۱۷ شهریور اوج خونخواری پهلوی

صبح روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ مردم تهران در حالی که زنان محجبه پیشاپیش آنان بودند به سمت میدان ژاله به حرکت در آمدند و از طرفی دولت شریف امامی به طور غافلگیرانه ای از ساعت ۶ صبح …

صبح روز جمعه ۱۷ شهریور سال ۵۷ مردم تهران در حالی که زنان محجبه پیشاپیش آنان بودند به سمت میدان ژاله به حرکت در آمدند و از طرفی دولت شریف امامی به طور غافلگیرانه ای از ساعت ۶ صبح در تهران حکومت نظامی اعلام کرد و این در حالی بود که بسیاری از مردم از برقراری حکومت نظامی اطلاع نداشتند و نیروهای مسلح میدان را از ۴ طرف محاصره کردند و از هر سو مردم را به رگبار بستند و این روز به جمعه سیاه معروف شد. تاریخ انقلاب اسلامی روزها و مقاطع حساس و سرنوشت‌سازی را پشت سر گذاشته و ۱۷ شهریور و سالروز کشتار وحشیانه تظاهرکنندگان مسلمان و حق‌جوی تهران از جمله این ایام است که رژیم خونخوار پهلوی خیزش عمومی مردم بی‌دفاع در میدان ژاله (شهدا) تهران را به گلوله بست و تعداد کثیری از مردان و زنان و کودکان را به خاک و خون افکند. فاجعه‌‌ ۱۷ شهریور با سرعت‌ به‌ یک‌ اسطوره‌ درآمد، جوانانی‌ که‌ در حال‌ تکبیر به‌شهادت‌ می‌رسیدند، زنانی‌ که‌ با کودکان‌ در آغوش‌ با یک‌ گلوله‌ به‌ شهادت‌ می‌رسیدند.پیرمردانی‌ که‌ چند لحظه‌ روی‌ عصا تکیه‌ می‌کردند و ناگهان‌ در خون‌ می‌غلتیدند.مجروحانی‌ که‌ هنوز ناله‌ می‌کردند، امّا بی‌رحمانه‌ توسط‌ نیروهای‌ فرمانداری‌ نظامی‌ به‌داخل‌ ریوهای‌ ارتشی‌ پرت‌ می‌شدند و روی‌ هم‌ انباشته‌ می‌شدند.

مجروحانی‌ که‌نیروهای‌ نظامی‌ سرم‌ آنها را می‌کشیدند و آنها را با خود می‌بردند، بیمارستان‌هایی‌ که‌فرمانداری‌ نظامی‌ آنها را محاصره‌ کرده‌ بود و به‌ محض‌ خوب‌ شدن‌ق مجروحی‌، او رادستگیر می‌کردند. اینها ترجیع‌بند مرثیه‌سرایی‌ قتلگاه‌ ژاله‌ بود. با سرعت‌ روضه‌خوانی‌شهدای‌ ۱۷ شهریور در مساجد رسمیت‌ یافت‌. میدان‌ ژاله‌، سرزمین‌ کربلا شد. مردم‌،حسینیان‌ و نیروهای‌ نظامی‌ کوفیان‌. اویسی‌ شمر، شریف‌امامی‌ ابن‌سعد و شاه‌ تبلور یزیدشد. هر مداح‌ و سخنرانی‌ روضه‌ خود را به‌ مصیبت‌ میدان‌ ژاله‌ ختم‌ می‌کرد و موجی‌ ازنفرت‌ را در میان‌ مؤمنان‌ برمی‌انگیخت‌.

به دنبال کشتار ۱۷ شهریور اراده و عزم رژیم در رویارویی با ملت سخت به تردید و تزلزل افتاد. چرا که شیوه‌های مرسوم اعم از سرکوب و سازش در عمل شکست‌خورده بود. اجرای حکومت نظامی که براساس نظریه مشاوران امنیتی و ساواک، بهترین سیاست ممکن جهت برقراری امنیت و آرامش تلقی می‌شد، نتیجه عکس بخشید. انتشار جزئیات رقت‌انگیز مشی توسل به خشونت، نفرت و انزجار ملی علیه حکومت را هرچه بیشتر برانگیخت و بحران و تنش را تا بالاترین حد ممکن افزایش داد و بر تردید و دودلی شاه و ناکارآمدی سیاستهای دولت مهر تائید زد.

۱۷ شهریور جدایی و شکاف میان حکومت و ملت را عمیقتر کرد و امکان هر نوع پیوستگی یا سازش را از بین برد. دریایی از نفرت و خون میان رژیم و مردم پدیدار گشت که استمرار حکومت پهلوی را در هر شکل و قالبی اساساً از دید مخالفان ناممکن ساخت. در نتیجه مشی مبارزه مسالمت‌آمیز در چارچوب قانون اساسی به منظور احیای نظام مشروطه به شدت زیر سئوال رفت و دگرگون شد. روحیه تندروی و افراط‌گرایی در میان طیف‌های گوناگون مبارز و مخالف فراگیر شد و اضمحلال و انهدام رژیم به شکلی قهر‌آمیز و انقلابی مورد حمایت قرار گرفت. حوادث ۱۷ شهریور و ادامه حکومت نظامی، انسجام ارتش را متزلزل و اراده آن را با تردید مواجه ساخت. استقرار طولانی مدت ارتش در میدانها و چهارراهها و مراکز مهم شهر همانند پلیس و نیروهای انتظامی برای مقابله با انقلابیون ، از کارآمدی ارتش و توان آن ‌کاست.همچنین هجرت امام از نجف به پاریس،گسترش اعتصابات و از پا درآمدن دولت از دیگر پیامد های جمعه خونین ۱۷ شهریور ۵۷ است.

رضا رمضانی