آغاز آفرینش از دیدگاه امام علی ع

در این مقاله دیدگاه امام علی علیه السلام درباره ی آغاز آفرینش را با بررسی می كنیم

سخن علی علیه السلام درباره‏ی آغاز آفرینش از منبع جوشان قرآن كریم سرچشمه گرفته و با آیات قرآن كاملا هماهنگ است، بنابر این در این نوشته ما هر دو را باز می‏كاویم.

لیكن جهت‏یادآوری و سنجش میان نظر دانشمندان گذشته تا عصر حاضر، نخست اشاره‏ای گذرا به نكات برجسته گفتار پیش خواهیم داشت، از این رو:

۱. جهان ماده با مهبانك (انفجار بزرگ) پدید آمد و همه‏ی انرژی موجود كنونی در گوی كوچك بی‏نهایت‏سوزان و بی اندازه چگالی متمركز بود.

۲. در این نظریه، جهان انبساط می‏یابد، فضا باز می‏شود و عمر جهان بین ده تا پانزده میلیارد سال است.

۳. جهان در حال نوسان است، انبساطی كه با انفجار بزرگ آغاز شد رو به انقباض می‏رود، و سپس انفجار بزرگی دیگر....

۴. جهان نه آغاز دارد نه پایان، ازلی و ابدی است، و زمان و فضا پیوسته بدون تغییر خواهند بود.

۵. انفجار بزرگ با این اشكال‏ها روبه رو است كه:

الف) در تلسكوپ‏های عصر ما اخترنماهایی با بیش از زمان و فاصله مزبور مشاهده گشته‏اند.

ب) مركز انفجار بزرگ كجا است؟

ج) عامل اصلی انبساط كدام است؟

۶. برای جهان هنوز یك هندسه‏ی پایدار ثابت نشده و هندسه‏های مسطحه، هذلولوی و بیضوی با اشكال‏های جدی روبه رو است و نمی‏تواند اطراف و گستره‏ی جهان ماده را تفسیر و ترسیم كند.

۷. هنوز به دلیل قاطعی نرسیده‏اند كه جهان ماده، ازلی و ابدی است‏یا حادث.

۸. نظریه‏ی نسبیت در كیهان شناسی «اینشتاین‏» هنوز بسیاری از پرسشها را پاسخ نگفته و با دشواری‏هایی روبه رو است. و اینك:

سخن علی علیه السلام

«ثم انشا سبحانه فتق الاجواء و شق الارجاء وسكائك الهواء... ورقیم مائر» . (۲) «سپس خداوند جوها را از هم شكافت و جوانب و ارتفاعات هوا را باز نمود» .

آب انبوه و پر موج و خروشان را كه بر پشت‏باد تندوز و پر قدرتی قرار داده بود، در لابه لای فضاهای باز شده به جریان انداخت.

با این باد تندوز آب را از جریان طبیعی بازداشت و آن گاه باد نیرومند را بر آب مسلط كرد و آب را در بالای آن قرار داد.

فضا را در زیر باد پر قدرت باز، و آب در روی باد، جهنده و جنبان شد.

سپس خداوند سبحان باد دیگری بیافرید كه فرمانی جز به حركت درآوردن آب نداشت، این باد دست‏به كار زد و تحریك آب را ادامه داد، جریان این باد را تند و منبعش را دور از مجرای طبیعی قرار داد.

خداوند سبحان همان باد را به برهم زدن آب انبوه و برانگیختن امواج دریاها دستور داد، و چونان مشك شیر كه برای گرفتن كره جنبانده شود آب را به حركت و زیر و رو شدن درآورد. وزش باد بر آن آب چنان بود كه در فضای خالی وزیدن بگیرد، آب در مقابل جریان باد مقاومتی از خود نشان نمی‏داد، آب را خت‏به حركت درآورده اولش را به آخرش و متحركش را به ساكنش برگرداند. در این هنگام انبوهی از آب، سر به بالا كشید و كف بر آورد، خداوند آن كف را در فضایی باز و تهی بالا برد و آسمانهای هفتگانه را بساخت، پایین‏ترین آسمانها را از موجی مستقر بنا نهاد، كه حركت انتقالی به این سو و آن سو ندارد، و بالاترین آسمان‏ها را سقفی محفوظ در مرتفع‏ترین فضا قرار داد، بی ستونی كه آن را برپا دارد و بدون میخ و طنابی كه آنها را به هم بپیوندد.

آن‏گاه آسمان را با زینت و زیور ستارگان و روشنایی‏ها بیاراست، و خورشید را با فروغ گسترده و ماه فروزان را با روشنایی‏اش در فلكی گردان و سقفی در دوران و صفحه‏ای منقوش با ستارگان به جریان انداخت. از منظر علی علیه السلام آفرینش از جو، فضا و هوا آغاز شده است، و به احتمال قوی این موضوع همان ماده گازی است كه در دو آیه از آیات قرآن با واژه‏ی دود (دخان) آمده است:

۱. «ثم استوی الی السماء وهی دخان...» (۳) :

«سپس خداوند آسمان را مورد مشیت‏خود قرار داد در حالی كه آسمان دود بود» .

۲. «فآرتقب یوم تاتی السماء بدخان مبین‏» (۴) :

«در انتظار روزی باش كه آسمان دود آشكاری برآورد» .

در حدیث امام باقر علیه السلام می‏خوانیم: نخستین موجودی كه آفریده شده آب است و هوا از آب خلق گردیده است، بنابر این ریشه و نسب هر چیزی به آب می‏رسد، خداوند سپس هوا را بر آب مسلط ساخت. آب را بر روی هم كوبید تا از آن كفی پدید آمد و از آن كف زمین خلق گردید. (۵)

---