ریشه های کودک آزاری را قطع کنیم

کودک آزاری پدیده ای است آگاهانه که عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند

کودک آزاری پدیده‌ای است آگاهانه که عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند. برخی از آن دلایل در همه جوامع مشترک است و بعضی تابع شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی و کشور می باشد. در کشور ما می‌توان به دلایل زیر اشاره کرد:

● ریشه‌های بروز کودک آزاری

الف) وجود برخی عناصر فرهنگی و باورهای مذهبی و سنتی مانند گرایش به تنبیه، اجبار، تحمیل خشونت، تبعیض جنسی و داشتن حق مالکیت به کودک.

ب) طلاق و وضعیت کودکان بعد از آن.

ج) فقدان آموزش در امر ازدواج و تربیت فرزندان.

د) ازدواج‌های زودرس و ناتوانی پدر و مادر در تربیت کودکان.

هـ) ازدواج مجدد و وجود ناپدری و نامادری و فرزندان تنی و ناتنی.

و) اعتیاد والدین (پدر، مادر یا هر دو)

ر) فقر مالی و فشارهای ناشی از آن.

ز) چندهمسری پدر و وجود خواهر و برادران ناتنی و تنی متعدد.

ژ) تعداد زیاد فرزندان در یک خانواده

م) خانواده‌های پرتنش

س) بیماری‌های روانی والدین.

ش) بیماری‌های مزمن و لاعلاج فرزندان.

ی) ناآگاهی و جهالت والدین نسبت به حقوق کودکان و مسئولیت‌های خویش در قبال کودکان.

ط) بسته بودن نظام خانواده و عدم اجازه مداخله به دیگران.

ظ) عدم وجود مؤسسات حمایتی و عدم دسترسی به مرکزی که قربانیان کودک‌آزاری بتوانند به آنجا پناه ببرند.

ک) ناآگاهی کودکان نسبت به حقوق خود.

گ) عدم برخورد مناسب با کودک‌آزاری از سوی قوه‌قضائیه.

ل) محدود نمودن کودک آزاری ، آزار و اذیت جسمانی.

ی) عدم برخورد مناسب با کودک‌آزارها.

● چه کسانی کودک آزار می‌شوند

مرتکبین کودک آزاری در ۷۵ درصد موارد والدین کودک و ۱۵ درصد سایر وابستگان هستند. در اکثر موارد این مسئله در کانون خانواده که قاعدتاً بایستی محیطی امن و حمایت‌کننده برای کودک باشد، اتفاق می‌افتد.

الف) از طریق والدین:

۱. مادرانی که به طور ناخواسته حامله شده و یا حاملگی‌های پی‌درپی داشته‌اند.

۲. افرادی که دارای اختلال روانی و یا مبتلا به افسردگی یا اختلالات شدید شخصیتی هستند.

۳. والدینی که کودک خود را تنبیه کرده و آن را نوعی آموزش انضباطی و تربیتی برای کودکان خود می‌دانند.

۴. افرادی که فرزندان خود را وقتی که مرتکب خطایی می‌شوند یا عملی از آنها سر می‌زند بشدت تنبیه می‌کنند البته این افراد دارای علائم اختلال روانی نمی‌باشند و فرزندان آنان معمولاً بزرگتر از سن خود رفتار می‌کنند و بسیار مؤدب هستند.

۵. افرادی که کارشان را از دست داده‌اند و دچار استرس یا فقر مالی هستند.

۶. والدینی که در منزل خیلی جدی و سختگیر هستند و می‌خواهند بر همه چیز تسلط پیدا کنند و رفتار آنها با کودکان به گونه‌ای است که کودکان از آنها می‌ترسند.

۷. پدر و مادر ناتنی که نتوانند کودک خود را مانند فرزند خود دوست بدارند. (داشته باشند).

۸. والدینی که دوران کودکی خوبی نداشته‌اند و خود مورد آزار و اذیت و شکنجه والدین خود قرار گرفته‌اند، واکنش‌های عاطفی این افراد معمولاً سطحی و افراطی است و محبتی را که در کودکی از آن محروم بوده اند از فرزندان خود انتظار دارند چنانچه فرزند نتواند توقعات عاطفی آنها را برآورده سازد مورد خشم شدید پدر و مادر واقع می‌شوند.

۹. والدین جوان (مادران زیر ۲۶ سال و پدران زیر ۳۰ سال)

۱۰. والدینی که به بلوغ عاطفی نرسیده‌اند و نیز پدر و مادرانی که به تنهایی سرپرستی فرزند (احتمالاً نامشروع) خود را به عهده دارند این حالت بیشتر در زنان مطلقه و آنهایی که بدون ازدواج صاحب فرزند شده‌اند دیده می‌شود

۱۱. والدینی که به سرگرمی‌ها و تفریحات جمعی از قبیل تلویزیون، رادیو، سینما و غیره دلبستگی شدید دارند و به هیچ وجه حاضر به چشم‌پوشی از آنها نیستند.

ب – از طریق خانواده:

۱‌) خانواده‌های شلوغ و پرجمعیت و پرمشکل و ناسازگار – فقیر و تهیدست و دارای مسکن‌های کوچکی که از نظر بهداشتی خوب نیستند.

۲) خانواده‌های طردشده از اقوام و اجتماع.

۳) داشتن ارتباط با همسایگانی که دارای مشکل اخلاق و فساد هستند و نداشتن دوست خوب خانوادگی.

۴)خانواده‌ای که به طور نامشروع تشکیل شده و زندگی می‌کنند.

۵) خانواده‌هایی که دارای ضریب هوشی پائین هستند.

● نحوه فعالیت دادگاه اطفال

ج: متأسفانه باتوجه به اینکه سن افرادی که مرتکب کودک‌آزاری می‌شوند به طور عمده تا بالای ۱۸ سال است به جرم آنان در محاکم عمومی رسیدگی می‌گردد و پرونده‌هایی هم که به طور خاص ارجاع شده، حسب صلاحدید مسئول سابق با قرار عدم صلاحیت محاکم عمومی و دادسرای مربوطه ارسال شده است و دادگاه اطفال در این زمینه هیچگونه فعالیتی در حال حاضر ندارد. به هر صورت برای مقابله و پیشگیری از کودک‌آزاری باید نهاد و ارگان‌های مختلفی از قبیل وزارت بهداشت، وزارت آموزش و پرورش، سازمان بهزیستی، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها، قوه قضائیه و مؤسسات حمایتی دولتی و مردمی تعامل داشته باشند تا بتوانیم نسبت به کاهش کودک‌آزاری در جامعه اقدام کنیم ولی متأسفانه در حال حاضر هیچ متولی در این رابطه وجود ندارد. همچنین باید گفت هیچ‌گونه حمایتی دیده نشده است و اگر هم در بعضی از موارد در جراید منعکس می‌گردد آن هم به خاطر حساسیتی است که نسبت به موردهای فوق آمده است. با توجه به تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان در تاریخ بهمن سال ۱۳۸۱ که به استناد ماده ۵ قانون فوق کودک‌آزاری محسوب شده است محاکم در صورت احراز کودک‌آزاری می‌توانند برمبنای مواد ۲ و ۳ و ۴ قانون حکم صادر نمایند البته در قوانین دیگر نیز حمایت‌هایی که از کودکان و نوجوانان شده است مورد استفاده محاکم قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی از جمله ماده ۲۲ قانون مجازات اسلامی به پدر یا والدین اجازه داده شده است هرگونه تصمیمی در خصوص اطفال اتخاذ کنند چه راهکاری جهت مقابله با این موارد پیش‌بینی می‌کنند در ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی در خصوص عدم قصاص پدر است و این امر هم در خصوص مادر صدق می‌کند در صورتی که مادر جنین ۹ ماهه خود را ساقط کند، قانونگذار برای او به جز پرداخت دیه مجازاتی قرار نداده است. به هرحال برای کاهش و پیشگیری از کودک‌آزاری یک راهکار درازمدت و یک راهکار قطعی باید در نظر گرفت.

راهکارهای قطعی عبارتند از:

۱)‌ برنامه‌ریزی برای آموزش والدین در زمینه رفتار با کودکان و آشنایی آنان با خود کودک.

۲) تأمین مؤسسات حمایتی دولتی و مردمی برای رسیدگی به مسئله کودک‌آزاری و حمایت از کودکان آزاردیده و دسترسی آنان با این مراکز در موارد لزوم.

۳) نظارت دقیق براجرای مقررات مربوط به وضع هر نوع بدرفتاری با کودکان بویژه در مدارس.

۴) به رسمیت شناختن سازمان‌های غیردولتی و مردمی که در زمینه حمایت از حقوق کودک فعالیت دارند و همکاری با آنها و کمک به رشد و گسترش.

راهکارهای درازمدت:

۱‌. تقویت بنیان خانواده و توجه بیشتر به نهاد خانواده و حمایت آنها در امور لازم و کمک به خانواده‌ها در انجام وظایف که نسبت به کودکان بر عهده دارند.

۲. تغییراتی بنیادی در نظام آموزش و پرورش با هدف (آموختن برای زیستن) به منظور پرورش کودکانی خلاق، سالم و توانمند برای زندگی.

۳. تلاش در جهت کاهش فقر و تأمین رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم.

۴. تنظیم برنامه‌های آموزشی جهت تغییر برخی از باورهای نادرست و نگرش منفی که به رشد و سلامت کودکان آسیب می‌رساند مثل تبعیض، تنبیه و...

۵. تجدیدنظر در برخی از قوانین و مقررات موجود که به نوعی زمینه را برای کودک‌آزاری فراهم می‌سازد مانند وضعیت کودکان بعد از طلاق، ازدواج مجدد و ...

۶. تأسیس مرجع واحد در برخورد با موضوع کودک‌آزاری.

۷. برنامه‌ریزی برای کاهش و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی بویژه اعتیاد