک برخورد کند.

مساله بعدی که نوجوانان را در معرض خطر اعتیاد قرار می‌دهد، تصور نادرست برخی از خانواده‌هاست که گمان می‌کنند فرزندشان چنان صالح است و آنقدر خوب تربیت شده که محال است روزی معتاد شود.در صورتی که اولا «خوب بودن» اصلا به این معنا نیست که نوجوان در تک‌تک مراحل زندگی‌اش موفق و خوب عمل می‌کند و علاوه بر آن، حتی اگر نوجوانی در خیلی از حوزه‌های زندگی مثل درس و تحصیل خوب باشد، باز هم استدلال درستی نیست که بگوییم دیگر این نوجوان هرگز معتاد نمی‌شود.مصرف مواد مخدر مثل برق گرفتگی است، هر فردی که با آن تماس داشته باشد ـ چه پیر و چه جوان ـ به مخاطره می‌افتد و اصلا فرق نمی‌کند که مصرف‌کننده‌اش چه سنی دارد. موضوع دیگری که خانواده‌ها باید به آن توجه ویژه داشته باشند، این است که شاید فشار ممتد و ادامه‌دار به نوجوان بتواند تا یک بازه زمانی کوتاه مدت، او را از خطرات اعتیاد مصون نگه دارد، اما این روند در بلندمدت جواب نمی‌دهد.

پدر و مادر در این شرایط باید در نقش والدین آگاه و دلسوز به گونه‌ای عمل کنند که کنجکاوی کودکشان را با آگاهی دادن ارضا کنند؛ زیرا در صورتی که کنجکاوی آنها در نهاد خانواده پاسخ‌گویی نیابد یا این حس کنجکاوی با اعمال سختگیرانه سرکوب شود، در نتیجه در آن شرایط ما خودمان زمینه‌ای را فراهم کرده‌ایم که نوجوان از دل اجتماع همسالان یا گروه‌های دیگر، این حس کنجکاوی و نیاز طبیعی‌اش را برآورده کند.

دکتر نادعلی اسماعیلی

درمانگر و پژوهشگر اعتیاد