تعریق و تیرویید

شاید از نظر شما تنها عیب عرق بوی بد پیراهن شخصی باشد که در اتوبوس و تاکسی کنارتان می نشیند اما خانم «سمیرا میثاقی» به علت تعریق زیاد دچار مشکلات زیادی شده است پاهایش در کفش لیز می خورد و زخم می شود

شاید از نظر شما تنها عیب عرق بوی بد پیراهن شخصی باشد که در اتوبوس و تاکسی کنارتان می‌نشیند اما خانم «سمیرا میثاقی» به علت تعریق زیاد دچار مشکلات زیادی شده است؛ پاهایش در کفش لیز می‌خورد و زخم می‌شود...

زیربغلش ملتهب و ناراحت است و در ناحیه بالاتنه هم جوش‌هایی می‌زند که او را خیلی نگران کرده‌اند. این خانم در بخشی از ایمیلشان به «سلامت» نوشته‌اند: «هرکس با من دست می‌دهد، می‌پرسد دست‌هایت چرا اینقدر یخ هستند؟ کم‌خونی؟ اما من می‌دانم عرق باعث خنک شدن بدن می‌شود و سردی دست‌هایم ناشی از تعریق زیاد آنهاست.» سمیرا کمی از مشکلات عرق کردنش که به نظر او با هم مرتبط‌اند نوشته و ما هم از متخصصان «سلامت» خواستیم نظر بدهند تا شاید به سمیرا کمکی شود.

خانم میثاقی که از تعریق بیش از حدش خسته شده، می گوید:

فکر می‌کنم تقصیر تیروئیدم باشد!

من هر هفته مطالب «میزگرد زیبایی» را می‌خوانم و تصمیم گرفتم مشکل خودم را با شما مطرح کنم. نمی‌دانم چرا تعریق بدنم زیاد است. در حال حاضر البته برای گره‌های تیروییدی و میزان بالای هورمون‌های مردانه در بدنم تحت درمان هستم. میزان زیاد عرق مشکلات زیادی برایم به‌وجود آورده است مثلا موهایم را با دقت، صاف یا شینیون می‌کنم اما اگر در میهمانی کمی گرمم ‌شود، وز می‌شوند. در تابستان‌ها و گاهی زمستان پاهایم خیلی عرق می‌کند آنقدر که جورابم نمناک می‌شود. این مساله باعث می‌شود پاهایم در کفشی که کاملا اندازه است، مرتب لیز بخورد و پشت پایم زخم شود و جای این زخم‌ها باقی مانده است. اگر جوراب نپوشم، پاهایم آنقدر زخم می‌شوند که نمی‌توانم راه بروم و خودم را به خانه برسانم. گاهی در کف دست‌ها و پاهایم یا از داخل بدن سرمای شدیدی حس می‌کنم. زیر بغلم یک غده سلولیت مانند دارم. در فصل گرم یا زمان‌هایی که عرق می‌کنم اگر لباس آستین‌دار یا مانتو بپوشم، زیربغلم به خارش می‌افتد و این خارش در سمتی که آن سلولیت وجود دارد، چند برابر است. چند سال پیش یک متخصص پوست برایم ضدعرق مخصوص تجویز کرد. من همیشه ضدعرق مردانه استفاده می‌کنم چون از بوی تند آن لذت می‌برم اما این ضدعرق‌ها خیلی گران شده و نمی‌‌توانم تهیه‌شان کنم و مشکل آخرم این‌ است که بین کشاله‌ ران‌ها و روی باسنم خیلی جوش می‌زند. این‌ جوش‌ها از چند سال پیش که پوستم را با تیغ اصلاح کردم، ظاهر شدند. خودم تصور می‌کنم که این مشکل به‌دلیل تعریق زیاد هنگام نشستن روی صندلی یا فعالیت‌ شغلی‌ام ایجاد شده است. نگرانم که این جوش‌ها و جای آنها باقی بماند. لطفا بگویید آیا استرس تعریق مرا زیاد کرده؟ من از سال‌ها پیش استرس داشته‌ام و این روزها استرسم بیشتر هم شده‌است.

● پرسشی از متخصص پوست

دکتر محمد شیزرپور

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

تعریق و جوش رابطه دارند؟

▪ عرق کردن چه فایده‌ای دارد؟ اصلا چرا عرق می‌کنیم؟

عرق کردن خیلی مهم است و بدن با تعریق درجه حرارت خود را تنظیم می‌کند. وقتی در گرما قرار می‌گیریم، حتی با نیم درجه افزایش دمای خون، هیپوتالاموس که جزو مراکز فرماندهی مغز است، فرمان افزایش تعریق را می‌دهد. وقتی عرق از سطح پوست تبخیر می‌شود، بدن خنک می‌شود. مردم به اشتباه تصور می‌کنند فایده عرق دفع کردن سموم از بدن است در حالی‌که این وظیفه کبد و کلیه‌هاست.

▪ این باور که ضدعرق‌ها باعث بروز مشکلات پوستی و حساسیت می‌شوند، درست است؟

بله، یکی از عوارض ضدعرق‌ها این است که باعث خشکی، حساسیت و خارش پوست می‌شوند. انواع ملایم‌تری از ضدعرق‌های موضعی هم وجود دارند که کمتر این عارضه را ایجاد می‌کنند. اگر داروهای ترکیبی ضدعرق باعث تحریک و خارش در فردی شوند، می‌تواند از انواعی که غلظت کمتری دارند، استفاده ‌کند.

▪ خانم میثاقی برای مقابله با مشکل تعریق زیاد‌، از ضدعرق مردانه استفاده می‌کند و دچار خارش شدید زیر بغل و التهاب ناشی از خاراندن می‌شود. علت این مشکل حساسیت به الیاف لباس‌ها و ترکیب آنها با عرق است یا حساسیت به ضدعرق‌ها؟

احتمالا این خارش ثانویه ناشی از مواد ضدعرق موضعی است. حتی ممکن است علل دیگری مثل سبوره داشته باشد. از طرفی تحت درمان هورمونی هم هستند بنابراین احتمال دارد خارش زیربغلشان ‌علتی غیر از افزایش تعریق داشته باشد. معمولا کسانی که افزایش تعریق اولیه در ناحیه زیربغل دارند، دچار مشکلاتی مثل خارش یا بوی بد نمی‌شوند؛ عرق کردن زیاد در این افراد مثل این است که یک شیرآب زیر بغل آنها باز است و این تعریق زیاد اجازه رشد به قارچ‌ها و باکتری‌ها نمی‌دهد. مشکل اصلی چنین کسانی خیس شدن لباس‌ها، به‌خصوص به‌دنبال هیجان یا قرار گرفتن در یک موقعیت خاص است.

▪ راهی برای ریشه‌کن کردن مشکل تعریق‌ زیاد وجود ندارد؟

نه، اما روش‌هایی برای مهار آن وجود دارد. اساس همه این درمان‌ها ممانعت از خروج عرق از غدد عرق ناحیه مبتلاست. اولین راهکار استفاده از داروهای مالیدنی ضدعرق است که راه خروج عرق را می‌بندند. موارد خفیف معمولا به داروهای مالیدنی پاسخ می‌دهند. اگر با این داروها مشکل حل نشد، باید سراغ «یونتوفورزیس» رفت. در این روش کف دست یا پاها درون ظرف پر از آب قرار می‌گیرد و یون‌های ناشی از یونیزه شدن آب، به مجاری غدد عرق آسیب می‌رسانند و مانع خروج عرق می‌شوند. البته تزریق بوتاکس هم در این زمینه موثر است. این ماده اتصال برخی اعصاب را به غدد عرق مهار و یکبار تزریق به کف دست‌ها یا پاها یا زیربغل، ۸ ماه تا یک سال موثر باقی می‌ماند. اگر اینها موثر نبودند، آخرین اقدام جراحی سمپاتکتومی است.

▪ آیا افزایش تعریق می‌تواند از مشکلات زمینه‌ای هم ناشی شود؟

بله، افزایش تعریق یا اولیه است، یعنی علل ژنتیکی، ذاتی یا فقط پوستی دارد یا ثانویه به‌دنبال علت مشخصی به‌وجود می‌آید از جمله چاقی، یائسگی، بارداری، تب ناشی از ابتلا به بیماری‌های عفونی مثلا تب مالت، پرکاری تیرویید، دیابت، برخی سرطان‌ها مثل لنفوم، مصرف نوشیدنی‌های غیرحلال، برخی بیماری‌های خودایمنی مثل لوپوس یا آرتریت روماتویید و مصرف برخی داروها.

▪ مشکل دیگر خانم میثاقی جوش‌های کشاله‌های‌ ران و باسن‌ است. این جوش‌ها ناشی از چاقی و سایش پوست است یا تعریق زیاد؟

این مشکل علت مجزایی دارد و به مساله تعریق خانم میثاقی مرتبط نیست. کسانی که دچار تعریق زیاد هستند، لزوما جوش نمی‌زنند ؛جوش‌ها و کورک‌های عودکننده در ناحیه میان‌تنه، مشکل جداگانه و شناخته شده‌ای است. افراد مبتلا به آن به‌طور ذاتی و ژنتیکی ناقل میکروب استافیلوکوک طلایی‌اند.

▪ اما این خانم گفته‌اند زیاد روی صندلی می‌نشینند و عرق می‌کنند و درست ناحیه نشیمنگاه جوش می‌زند.

جوش‌های عودکننده ناحیه میان‌تنه ربطی به رعایت نکردن بهداشت ندارد و با شستشوی زیاد خوب نمی‌شوند. اولین قدم در درمان لکه‌های ناشی از جوش‌های ناحیه میان تنه، درمان جوش‌ها است. وقتی جوش جدید ایجاد نشود، لکه‌های قبلی خودبه‌خود از بین می‌روند. درمان جوش‌های این ناحیه کار راحتی نیست و برای درمان بهتر است به متخصص پوست مراجعه کنند.

● نگاه جراح

سلولیت چیست؟

دکتر کرم‌اله طولابی

فوق تخصص لاپاروسکوپی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

سلولیت به دو معناست؛ معنای اولش که عمدتا مورد توجه متخصصان پوست است، تجمع غیرطبیعی چربی یا چاقی موضعی یا «نسج ترمیمی غیرعادی» است اما معنای دوم که عمدتا مورد توجه متخصصان جراحی و داخلی است، نوعی عفونت است که در اثر التهاب قسمت‌های زیر پوستی مثلا زخمی شدن پوست و ورود میکروب به لایه‌های زیرین آن ایجاد می‌شود. مثلا خانم‌های خانه‌دار هنگام کار با چاقوی آشپزخانه معمولا گوشه‌های ناخنشان را زخمی می‌کنند بنابراین میکروب‌های موادغذایی می‌توانند وارد بخش‌های زیرین پوستشان شوند و التهاب ایجاد ‌کنند.

سرخی ایجاد شده در اثر گزش حشرات مرداب‌های آلوده به فاضلاب‌ها هم می‌تواند باعث بروز سلولیت شود. در نواحی چین‌دار بدن مثل زیر بغل و کشاله‌های ران هم امکان ایجاد سلولیت وجود دارد زیرا در این قسمت‌ها ممکن است ریشه‌ موهای پوست عفونی و باعث بروز جوش شود. اگر این التهاب دستکاری شود، احتمال بروز سلولیت افزایش می‌‌یابد. خانم میثاقی هرگز نباید جوش‌های زیربغل یا کشاله ران را فشار دهند زیرا با این کار، مواد داخل جوش از حاشیه خود خارج و به اطرف پخش می‌شوند و این یکی از مهم‌ترین علل ایجاد سلولیت است. خوشبختانه خانم میثاقی دیابت ندارند زیرا سلولیت برای بیماران دیابتی فوق‌العاده خطرناک است.سلولیت یک فرد سالم به ر‌احتی با آنتی‌بیوتیک مهار اما سلولیت افراد مبتلا به بیماری دیابت به‌سرعت منتشر می‌شود و در صورت بی‌توجهی و تاخیر درمان، حتی می‌تواند جان بیمار را هم بگیرد بنابراین مبتلایان به دیابت باید در صورت مشاهده کوچک‌ترین عفونت در هر نقطه از بدنشان فورا به پزشک مراجعه کنند تا درمان شوند. از آنجا که خانم میثاقی در ناحیه زیربغل دچار تعریق زیاد هستند، ممکن است سلولیتشان تشدید شود.برای درمان سلولیت باید حتما زیر نظر پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف کنند زیرا محل سلولیت و شرایط ایجاد آن در تجویز نوع آنتی‌بیوتیک مهم است برخی آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان سلولیت بی‌اثر هستند.

● پرسشی از فوق تخصص غدد

دکتر محسن خوش‌نیت

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

تعریق و تیرویید رابطه دارند؟

▪ آیا مشکل تیرویید ایشان می‌تواند دلیل این مشکلات پوستی باشد؟

خانم میثاقی نگفته‌اند گره‌ تیروییدشان از چه نوعی است؛ اگر سمی باشد، در بدنشان علایم پرکاری تیرویید ظاهر می‌شود. گره‌های سرد یا گرم فقط توده‌های سلولی داخل تیرویید هستند که فعالیت هورمونی ندارند، علایمی ایجاد نمی‌کنند و از آنجا که احتمال دارد بدخیم شوند، هرچند وقت‌ یکبار از آنها نمونه‌برداری انجام می‌گیرد. از آنجا که گره‌های بیشتر افراد از نوع سرد یا گرم است و این خانم به سمی بودن گره‌هایشان اشاره‌ای نکرده‌اند، احتمالا علایم پوستی ایشان به مشکل تیروییدی‌ ربطی ندارد.‌

▪ تفاوت گره‌‌های سرد، گرم یا سمی چیست؟

گره‌های تیروییدی در اسکن رادیواکتیو به ۳ گروه تقسیم می‌شوند؛ گره‌های سرد که سلول‌هایشان توانایی برداشت ماده رادیواکتیو را ندارد، گره‌های گرم که سلول‌هایشان می‌تواند مانند سایر سلول‌های قسمت‌های طبیعی تیرویید، ید رادیواکتیو را برداشت کند و گره‌های داغ یا سمی هستند که ید رادیواکتیو را خیلی بیشتر از سایر قسمت‌های طبیعی تیرویید برداشت می‌کند و باعث بروز علایم پرکاری تیرویید می‌شود. گره‌های داغ بدخیم نمی‌شوند اما گره‌های سرد یا گرم ممکن است بدخیم شوند و به همین‌دلیل هر چند وقت‌ یکبار باید از آنها نمونه‌برداری کرد.

▪ وجود گره در تیرویید خانم میثاقی باعث افزایش تعریقشان نشده؟

معمولا تعریق زیاد کف دست، کف پا و زیر بغل به مشکلات تیروییدی ربطی ندارد و به افزایش فعالیت غدد عرق پوست در این نواحی مربوط می‌شود. چنین تعریقی در حالت اضطراب و فشار روانی افزایش می‌یابد. به‌هر‌حال باید آزمایش‌های تیرویید انجام شود، اگر نتایج آزمایش‌ها نشان دهد بیمار دچار پرکاری تیرویید است، می‌توان گفت تعریق ناشی از پرکاری تیرویید او است یا پرکاری تیرویید تعریق زیاد او را تشدید کرده‌است.

▪ آیا تغییر شیوه زندگی می‌تواند به بهبود یا بدتر شدن وضعیت تیرویید ربط داشته باشد؟

نه، این خانم باید تحت‌نظر فوق‌تخصص غدد باشند تا هر از‌ چندگاهی از گره‌های تیروییدی‌شان نمونه‌برداری شود. البته گره‌های غیرسمی در۹۰ درصد موارد خوش‌خیم‌اند. پزشک با بررسی آزمایش‌ها، می‌تواند درمانی مناسبی برایشان در نظر بگیرد.

▪ سطح هورمون‌های مردانه ایشان بالا رفته. بیماری‌های تیرویید می‌توانند باعث بروز این مشکل شوند؟

افزایش هورمون‌های مردانه هیچ ربطی به تیرویید ندارد. منشاء این مشکل در خانم‌ها، تخمدان‌ها و غدد آدرنال یا فوق‌کلیوی هستند که در شرایط طبیعی، مقدار کمی هورمون مردانه می‌سازند اما اگر ترشح این هورمون‌ها از تخمدان یا غده آدرنال افزایش یابد، خانم دچار علایمی مثل رویش موهای زائد، آکنه و ریزش موی هورمونی خواهد شد.

▪ علت احساس سرمای مداوم چه می‌تواند باشد؟

باید شرح‌حال کامل‌تری از ایشان داشت. معمولا کم‌خونی و کمبود ویتامین‌ها می‌توانند باعث احساس سرما شوند. افراد مبتلا به کم‌کاری تیرویید و کسانی که دچار اضطراب هستند نیز گاهی ناگهان سردشان می‌شود.

یاسمین ثریا

«میزگردزیبایی» درباره تعریق غیرعادی با حضور دکتر محمدشیزرپور متخصص پوست دکترمحسن خوش نیت فوق تخصص غدد دکتر کرم اله طولابی فوق تخصص لاپاروسکوپی