ملك فهد, پادشاه دوران پرفراز و فرود عربستان سعودی

عربستان سعودی در دوره پادشاهی ملك فهد اتحاد نزدیكی با ایالات متحده آمریكا و انگلیس برقرار كرد ملك فهد در عرصه داخلی باید از طرفی با آثار كاهش قیمت نفت و از طرف دیگر جامعه ای چند پاره مبارزه می كرد

ملك فهد كه در سال ۱۹۸۲ به پادشاهی عربستان سعودی رسید، یكی از هفت پسر ملك «عبدالعزیز»، بنیانگذار پادشاهی عربستان بود.

ملك فهد چهارمین برادر از این خانواده بود كه بر تخت نشست. دو برادر او در نتیجه فرایندی خشونت بار، قدرت را از دست دادند - یكی در نتیجه كودتا - و دیگری نیز به قتل رسید.

سیاستمدار با تجربه

ملك فهد در جوانی به خوشگذرانی مشهور بود، اما شیوه زندگی او از دهه ۱۹۵۰ یعنی دوره ای كه وی در دولت سعودی، پست وزارت گرفت، تغییر كرد.وقتی فهد به پادشاهی عربستان سعودی رسید، تجارب سیاسی زیادی كسب كرده بود. وی وزیر اصلاح طلب آموزش و پرورش بود و در توسعه آموزش زنان در این كشور نقش داشت.

ملك فهد جوان، به عنوان یك «تكنوكرات» و سیاستمدار معامله گر شناخته می شد. او اهمیت امنیت داخلی را درك می كرد و می دانست كه پادشاهی سعودی نیاز به دفاع از درون دارد.

وی همچنین به عنوان دیپلماتی شناخته می شد كه با پیچیدگی های سیاست خارجی، به ویژه اهمیت روابط خاندان سلطنتی سعودی با ایالات متحده آمریكا آشنایی داشت.

سرزمین وفور

چنین ظرافت های سیاسی به ویژه وقتی ارزش خود را نمایان كرد كه ملك فهد می باید كشور را در دوران پر آشوب كاهش درآمد نفت پس از یك دوره افزایش انفجاری قیمت ها در دهه ۱۹۷۰ اداره می كرد.

عربستان سعودی صاحب بزرگترین منابع نفتی جهان است و در دهه ۱۹۷۰ سیل دلارهای نفتی به سوی این كشور روان شد.

در مورد این دوره، لطیفه ای نقل می شود با این مضمون كه در عربستان، كادیلاك های نو به محض اینكه زیرسیگاری آنها پر می شد، به دور انداخته می شدند.

طبیعتاً چنین رشد انفجاری نمی توانست برای همیشه ادامه داشته باشد. اوایل دهه ۱۹۸۰ كه همزمان با قدرت گرفتن ملك فهد بود، درآمدهای نفتی این كشور شروع به كاهش كرد.

عربستان سعودی به خاطر ذخایر عظیم نفتی آن همواره حكومتی پدرمآب داشته كه به شیوه حمایت از شهروندان خود یعنی «از گهواره تا گور» افتخار كرده است.

ملك فهد اما ناچار به اعمال برخی سیاستهای ریاضت جویانه برای كاهش برخی هزینه های دولتی شد. علاوه بر این مسأله داخلی، تهدیدهای دیگری نیز از خارج متوجه اقتدار حاكمیت سعودی شد.

دشمنان داخلی و دشمنان خارجی

پیروزی انقلاب اسلامی در ایران (۱۹۷۹) باعث نگرانی درباره احتمال سرایت انقلاب به عربستان سعودی شد. ملك فهد در جریان جنگ عراق با ایران كمك های مالی فراوانی به عراق داد.

وی در عین حال، تلاش زیادی برای تقویت مشروعیت مذهبی خود به خرج داد. در سال ،۱۹۸۶ وی عنوان «خادم حرمین شریفین» را بر عهده گرفت كه در واقع جایگاهی مذهبی است. اما تا آن زمان هنوز تهدید جدی نمایان نشده بود.

در سال ،۱۹۹۰ عراق، كویت را اشغال كرد و ملك فهد تصمیم حساسی مبنی بر دعوت نیروهای خارجی به داخل خاك عربستان برای حفاظت از پادشاهی سعودی گرفت.

وی به مردم این كشور گفت: «این نیروها (نیروهای خارجی) در حال تمرین مشترك با نیروهای سعودی هستند و حضور آنها موقتی خواهد بود.»

اما پس از جنگ نیروهای آمریكایی، خاك عربستان را ترك نكردند. انفجار یك بمب در سال ۱۹۹۶ در مقابل ستاد فرماندهی نیروهای آمریكایی در صحرا منجر به كشته شدن ۱۹ آمریكایی شد و زنگ خطر درباره عمق خشم عمومی از حضور نیروهای خارجی را به صدا در آورد.

فهرستی از بحران ها

اما بسیاری از مردم عربستان سعودی و مسلمانان در سایر نقاط اعتقاد داشتند كه استقرار نیروهای غیر مسلمان در سرزمین زادگاه اسلام در مخالفت مستقیم با تعالیم پیامبر اسلام است.

چنین تصوری بعد از حملات یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ به آمریكا، شدت یافت. ۱۵ نفر از هواپیما ربایان در وقایع یازدهم سپتامبر از شهروندان عربستان سعودی معرفی شده اند و «اسامه بن لادن» كه متولد عربستان است، گاه و بیگاه از التزام خود به بیرون راندن «كافران» از سرزمین عربستان سعودی سخن می گوید.

در برخی موارد، نهضت های مردمی مخالف خاندان سلطنتی حضور خود را نشان داده اند كه در كشوری كه همچنان یك نظام استبدادی شناخته می شود، فعالیت خطرناكی است.

هزینه های سنگین جنگ خلیج فارس باعث شد تا پادشاه عربستان ناگزیر به اتخاذ سیاستهای اقتصادی سختگیرانه تری شود.

و به این ترتیب ملك فهد خود را با مجموعه ای از بحران های به هم پیوسته اقتصادی، سیاسی و نظامی رویارو دید كه تحت كنترل در آوردن آنها برای او كه از كسالت هایی نیز رنج می برد، ممكن به نظر نمی رسید.

جانشین باتجربه

سلامت ملك فهد برای مدت طولانی دچار نقصان بود. او دچار بیماری دیابت بود، سالها سیگار كشیده بود و یك بار نیز در سال ۱۹۹۵ دچار حمله قلبی شده بود.

او رسماً پس از یك دوره استراحت كوتاه، بار دیگر، عمده وظایف خود را بر عهده گرفت، اگرچه بر روی صندلی چرخدار یا با استفاده از عصا.

جانشین ملك فهد، ملك عبدالله است كه برادر ناتنی او نیز بود و اداره گارد ملی كه وظیفه تأمین امنیت داخلی این پادشاهی را بر عهده دارد. شخصیتی سرسخت و مورد احترام كه آلوده به فساد نیز نبوده است؛ شخصیتی كه بسیاری، او را كمتر از ملك فهد، دوستدار آمریكا می شناسند.

از دید بسیاری از ناظران مسائل این پادشاهی، ملك عبدالله به عنوان كسی شناخته می شود كه در پنج سال گذشته عملاً اداره بیشتر امور را بر عهده داشته است.

منبع: بی.بی.سی